БАҒдарламасы өскемен қ., 2014 жыл 1 Паспорт

Халықты әлеуметтік қорғау

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

бет	5/7
Дата	28.01.2018
өлшемі	4,99 Mb.
	#35499
түрі	Бағдарламасы

1 2 3 4 5 6 7

2.2.2.3 Халықты әлеуметтік қорғау

Халықты әлеуметтік қорғау саласындағы жағдайды талдау облыстағы соңғы 3 жыл бойында әлеуметтік қамту саласын дамытудың оң серпінін көрсетті: әлеуметтік саланы дамытуға бөлінетін бюджеттік қаражаттардың тұрақты өсіп отыруы, аз қамтылғандар санының 29,0 % төмендеуі, жұмысқа орналасқан жұмыссыздар санының жыл сайын өсуі, жұмыссыздық деңгейінің 0,1 пайыздық пунктке төмендуі.

2013 жылы экономикалық белсенді тұрғындар саны 745,9 мың теңге құрады. 2011 жылмен салыстырғанда жұмыспен қамтылған тұрғындар санының 11,8 мың адамға өсуі және жалпы жұмыссыздар санының 9,7 мың адамға қысқаруы есебінен 1,9 мың адамға өсті. Жұмыссыздар деңгейі 0,1 пайыздық пунктке азайып, 5,1 % құрады. Өзін өзі жұмыспен қамтығандар саны 11,3 мың адамға қысқарды.

Еңбек нарығындағы жағдай бойынша жұмыс күшіне ұсыныс соңғы жылдары жұмыс берушілердің белгілі кәсіптер мен мамандар жұмысшыларына қажеттілікті 2 есеге асқан. Селодағы жұмыс күшіне сұраныс және ұсыныс дисбалансының негізгі себебі болып жұмыссыздар кәсібінің бар жұмыс орындардың құрылымына сәйкес келмеуі, сондай-ақ бос орындардың орналасқан жері жұмыссыздың тұратын жеріне сәйкес болмауы табылады, яғни тұрғын үй нарығы жұмыс күшінің өңірлік жеделділігін әлсіз қолдайды.

2013 жылы тартылатын шетелдік еңбек күшінің құрамындағы білікті мамандар үлесі 65,8 % құрады. Тартылатын шетелдік еңбек күшінің саны және оның ішіндегі білікті мамандардың үлесі жұмысберушілердің өтінімдеріне байланысты.

Нысаналы топқа жатқызылған жұмыссыз және жұмыспен қамтылмаған азаматттарды, оның ішінде репатрианттарды жұмыспен қамтуға жәрдем беру жөніндегі жұмыстың негізгі бағыттары болып мыналар табылады: еңбек нарығындағы жағдай және ұсынылатын қызметтер кешені туралы ақпараттық қамту; жұмысқа орналастыруға жәрдемдесу; жұмыссыздарды кәсіптік оқыту; қайта оқыту және біліктілігін арттыру; уақытша жұмыспен қамту: қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындарына жұмысқа орналастыру.

Одан басқа, халықты жұмыспен қамту мәселелері Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасын іске асыру арқылы шешілетін болады. Бағдарламаны iске асыру бiрiншi кезекте оқытуға, тұрғылықты жерi бойынша жұмысқа орналастыруға, өзiнiң жеке iсiн ашуға және кеңейтуге жәрдемдесуге, ал мұндай мүмкiндiктер болмаған жағдайда, жұмыспен нәтижелi қамтудың қолжетiмдiлiгiн кеңейту мақсатында экономикалық әлеуетi төмен елдi мекендерден экономикалық әлеуетi жоғары елдi мекендерге және экономикалық даму орталықтарына өз еркiмен көшуiне жәрдемдесуге бағытталған.

2013 жылы жұмысқа орналасқан этникалық репатрианттар үлесі 73,4 % құрады.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың қызметшілерін әлеуметтік қолдау мақсатында ұжымдық келісім-шарттар жасасу бойынша жұмыстар жүргізілуде. 2013 жылы ұжымдық келісім-шарттармен қамту 99,8% құрады, бұл 2011 жылмен салыстырғанда 22% артады. Бұл ұжымдық келісім-шарттарды жаңа мерзімдерге қайта жасасу, және де келісім-шартқа отырмаған кәсіпорындармен жұмыстар жүргізу арқылы қол жеткізілді.

2013 жылы барлық бюджеттік әлеуметтік бағдарламаларды орындауға республикалық бюджеттен трансферттерді ескере 6,1 млрд. теңге бөлінді.

Экономиканың барлық салаларының және әлеуметтік саланың дамуымен байланысты шаралар кешенін іске асыру нәтижесінде шығысқазақстандықтардың өмір сүру деңгейі едәуір жоғарылады. 2011 жылмен салыстырғанда аз қамтылған азаматтардың саны 29,0 % қысқарды және 2013 жыл соңында 25,2 мың адамды құрады (34 сурет).
2011-2013 жылдары аз қамтылған азаматтар санының

өзгеру серпіні

30 сурет

Ең төменгі күн көріс мөлшері 2011 жылдан 2013 жылғы мерзімде 15710 теңгеден 17845 теңгеге дейін ұлғайды. Өсім қарқыны 2013 жылы 2012 жылға қарағанда 104,2% құрады.

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алушылар саны 2011 жылмен салыстырғанда 55,5 % азайып, 2013 жылы 9095 адамды құрады.

2013 жылы жәрдемақының осы түрін 12160 отбасы алды, онда 31632 бала бар, бұл 2011 жылдан 28,0 % төмен (аз қамтылған отбасыларынан балаларға мемлекеттік жәрдемақылардың төлемі мен тағайындалуы 2006 жылы басталды).

Тұрғын үй көмегін 2013 жылы 10666 отбасы алды, бұл 2011 жылға қарағанда 25,5 % кем. Көмек мөлшері 2013 жылы орташа алғанда 1507 теңге (2011 жылы - 1169 құрады).

Атаулы әлеуметтік көмек алушылары ішіндегі еңбекке жарамды тұрғындардың үлес салмағы 2013 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 5,8 % азайып, 30,6 % құрады.

Атаулы әлеуметтік көмектің орта мөлшері 2013 жылы 2011 жылмен салыстырғанда 1928 теңгеден 2602 теңгеге ұлғайды.

ҰОС қатысушылары мен мүгедектеріне, соларға теңестірілген адамдарға

9 мамырдағы мерекелі күнге материалдық көмек беріліп отырады.

Облыста 15 медициналық-әлеуметтік мекеме жұмыс істейді, оның 8 медициналық- әлеуметтік мекеме жалпы үлгідегі қарттар мен мүгедектерге арналған, 4 психоневрологиялық медициналық- әлеуметтік мекеме, 2 тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балаларға арналған медициналық- әлеуметтік мекеме (2013 жылдан бері 80 төсек орынға арналған Бозанбай ПМӘМ жұмыс істеп келеді, Зимовьев ПМӘМ-де 150 төсек орынға жатын корпус пайдалануға енгізілді), 1 балаларға арналған психоневрологиялық медициналық әлеуметтік мекеме жұмыс істейді.

Онда 2518 қарттар мен мүгедектер, 1350 мүгедектер мен психоневрологиялық аурулар, 193 тірек-қозғалыс аппараты бұзылған балалар, 105 психоневрологиялық балалар тұрады.

Осы ұйымдарда бүгінгі күнге кезектілік 155 адам құрайды.

2013 жылы 43 жалғызілікті қарт азаматтарға үйде әлеуметтік көмек көрсету бөлімдері, онда 7353 адамға қызмет көрсетілді, бұл 2011 жылға қарағанда 18,08 % көп (6023). Мүмкіндігі шектеулі 2336 балаға 20 үйде әлеуметтік қызмет көрсету бөлімі қызмет көрсетті, бұл 2011 жылға қарағанда 34% көп (1743).

2013 жылы үкіметтік емес ұйымдар 191,1 млн.теңге сомаға психоневрологиялық патологиясы бар 1106 балаға қызмет көрсетті.

Егер, Өскемен және Семей қалаларының екі қоғамдық бірлестіктерінің базасында күндізгі болу бөліміндегі жағдайда қызметті мүгедек балалар алғашқы рет 2011 жылы алса, 2013 жылы (Өскемен, Семей, Риддер, Зайсан қалалары, Ұлан ауданы) бес қоғамдық бірлестіктерінің базасында күндізгі болу бөліміндегі жағдайда қызметті алды.

2014 жылғы 1 қаңтардағы жағдайда жұмыспен қамту органдарында тіркелген жұмыссыздар саны 3,3 мың адам құрады, бұл 2011 жыл басынан 1,4 есеге аз. Экономикалық белсенді тұрғындар санының үлесі 2011 жылмен салыстырғанда 0,2 пайыздық пунктке азайып, 2013 жылы 0,4 % құрады (35 сүрет).
2011-2013 жылдары тіркелген жұмыссыздар санының өзгеру серпіні

31 сурет

Сонымен қатар, еңбек нарығының салмақты серпінділігіне қарамастан, 2013 жылдың қорытынды көрсеткіші «Жалпы жұмысбасты тұрғындар санына өзін-өзі қамтыған тұрғындардың үлесі» жоспардан 0,3%-ға артып, 31,9%-ды құрады. Бұл өзін-өзі қамтығандар құрамына кіретін шағын несие алушылардың санының өсуіне байланысты. Аталған тұлғалар несие алғаннан кейін жеке кәсіпкер ретінде қайта тіркеледі, сол арқылы өзін-өзі қамтығандар қатарын толықтырады.

2014 жылы шағын несие алушылар саны 1782 адамды құрады. Өзін-өзі қамтыған халық санының азайуы өнімсіз жұмыспен қамтылған халықты жұмысқа орналастыру арқылы ғана іске асты.

Қазіргі уақытта, осы бағытта жұмыс облыс бойынша 2014 жылға, яғни 3739 құрылатын жұмыс орындарына және бар вакансияларға осы санаттағы адамдарды жұмысқа орналастыру жүргізіледі. Бұл өз кезегінде жылдың соңына дейін осы көрсеткішті орындауға көмектеседі.

Саланың даму жағдайына SWOT-талдау:

Күшті жақтары:

1) мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмекке өтініш бергендер санының 55,5 % төмендеуі және төлемдердің орта мөлшерінің 25,9 % өсуі жеке атаулы көмекті нығайту туралы куәландырады;

2) табысы кедейлік белгісінен төмен тұрғындар үлесін 1,7 %-дан 1,0%-ға дейін төмендету.

3) жұмыспен қамтылған тұрғындар саны 2011 жылдан 2013 жылға дейін 1,9 мың адамға азайды, 39,6 мың адамнан 37,7 мың адамға дейін;

4) жұмыссыздық деңгейі 0,1 пайыздық тармаққа төмендеп, 5,1 % құрады.

5) әлеуметтік серіктестік дамуы, әкімдік, облыстық кәсіподақ бірлестігі және облыстық жұмысберушілері бірлестігі арасындағы Шығыс Қазақстан облысының 2011-2013 жылдарға арналған үшжақты Келісімі қолданылуда, ірі – 100 %, орта - 99,8%, шағын – 76,0% - мемлекеттік кәсіпорындарды тарта отырып ұжымдық келісім-шарттарға кол қойған кәсіпорындар саны ұлғая түсуде;

6) аз қамтылған жұмыссыздарды кедейлік шеңберден шығару бойынша пилоттық жобалар іске асырылуда;

7) жұмыспен қамту 2020 бағдарламасын іске асыру басталды;

8) моноқалалар мен тірек ауылдарды дамытудың кешенді жоспарларын іске асыру басталды.

Әлсіз жақтары:

1) облыстың 13 қалалары мен аудандарында табысы кедейлік белгісінен төмен тұрғындар үлесі орта облыстық деңгейден 648,0 теңгеге аз;

2) Облыстың 8 қалалары мен аудандарында тұрғын үй көмегінің орта мөлшері орта облыстық мөлшерден орта алғанда 267,3 теңгеге артта қалуда.

3) еңбек нарығындағы жұмыс күшіне сұраныс пен ұсыныстың дисбалансы, онда дәрігерлер, жүргізушілер, электргаз дәнекерлеушілер, сатушылар, күзетшілер жоғары сұранысқа ие;

4) экономиканың кадрларға қажеттілік белгілеу механизмінің жоқ болуы кәсіпорындарда кадрларға қажеттілік туралы ақпаратты қалалар мен аудандардың әкімдіктері арқылы жинақтау және жалпылау сияқты болжауға әкеп соғады.

Мүмкіндіктері:

тұрақты және уақытша жұмыс орындарына жұмысқа орналстыру, кәсіптік даярлыққа және қайта даярлыққа жіберу, қоғамдық жұмыстар, әлеуметтік жұмыс орындарын құру сияқты жұмыспен қамтудың белсенді түрлерін қолдану, сондай-ақ тұрғындардың аталған санатын кедейлік шеңберден шығару бойынша өңірлік бағдарламалар әзірлеу;
тұрғындардың іс жүзіндегі кірісінің өсуі;

3) үкіметтік емес ұйымдардың әлеуметтік қызметтер секторындағы жұмысты бесендіре түсіру.

4) жұмыс берушілер қоятын талаптарға сәйкесжұмыссыз тұрғындардың кәсіби даярлығы мен қайта даярлығы бағдарламаларын жетілдіру,

5) өңірде дайындығы жүзеге асырылмайтын мамандықтар бойынша шетелдік жұмыс күшін тарту;

6) тұрғындарды жұмыспен қамтуға жәрдемдесудің мемлекеттік белсенді бағдарламалары спектрын кеңейту;

7) жұмыссыз азаматтардың ауылды жерлердің тұрғындары үшін басмыдылықпен кәсіпшілік бастамаларын дамытуға жәрдемдесу.

Қауіптер:

1) мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек алуға үміткер адамның (отбасының) жиынтық табысын есептеудің жеткіліксіз әдісі, есепке табыстары алынып, шығыстары алынбайды.

2) кәсіпорындарда және мемлекеттік секторда бос жұмыс орындар санын қысқарту салдарынан жүмыссыздарды жұмысқа орналастыру бойынша мүмкіндіктерді шектеу.

2.2.2.4 Мәдениет

Аймақтың мәдениет саласындағы қызметі соңғы жылдары тұрақты түрде дамып келеді. 2010-1013 жылдары мәдениет саласының қызметі үшін бөлінген қаржы көлемі 23,6 млрд. теңгені құрады. 2010 жылмен салыстырғанда 2013 жылы бюджеттік қаржының 1,4 млрд. теңгеге өскендігі байқалады..

Мәдениет мекемелерінің жүйесі 2013 жылы 660 бірлікті құрады, оның ішінде 299 клуб, 323 кітапхана, 5 филиалдарымен қоса 10 мұражай, 2 театр, 4 концерттік ұйымдар, 1 тарихи-мәдени мұраларды қорғау жөніндегі мекеме, 1 «Өрлеу» КМҚК, 1 зоопарк, 6 кинотеатр, 9 Достық үйлері, 3 мәдениет және демалыс парктері, 1 республикалық дәрежедегі «Жидебай-Бөрілі» қорық -мұражайы.

2013 жылы театрлар күшімен 711 спектакль қойылды, оның ішінде мемлекеттік тілде – 332 (46,7 %), оның 21-і жаңа қойылымдар. Театр өнері саласындағы жаңа қойылымдардың үлесі 3 %-ды құрады.

1000-нан аса мәдени бұқаралық шаралар (концерттер, фестивальдар, байқаулар, форумдар, акциялар, айтыстар, шығармашылық есептер, облыс әкімінің қабылдаулары және т.б.) өткізілді, олардың ішінде Шығыс Қазақстан шығармашылық ұжымдары мен орындаушылары 2009 жылға қарағанда 2,4 есе артып, 563 концертті құрады.

2013 жылдың қорытындысы бойынша халықаралық шығармашылық байқауларға қатысқан жас қатысушылар саны 45 ұжым және орындаушыларды құрады.

2013 жылы «Халықтық» атағы бар әуесқой шығармашылық ұжымдар саны 117-ге, «Үлгілі» ұжымдар саны 33-ке (ҚР Мәдениет және ақпарат министрлігі 2013 жылы өткізген аттестациялауға байланысты) жетті.

Мұражайлар күшімен 26 мыңнан аса шаралар, оның ішінде 1652 семинарлар, дәрістер, вернисаждар өткізілді, 38 жаңа мұражайлық экспозициялар жасалды, мұражайлық қор 415 мың жәдігерге жетті, цифрлық форматқа ауыстырылған жәдігерлер саны - 3,8% (15,9/415) жетті, қорларды жаңа жәдігерлермен жаңалау үлесі - 1,8% (7,5/415) жетті. Есепті мерзімде мұражайларға 648,5 мың адам келіп, тамашалады.

Облыс кітапханаларының кітап қоры 5220 мың дананы құрады, оның ішінде мемлекеттік тілде – 1266 мың дана, кітап қорының жаңалану үлесі- 52,8%-ды құрады. Облыс бойынша кітапхана оқырмандарының жалпы саны -490 мың адам (сайттарға виртуальды келушілерді қоса), келушілер саны - 3850 мыңнан аса адам.

2013 жылы облыс тұрғындарының мәдениет саласы қызметінің сапасына қанағаттану деңгейі 68 %-ды құрады.

2013 жылы Ұлан ауданының Тарғын және Сағыр ауылдарында 200- орындық ауылдық клубтар құрылысының жұмыстары аяқталды. 2014 жылы қазақ драма театрының, Үлкен-Нарын ауылы шығармашылық үйінің, Күршім ауылында мәдениет үйінің құрылыстары жүргізілуде, Абай ауданы Саржал ауылдық клубы қайта жарақтандырылуда.

Облыс аумағында 627 тарихи және мәдени ескерткіштер, оның ішінде 15 республикалық, 612 жергілікті дәрежедегі ескерткіштер тіркелген. 3 жылдың ішінде 31 ескерткіштер мен монументтер қойылды, бұл 2005 жылғы көрсеткіштен 5,2 % (627 бір./596 бір.) көп .

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

1) 2013 жылы, орындар өзгеріссіз қалғанда, мәдениет нысандарына келу деңгейі 2009 жылмен салыстырғанда 4,4 есе артты;

2) 2013 жылы мәдени сала қызметінің сапасына тұрғындардың қанағаттану деңгейі 2011 жылмен салыстырғанда 0,9 есе артты;

3) облыс аудандары мен қалаларының мәдениет үйлері және ауылдық клубтарының күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстарына бөлінген қаржы көлемі, жұмыспен қамту жол картасы 2020 бағдарламасын қоса, артты;

Нашар жақтары:

1) мәдениет саласында ғимараттар мен қоңдырғыларға күрделі және ағымдағы жөндеу жұмыстарын жүргізудің әлі де қажеттігі сақталуда (облыс бойынша мәдениет саласының 15-ке жуық нысаны апаттық жағдайда).

2) облыс мәдениет мекемелерінің материалдық-техникалық базаларын нығайтуға қаржыландару деңгейінің төмендігі.

Мүмкіндіктер:

1) әлеуметтік жағынан төмен топтар өкілдері үшін тегін қызмет көрсету мәдени қызметті неғұрлым қолжетімді етеді, сондай-ақ мүгедектерге мәдени-ойын-сауық шараларына қол жеткізу жағдайларын қамтамасыз етеді (пандустар, жүру жолы, санитарлық-гигиеналық бөлмелердің тиісінше жабдықталуы және т.б).

Қауіптер:

1) жергілікті деңгейдегі тарихи және мәдени ескерткіштердің жергілікті жерлерде баланс ұстаушыларының болмауы ескерткіштерді есепке алу, күзету және қадағалау шараларының жүргізілмеуіне әкеліп соғады;

2) мәдени-демалыс қызметтерінің сапалық деңгейінің және жанрлық, стильдік әртүрлілігінің төмендеуі;

3) мәдениет және өнер қызметкерлері үшін біліктілік арттыру институттарының (орталықтарының) болмауы;

4) мәдениет саласы инфраструктурасын дамыту деңгейінің жеткіліксіздігі, маман кадрлар мен ұйымдардың тапшылығы.

Жүргізілген SWOT– талдаудың нәтижесінде аймақтың мәдениет саласын дамытуын тежеп отырған негізгі проблемалар анықталды:

1) мекемелер жүйесі облыстың сұранысын қанағаттандырмайды. Облыстың 192 елді мекенінде (немесе 23,7 %) клубтар мен кітапханалар ғимараттары жоқ. Жылжымалы мәдени мекемелердің өте тапшылығы ( небәрі 7 бейне мобильдер, 1 автоклуб) аймақтың шалғайдағы шағын аудандары мен ауылдарын мәдени қызметпен қамтуға мүмкіндік бермейді.

2) материалдық-техникалық жабдықтау нашар (музыкалық аспаптар, заманауи қоңдырғылар, сахналық костюмдер жетіспейді). Цифрлау қоңдырғыларының жоқтығынан облыс мұражайларының қорларына аймақ тұрғындарының көпшілігінің қолдары жете бермейді;

3) аудандық және ауылдық кітапханалардың кітапхана қорларын бір орталықтан толықтыру үшін қаржы аз бөлінеді. Әр мың тұрғынға 2 ғана жаңа кітаптан келеді, халықаралық стандарттар бойынша 250 жаңа кітаптан айналуы тиіс. Компьютерлендіру болмағандықтан ауылдық кітапханалар (облыстағы 10 аудандық орталық кітапханалардан басқа) Интернетке кіре алмайды, облыстық, ұлттық кітапханалардың ресрустарына кірулері де шектеулі;

4) қаржының тапшылығы ескерткіштердің сақталуы мен өңделуің қамтамасыз етуді, мұражайлар мен кітапханалар қорларын цифрлауды, біліктілігі жоғары маман реставаторларды, компьютерлік бағдарлама жөніндегі мамандарды, «Тарихи-мәдени мұралар нысандарын қорғау және пайдалану туралы» Заңды сақтау жөніндегі заңгерлерді жұмысқа шақыруды қиындатады.

5) мәдениет қызметкерлері, әсіресе кітапхана және мұражай қызметі кадрларының егделеңуі байқалады. Облыста мәдениет қызметкелері кадрларын даярлау және қайта даярлау орталығы жоқ, мәдениет мекемелерінде салалық мамандар (реставраторлар, каталогизаторлар, бағдарламашылар, продюсерлер, аранжировшылар) жоқ (немесе өте тапшы), маркетинг және арт-менеджментті игерген шығармашылық көшбасшылар мен жаңа типті басқару кадрларының жетіспеушілігі байқалады.

2.2.2.5 Тілдерді дамыту

Тіл саясаты саласында өңірді дамыту ұлттық сәйкестікті қалыптастыруға, мемлекеттік тіл саясатын тиімді ақпараттық сүйемелдеуге, қоғамдық тұрақтылық пен ұлтаралық келісімді нығайтуға бағытталған.

Мемлекеттік қызметшілер мен азаматтардың басқа да санаттарына мемлекеттік тілді оқыту мақсатында облыстың Өскемен, Риддер, Курчатов қалалары мен Зырян, Глубокое, Бородулиха, Бесқарағай, Шемонаиха аудандарында тіл оқыту орталықтары жұмыс істейді. Оған 2466 тыңдаушы оқуға тартылған. Ұйымдастырылған 641 үйірмеде 14516 тыңдаушы оқыды. Азаматтардың басқа да санаттарына арналған 60 сағаттық «Тілашар» курсын 2538 тыңдаушы тәмамдады. Бұдан басқа мектептер мен мекемелер жанынан ұйымдастырылған үйірмелерде 30 мыңнан астам қазақ тілін оқуға тартылған. 2013 жылы тіл оқыту орталықтары Семей қаласы мен Ұлан, Көкпекті аудандарында ашылды.

Сондай-ақ, облыста 6000 астам тыңдаушыны қамтыған 22 мемлекеттік емес орталық мемлекеттік тілді оқытады.

Қазақстан халқы Ассамблеясының ХV сессиясы шешіміне сәйкес облыстың елді мекендеріндегі жалпы білім беретін 329 мектептің базасында 651 үйірме ұйымдастырылып, оған 7980 ересек тыңдаушы тартылған.

Облыстың жалпы білім беретін мектептерінде оқушылардың 57,9% қазақша оқиды. Ал 39 мектепке дейінгі мекемелерде тәрбиеленушілердің 48,2% қазақ тілінде тәрбиеленеді.

Жалпы облыс бойынша, ЖОО, мектептердегі қазақ тілін оқыту үйірмелерін қоса есептегенде мемлекеттік тілді оқу үрдісіне 320 мыңнан астам тыңдаушы тартылған. 2010 жылмен салыстырғанда 80 мың тыңдаушыға артық.

Оқыту сапасын арттыру үшін ересектерге арналған оқу – құралдары, I-деңгейге арналған электронды оқулық, сала бойынша сөздіктер (қаржы, мәдениет, спорт, кеден, кәсіпкерлік және өндіріс, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары және т.б.), үйірме жетекшілеріне арналған мәтіндер жинағы, курс тыңдаушыларына арналған жұмыс дәптері әзірленіп бекітілді.

Тіл саясаты бойынша ақпараттық орталық ретінде облыстағы мемлекеттік органдардың сайты жұмыс істейді. Мемлекеттік тілді оқыту үрдісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу мақсатында құрылған KAZCENTER.KZ сайты жұмыс істейді және үнемі жаңартылып тұрады. 700 мыңнан астам адам KAZCENTER.KZ сайтының қызметін пайдаланып отыр. (2013 жылы ол 115 мың адам болатын).

Мемлекеттік тіл саясатының мәселелеріне қатысты БАҚ-та жарияланған материалдардың саны: 2011 жылы - 560, 2012 жылы – 473, 2013 жылы – 588, салыстырмалы түрде алсақ өсім 5,0 % құрап отыр.

2013 жылы қазақ тіліндегі БАҚ саны - 22 (18,5%), қазақ және орыс тілдерінде – 51 (42,8 %), орыс тілінде - 46 (38,6 %) құрады.

19 қала және ауданда, 19 облыстық басқармада іс жүргізу мемлекеттік тілге көшірілген. Мемлекеттік органдардың құжат айналымындағы мемлекеттік тілдің үлес салмағы 95,7 % құрады. Бұл 2010 жылмен салыстырғанда на 6,1% артық.

Барлық оқыту орталықтарының мәліметі бойынша атқарылған жұмыстардың нәтижесінде қазақ тілін меңгерудің орташа деңгейі 74,1 %. Жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын облыстық басқармаларда мемлекеттік тілді меңгеру деңгейі 70 %, республикалық бюджеттен қаржыландырылатын департаменттерде - 60,2% құрады. .

Дегенмен, жеткен жетістіктерге қарамастан, қоғамдық өмірдің барлық саласында мемлекеттік тілдің өз деңгейінде қолданылмай отырғанын айта кету керек. Қызмет көрсету саласы қызметкерлерінің арасында өзінің қызметтік міндеттерін орындауға қажетті деңгейде мемлекеттік тілді меңгерген мамандар аз. Қазақ тілінде білім беріп, тәрбиелейтін мектептер мен мектепке дейінгі мекемелерге сұраныс бар. Мемлекеттік тілді оқыту орталықтары мен үйірмелер желісін кеңейту қажеттігі бар.

Облыста қоғамдық өмірдің барлық негізгі салаларында тілдік құрылысты ары қарай кеңейтудің алғышарттары жасалған. Бұл мемлекеттік органдар, ұйымдар және тұтас қоғамның үйлестірілген мақсатты жұмысының нәтижесі болып табылады. Тілдік құрылыстың оңтайлы үдерісі облыс өмірінің барынша әлеуметтік маңызды аспектілердің бірі болып табылады, өйткені ол қоғамдағы азаматтық келісімді орнықтыруға және одан әрі топтастыруға ықпал етеді. Осылайша этнолингвистикалық және мәдени қажеттіліктерді толыққанды жүзеге асыруды қамтамасыз етеді.

Қазіргі уақытта тілдік құрылыс логикасына бірқатар проблемалық аспектілер себепші болып отыр.

1) қоғамдағы мемлекеттік тілді меңгеру деңгейінің әркелкілігі

Қызмет көрсету саласы қызметкерлерінің арасында өзінің қызметтік міндеттерін орындауға қажетті деңгейде мемлекеттік тілді меңгерген мамандар аз. Бұл проблемалық аспект оқыту инфрақұрылым қызметіндегі бірыңғай стандарттың жоқтығы, мемлекеттік тілді меңгеру үдерісінің мониторингі мен ынталандыру жүйесінің жоқтығы, қазақ тілі мамандар мен оқытушыларын дайындау деңгейінің төмендігімен тікелей байланысты.

2) әлеуметтік-коммуникативтік кеңістікте мемлекеттік тілдің жеткіліксіз енгізілуі.

Бұл бағыттағы проблемалық мәселе ғылым мен жаңа технологиялар тілі ретінде мемлекеттік тілдің коммуникациялар, демалу және ойын-сауық саласында белсенді қолдану аясын кеңейтумен байланысты. Мұнымен қатар мемлекеттік тілді қолданудың абырой-беделін көтеру, оны отбасы құндылығы ретінде көпшілікке таныту да проблемалық мәселелердің бірі болып табылады.

3) тіл мәдениетінің төмендеуі. Бұл аспектіде сөйлеу мәдениетін жетілдіру, сондай-ақ толеранттық тілдік орта қалыптастыру қажет.

4) қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын сақтау және нығайту қажеттігі. Бұл аспектіде орыс тілін меңгеру деңгейін сақтау, этнос тілдерін дамыту және халықаралық қарым-қатынас тілі ретінде ағылшын және басқа да шет ел тілдерін оқу үшін жағдай жасаумен байланысты бірқатар проблемалар бар.

Қолданыстағы заңнамаларға сәйкес, қоғамдық өмірдің барлық салаларында мемлекеттік тілмен қатар ресми түрде орыс тілі қолданылады. Орыс тілінің жалпы мәдени қызметін дамыту мен сақтау бағытында мақсатты жұмыстар жүргізіліп жатыр.

Сондай-ақ ағылшын тілін оқуға жағдай жасалған. 22 жекеменшік орталықта 2141 тыңдаушы ағылшын тілін оқыды. Бұл 2010 жылмен салыстырғанда 641 тыңдаушыға артық.

2013 жылы 124 оралман қазақ әліпбиі мен орыс тілін оқыды. 334 оралман аудандардағы тұрғылықты жері бойынша оқуға тартылған.

Этнос өкілдеріне өз ана тілдерін оқуға жағдай жасау мақсатында 80 этномәдени бірлестік жанынан жексенбілік мектептер мен үйірмелер ұйымдастырылған. 2011-2012 жылдары 75 үйірмеде 1183 тыңдаушы, 2013 жылы 39 үйірмеде 449 өзге ұлт өкілі өз ана тілдерін оқуға тартылды.

Ұлттық-мәдени бірлестіктер жанындағы жексенбілік мектептер: Достық үйі жанындағы 9 жексенбілік мектеп пен 1 ШҚ халқының тілдері мен мәдениетін түлету мектебінде облыста тұратын өзге ұлттың 15 тілі оқытылады.

Қаржыландыру көлемі: 2011 жылы облыстық бюджеттен 70 млн. 18 мың. теңге, 2012 жылы - 77 млн. 240 мың. теңге, в 2013 жылы – 84 млн. 809 мың теңге бөлінді.

Саланы дамыту жағдайына SWOT- анализ:

Күшті жақтары:

мемлекеттік тіл мен Қазақстан халқының тілдерін оқытудың инфрақұрылымы кеңейді;
мемлекеттік тілді оқытуды қамтамасыз етудің әдістемелік жүйесі құрылды;
мемлекеттік тілді оқыту үдерісіне жаңа ақпараттық технологияны енгізу қамтамасыз етілді;
мемлекеттік тілде іс жүргізу үдерісі белсенді жүзеге асуда;
көп тілділікті сақтау жағдайында мемлекеттік тілдің қолданылу аясы кеңеюде;
Қазақстанда тұратын этностардың тілдерін оқытуды мемлекеттік тілді қолдаудың тиімді жүйесі құрылды.

Әлсіз жақтары:

Мемлекеттік тілді оқытудың бірыңғай стандартының болмауы;
Тіл туралы заңдылықтардың бұзылғаны үшін әкімшілік ықпал шараның болмауынан білінетін нақты құқықтық механизмнің жоқтығы.

Мүмкіндіктер:

Қазақстан халқының рухани және ұлттық бірлігінің басты факторы ретінде мемлекеттік тілдің ролін арттыру;
Көп тілділікті сақтау жағдайында әлеуметтік-коммуникативтік кеңістікке мемлекеттік тілді енгізу;
Қазақстандықтардың лингвистикалық капиталын дамыту.

Қатерлер:

Мемлекеттік тілді қолдану аясында құқықтық олқылықтардың болу;
Қазақстандықтардың тіл мәдениетінің төмендеу мүмкіндігі.

2.2.2.6 Дене шынықтыру және спорт

Областа 77 спорт түрі насихатталады: жазғы олимпиядалық- 24, қысқы олимпиядалық– 8, олимпиядалық емес – 45.

Шығыс Қазақстан облысы бойынша 2013 жылы спорт нысандарының саны 3070 бірлікті құрады (сонымен қатар, жалпы орта білім беру мектептеріндегі спортзалдар), олардың 1951 ауылдық жерлерде, бұл 2011 жылмен салыстырғанда 225 бірлікке артық.

2013 жылы спорт нысандарының саны 2012 жылмен салыстырғанда 182 артты, жекпе-жек сарайы, спорт модулдері және т.б. қолднысқа енгізілді.

2014 жылғы 1 жартыжылдықта 8 нысан салынып, қолданысқа берілді, соның ішінде О.Рыпакова атындағы жеңілатлетикалық манеж, орталық жабық бассейн, Абай ауданында спорттық кешен «Шыңғыстау», Жарма ауданында «Б. Тұрлыханов» атындағы спорттық кешен.

2014 жылдың аяғына дейін құрылыс есебінен 20 спорт нысанын ашу жоспарланған.

Облыста жүйелі түрде дене шынықтыру мен спортпен шұғылданушылар саны 2011 жыл мен 2013 жыл аралығында 37,7% артты және 350204 адамды құрады, немесе 25,2 %, ағымдағы жылы 395 124 адам немесе халықтың 28,4%.

Облыста шаңғы спортын насихаттайтын 252 секция жұмыс істейді, шұғылданушылар саны 18,7 мың адам, 25 шаңғы базасы жұмыс істейді, олардың ішінде 17 –қалаларда, 8 - аудандарда. Жыл сайын облыста шаңғы спортынан 79 спорттық-бұқаралық және дене шынықтыру сауықтыру іс-шаралары өткізіледі.

12 кесте

2011-2013 жылдардағы Спорттың дамуының негізгі көрсеткіштерінің динамикасы

№ п/п	Көрсеткіш атауы	2011 ж.	2012 ж.	2013ж.
1	ШҚО халқының саны, адам	1398083	1395059	1394234
2	Дене шынықтыру мен спортпен шұғылданушылар саны, адам	254549	295362	350204
3	Дене шынықтыру мен спортпен шұғылданушылардың қамтылуы, %	18,2	21,2	25,2
4	Дене шынықтыру мен спортпен 6-18 жас аралығындағы шұғылданушылардың саны	149064	181862	187971
5	Спорт нысандарының саны, бірлік	2845	2888	3070

Облыс аумағында 7 кәсіби спорттық клубтар келесі спорт түрлерінен қызмет көрсетеді: футбол, волейбол, көкпар, гандбол.

2013 жылы ШҚО құрама командасы Қазақстан Республикасының ІІІ қысқы Спартакиадасында және оқушылар мен колледж студенттері арасындағы VI Қысқы Спартакиадада 1 жалпы командалық орынғды иеленді.

Сонымен қатар, ағымдағы маусымда облыс спортшылары әлемдік спорттық аренада үлкен нәтижелерге қол жеткізді:

- Алексей Полторанин – Әлем Кубогі кезеңдерінде 4 алтын, 3 күміс және 1 қола, Австриядағы Альпі елдері Кубогінің жеңімпазы және Әлемдік старттар жеңімпазы, 2013 жылы екінші мәрте Әлем Чемпионатының қола жүлдегері атанды;

- Анастасия Слонова – 2013 жылғы шаңғы жарысынан юниорлар арасында Әлем Чемпионатының күміс медаль иегері;

- Галина Вишневская – 2013 жылғы биатлоннан юниорлар арасында Әлем Чемпионатының 2 орын иегері;

- Юлия Галышева –Әлем Кубогі кезеңінде 3 орын;

- Денис Уланов – ауыр атлетикадан Азия Чемпионатында 1 орын;

- Казюлина Ирина – әйелдер күресінде жастар арасында Азия Чемпионатында 1 орын;

- Казань қаласында жазғы Бүкіләлемдік Универсиадада облыс спортшылары 3 қола медальді иеленді: Ерболова Гульнур – белдік күрес, Грязнов Дмитрий және Курбанов Руслан – семсерлесу;

- Даулетбеков Азамат – еркін күрестен Азия Чемпионатында еркін күрестен күміс медаль;

- «Қазақстан Барысы - 2013» республикалық турнирінде Айбек Нұғымаров Чемпион атанды;

- Ел құрамасында біздің спортшы-хоккейшілер жастар арасында Әлдем Чемпионатында 1 орынды иеленді;

- 2013 жылғы Әлем Чемпионатында еркін күрестен Калиев Расул 5 орынды иеленді.

- 2013 жылғы Әлем Чемпионатында дзюдодан спортшымыз Ыкыбаев Дастан бесінші орын иеленді.

Спорт мектептерінде 2013 жылы 24093 адам шұғылданды, бұл 2012 жылмен салыстырғанда 2794 адамға артық. Аталған мектептерде БД топтарында – 935 (2010-761, 2011-832), УТГ – 664 (2010-688, 2011-669), СС – 114 (2010-98, 2011-110), ЖСШ – 9 (2010-26, 2011-18).

Облыста 34 балалар-жасөспірімдер мектептері бар, олар облыстағы мектеп жасындағы балалардың тек 1,4% ғана қамтиды. Спорт алаңдары және спорт нысандары жеткіліксіз. Инфрақұрылымның жеткіліксіздігі салдарынан ауылдағы балалар мен жасөспірімдердің спортпен шұғылданушылар саны аз. Бүнігні таңда облыстың 775 ауылдарында барлығы 15 жабық спорт кешендері және 535 спортзалдары бар, оларда 93 әдіскер жұмыс істейді. Ашық спорт алаңдарының саны Количество спортивных открытых площадок составляет 1371 бірлік.

Материалдық-техникалық база әлсіздігі, сапалы спорттық инвентарьдің болмауы халықаралық дәрежедегі спортшыларды және спорт резервін қалыптастыруға мүмкіндік бермейді. Балалар-жасөспірімдер спорт клубтары желісі жеткіліксіз дамыған, спорт алаңдары және нысандары жеткіліксіз.

Сала дамуы жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

Дене шынықтыру мен спортпен шұғылданушылар санының артуы;
Спорт нысандары санының артуы;

Спорт объектілерінің 2013 жылы (3070 бірлік) 2011 жылмен салыстырғанда 225 бірлікке артуы по (2845 б.);

Шаңғы спортын дамутыға қолайлы климаттық жағдай;

Әлсіз жақтары:

Спорт нысандарының материалдық-техникалық базасының әлсіздігі.

Мүмкіндіктер:

Облыстық инфрақұрылымда дене шынықтыру мен спортпен шұғылдануға жағдай жасау (шағын футболға, волейболға, баскетболға, үлкен тенниске, шайбалы хоккейге арналған алаңдар құру).

Қауіптер:

Балалар-жасөспірімдер спортының әлсіз дамуы;

2) спорт инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы, материалдық-техникалық базасының төмендігі;

3) облыстағы жоғарғы спорттың дамуына арналған жазғы олимпиадалық спорт түрлерінен жоғарғы спорттық шеберлік мектебінің болмауы;

4) ауылдағы спорт нысандарының, спорт инвентарьларының жеткіліксіздігі.

2.2.2.7. Ішкі саясат
Мемлекеттілікті нығайту, демократияны дамыту, азаматтық қоғам институттарын қолдау, қоғамдық тұрақтылықты, ұлтаралық және дінаралық келісімді қамтамасыз ету, тұрғындар арасында кең ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізу ішкі саясаттың негізгі басымдықтары болып табылады.

Облыста 8 саяси партия филиалы және республикалық қоғамдық ұйымдардың 3 өкілдігі, 615 үкіметтік емес ұйым, оның ішінде 200 белсенді жұмыс істейді, 99 этномәдени бірлестіктері, 120 бұқаралық ақпарат құралдары қызмет атқарады.

Мемлекет пен азаматтық қоғам институттарының өзара сындарлы іс-қимылдары арқылы тұрғындарды қоғамдық үрдістерге кеңінен тартуды дамыту қамтамасыз етілуде.

Мемлекетік органдар мен азаматтық қоғам институты арасындағы қарым-қатынасты дамыту үшін келесі өзара іс-әрекет құрылысы қолданылуда:

- консультативті-кеңесші органдар (ҮЕҰ өзара іс-әрекет Кеңесі, Ақпараттық саясат бойынша кеңес);

- сұхбат алаңдары (Қоғамдық Кеңес, Саяси клуб, Бас редакторлар клубы);

- мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты орналастыру;

- мемлекеттік ақпаратттық тапсырысты орналастыру.

Азаматтық Альянс негізінде Ресурстық орталық құрылып және үкіметтік емес ұйымдардарға, оның ішінде 5 ауылдық ҮЕҰ арналған шағын-жобалық қаржыландыру қарастырылған.

Ішкі саясат басқармасының жобалары аясында республикада әлеуметтік-маңызды жобаларды бағалаудың әдістемесі әзірленді, тұрғындарды діни ағымдардың мәселелері жөніндегі ақпараттандыру орталығында діни мәселелер жайлы «тікелей желі» ашылды.

Өкілетті құрылымдармен бірлесіп әлеуметтік шиеленіс ошақтарын анықтау және алдын алу бойынша қоғамдық-саяси ахуалға мониторинг жүргізу жүйесі құрастырылған, Әлеуметтік шиеленіс Картасы құрастырылып үнемі жаңартылуда, БАҚ-тағы сыни мақалаларға әрекет ету сызбасы қызмет атқаруда.

Облыс әкімі жанындағы қоғамдық Кеңес пен азаматтық қоғам институтының сындарлы өзара іс-әрекет мақсаты аясында денсаулық сақтау, тұрақты даму, экология, ТҮКШ, жастар мәселелері бойынша 15 қалалар мен аудандарда 4 эксперт-жұмыс тобы жұмыс істеуде. Сонымен қатар Курчатов қаласы, Абай, Бесқарағай аудандарында Қоғамдық кеңестер құрылады.

Бүгінгі күні қалалар мен аудандар әкімдіктері тарапынан Кеңестер әлеуетін қолданудағы ролі жөнінде толық түсінушілік жеткіліксіз.

Қоғамдық-саяси, ұлтаралық жағдайға, мемлекет жүргізіп отырған саясатқа тұрғындардың қарым-қатынасын, мемлекеттік саясатқа бағытталған азаматтық қоғам институтының және жергілікті өзін-өзі басқару органдарының жұмыс деңгейін анықтау үшін жыл сайын 24 мың адамды қамтитын 26 әлеуметтік зерттеулер жүргізіледі

Жыл сайын ҮЕҰ әлеуметтік-маңызды жобаларын іске асыру үшін мемлекеттік тапсырысты қаржыландырудың көлемі ұлғайып келеді, 2010 жылы – 17,0 млн.теңге, ал 2011 жылы – 19,7 млн.теңге, 2012 жылы – 32,0 млн. теңге, 2013 жылы – 34,4 млн. теңге.

Қоғамның әлеуметтік міндеттерін шешу барысына үшінші әлеуметтік сектордың қатысу қажеттілігі ұлғаюда. Сонымен қатар бірнеше проблемалар орын алады:

- мемлекеттік тапсырысты орналастыру мен қалыптастыру саласындағы заңдылықтың аяқталмауы, әлеуметтік-экономикалық және әдістемелік-ұйымдастырушылықты қамсыздандыру;

- облыстың қалалар мен аудандар әкімдіктері, басқармалар әлеуметтік-маңызды жобаларын іске асыруда салалық принциптердің жетіспеушілігі;

- әлеуметтік-маңызды жобалардың үшжылдық қаржыландыруын іске асыруда механизмнің жетіспеушілігі;

- әлеуметтік жобаларды іске асыруда біртұтас мониторинг жүйесінің жетспушілігі;

- қоғамның әлеуметтік мәселелерін шешуде ауылдық ҮЕҰ төмен ролі мен нашар дамуы.

Облыста азаматтық қоғамды дамыту саласында заңдылықты жетілдіру бойынша жұмыс атқарылып жатыр. Республикалық азаматтық форумдарда жергілікті мемлекеттік басқаруда, мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс туралы, ҮЕҰ қолдау туралы ұсыныстар мен заң жобаларына ұсыныстар қарастырылды.

Сондай-ақ, облыста «Жергілікті өзін-өзі басқару орталығы» ҚҚ бірлесіп
ҚР Экономикалық даму және сауда министрлігінің үйлестіруімен ҚР жергілікті өзін-өзі басқарудың дамуының заң жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы жұмыстар атқарылды.

Облыстың ақпараттық кеңістігін 120 тіркелген бұқаралық ақпарат құралы құрайды, оның ішінде 100-і басылымдық (18 журнал, 82 газет), 20-сы электрондық ақпарат құралы.

БАҚ мен тиімді іс-әрекет түрі - ол мемлекеттік ақпараттық тапсырысты орналастыру.оның көлемі жыл сайын өсуде: 2010 жылы 236,5 млн. теңге, 2011 жылы – 332,4 млн. теңге, 2012 жылы – 399,5 млн. теңге, 2013 жылы – 434,6 млн. теңге бөлінді.

Тұрғындар арасында отандық сандық хабар таратудың артықшылықтарын түсіндіру жұмыстары жалғастырылды, БАҚ материалдар жарияланды. Сонымен бірге, ОТАУ ТВ ақпараттық нарығында нашар алға басушылық байқалуда, ол отандық телехабарлардың төменгі бәсекелестігі мен ОТАУ ТВ жабдықтарының қымбат тұруына байланысты болып отыр.

Облыстың 56 шалғай елді мекендерінде, «OTAU TV» экрандық тарату жетіспейді. 8 пайызы ғана құрылған (38966 тарелка орналастырылған).

Бүгінгі таңда келесі шараларды қабылдау қажеттілігі туындауда:

- қоғам мен арнайы топтардың мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары туралы туралы ақпараттану деңгейін «сұхбат алаңдары» мен ақпараттық-насихаттық іс-шараларын дамыту арқылы жоғарылату;

- өңірлік БАҚ ақпараттық қолдау сапасын жоғарлату және ұлғайту;

- БАҚ құқықтық мәдениетін жоғарлатуы мен ақпараттық салада заңдылықтың сақталуын қадағалау, журналисттік қоғамдастықтың этикалық ережелерді сақтауы (БАҚ мониторингілеу жүргізу);

- мемлекеттік БАҚ ұйымдастырушылық және кадрлық нығайту шараларын қабылдау (кадрлардың біліктілігін жоғарлату, БАҚ бірлесіп мақсатты іс-шараларды дайындап өткізу, оның ішінде журналисттер кәсібилігін арттыру мектептерін ұйымдастыру, атақты журналисттер қатысуымен семинар-тренингтер мен мастер-класстар өткізу);

- мемлекеттік БАҚ жан-жақты жаңғыртылуы (БАҚ сапалы деңгейі, Интернет ресурстарының және масс-медиа web-сайттарының бар болуы);

- бұқаралық ақпарат құралдарының жалпы үйлесімді дамуына жәрдемдесу (мемлекеттік ақпараттық тапсырысты орындауға тарту).

Ішкі саясат саладағы жағдайын бағалау үшін SWOT-талдау өткізілді:

Күшті жақтары:

қоғамдық саяси ахуалға, саяси партиялар мен басқа да қоғамдық институттардың қызметтеріне мониоринг жүргізіледі;
азаматтық қоғам институттарының қатысуымен өткізілетін сұхбат алаңдарының белсенді жұмыстары қамтамсыз етілді;
ҮЕҰ мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс жүйесі арқылы әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуге белсендірек тартылуда;
Ұлттық сандық телехабар тарату қызметтерін тарату бойынша бірлескен іс-шаралар жоспарын іске асыру арқылы ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету.

Әлсіз жақтары:

56 елді мекен қазақстандық телехабарлармен қамтылмаған;
«OTAU TV» таралу пайызының төмендігі;
ауылдық өңірлердегі үкіметтік емес ұйымдардың жұмыс деңгейінің төмендігі;
кейбір қалалар мен аудандарда үкіметтік емес және жастар ұйымдарын қолдау мақсаттарына қаражат бөлінбейді;
үкіметтік емес ұйымдарға гендерлік-бағытталған көмектің төмен деңгейі.

Мүмкіндіктер:

қоғамдық-саяси, соның ішінде діни ахуалдың күрделенуіне жол бермеуге қатысты алдын ала шаралар қабылдау;
халық арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту;
сандық теледидарды енгізудің мемлекеттік бағдарламасын жеделдете іске асыру;
ауылдық өңірлерде жұмыс істейтін ҮЕҰ әдістемелік көмектер көрсету;
ҮЕҰ әлеуметтік-маңызды жобаларын іске асыруына қаражат бөлуін арртыруы;
облыс қалалар мен аудандар әкімдіктерінде, салалық басқармаларда мемлекеттік тапсырысты орналастыруы.

Қауіптер:

Облыстағы қоғамдық-саяси ахуалдың күрделенуі;
Деструктивті діни ағымдардың таралуы;
Қоғамдық-саяси ахуалды тұрақсыздандыруға бағытталған жергілікті ҮЕҰ халықаралық грантарды іске асыру;
сыртқы ақпараттық ықпал.

Дін істері саласындағы саясаттың негізгі басымдылықтары діни тұрақтылықты, конфессияаралық және ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету, тұрғындар арасында кең ақпараттық-түсіндіру жұмысын жүргізу, толерантты қоғам қалыптастыру болып табылады.

Облыста діни тұрақтылықты, конфессияаралық және ұлтаралық келісімді қамтамасыз ету, діни экстремизм және терроризм көріністеріне қарсы әрекет, тұрғындардың мемлекеттік органдарға сенімін жоғарылатуға бағытталған іс-шаралар кешені өткізіледі.

Діни бірлестіктер санының көбеюіне және тұрғындардың діни белсенділігінің артуына байланысты діни бірлестіктер қызметіне үлкен назар аударылады.

Облыста бүгінгі 304 діни бірестіктер мен филиалдар: 194 мешіт, 40 православты, 6 католиктік приход, 62 протестанттық, 2 дәстүрлі емес бірлестіктер бар.

Діни бірлестіктермен байланыс жөніндегі облыстық кеңес жұмыс істейді. Бірнеше диалогтық алаң (Діни бірлестіктер басшыларының клубы, Дін тану зерттеулері орталығы және басқа) жұмыс істейді.

Нысаналы топтарға арналған дін мәселелерін түсіндіру бойынша семинарлар, дөңгелек үстелдер, кездесулер, ғылыми-практикалық конференциялар тұрақты өткізіледі.

«Единство» қоғамдық бірлестігі және «Даналык» қоғамдық қоры азаматтық қоғамның белсенді институты болып табылады, олар деструктивті діни ағымдардан зардап шеккендерге ақпараттық және психологиялық көмек көрсетеді.

Мемлекет пен азаматтық қоғам институттарының конструктивті өзара іс әрекеті арқылы тұрғындардың қоғамдық процесстерге тартылуы және диалогты дамытуы қамтамасыз етіледі.

Тұрғындар арасында соның ішінде бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпараттық түсіндіру жұмыстарын жетілдіру және белсендіру қажет. Облыстық «Дидар», «Рудный Алтай» газеттерінде ай сайын «Дін» және «Духовность» арнайы айдарлары шығып тұрады, «Қазақстан-Өскемен» телеарнасында ай сайын «Дін мен діл» - «Близкие духом» хабарлары шығады. Жаңалық сюжеттері, «тікелей эфирлер» және пресс-конференциялар шығарылады.

Діни ағымдардың мағынасын түсіндіру, діни экстремизм мен терорризм идеяларының алдын алу жұмысы жалғастырылуда. Мемлекеттік қызметшілер, ішкі істер органдары, дінтану мамандары, дәстүрлі діни бірлестіктер мен үкіметтік емес ұйымдардан құралған арнайы ақпараттық-насихат топтарының сапарлары өткізіледі. Облыстың қалалары мен аудандарында осыған ұқсас топтар жұмыс істейді.

Құқыққорғау қызметі органдарының дін саласындағы жұмысын үйлестіру мақсатында жұмыс тобы құрылған, оның отырыстарында өзекті мәселелер талқыланады.

Жартыжылда бір рет ШҚО Талдау және болжау институты «ШҚО қалалары мен аудандарында дәстүрлі емес діни бірлестіктердің әлеуметтік шиеленіс деңгейіне ықпалын анықтау» әлеуметтік зерттеуін жүргізеді.

Заңсыз діни бірлестіктерге басшылық ету және қатысқаны үшін әкімшілік құқық бұзушылықтарға жол бермеу мақсатында азаматтармен түсіндіру алдын алу жұмыстары өткізіледі.

Діни ахуал, діни бірлестіктер мен азаматтық қоғамның басқа институттары қызметінің жүйелі мониторингі, олармен конструктивті диалог және өзара іс-қимыл жасау өңірде діни тұрақтылықты сақтауға мүмкіндік береді.

Жастар саясаты саласында жетекші басымдылық елдің болшақ дамуын қамтамасыз етугемүмкіндігі бар интеллектуалды және рухани тұлға қалыптастыру болып табылады.

Шығыс Қазақстан облысында 359 мыңға жуық жастар тұрады. Оның (26%) облыстағы барлық тұрғындардың төрттен бірін құрайды. Олардың ішіндегі - 182 367 адамы (51%) ерлер, 176 645 (49%) әйелдер, ауыл жастарының санатына жататындары - 138 931 адам (39%).

Облыста 80 астам жастар ұйымдары тіркелген. Ұйымдардың көбі Семей, Өскемен, Риддер қалаларында, Шемонаиха және Зырян аудандарында тіркелген.

Облыстың ЖОО және ООО-да 77 343 студенттер білім алуда (ЖОО - 34 030, ООО - 43 319).

2009 жылдан бері «Дипломмен ауылға» бағдарламасы іске асырылуда. 2013 жылы ауылдық елді мекендерге 393 маман келіп, жұмысқа орналастырылған, оларға бір рет төленетін көтерме жәрдемақы, 184 маманға тұрғын үй сатып алуға несие төленді.

Ведомствоаралық іс-қимылдың басты тетігі мен алаңы Жастар істері жөніндегі кеңестердің қызметі болып табылады. Олардың жұмыстарын белсендендіру мақсатымен қалалар мен аудандардың әкімдері аталған Кеңестердің төрағалары болып тағайындалған. Қалалық және аудандық Кеңестер мүшелерінің жалпы саны 284 адамды құрайды. облыс қалалары мен аудандарында жастар істері бойынша 32 және облыс әкімінің жанында 2 отырыс өтті.

Сонымен бірге Тұжырымдаманы іске асырудың бірінші кезеңінде жастар саясатын жетілдіру тетіктерінің бірі жұмыспен қамтуды, жұмысқа орналастыруды, қолжетімді тұрғын үйді және келешегі бар бизнес-идеяларды іс жүзінде қолдауды қамтамасыз етуге бағытталған жобалар болып табылады.

Осылайша, облыста жастарды жұмысқа орналастыруға ықпал ету мақсатымен республика көлемінде тұңғыш рет «Жастардың электрондық еңбек биржасы» ашылды, оның жұмысының нәтижесінде бүгінгі таңда 1900-ден астам адам жұмысқа орналастырылды.

Жастарды ынталандыру және жемісті қоғамдық қызметтерін қадірлеу мақсатында «Жастар көшбасшысы»; «Студент көшбасшысы»; «Жылдың жастар акциясы»; «Жастар ұйымы»; «Жас журналист», «Жас кәсіпқойлар», «Жас отбасы» 7 номинациясы бойынша Шығыс Қазақстан облысы әкімінің «Мемлекеттік жастар саясатын іске асыруға қосқан қомақты үлесі үшін» атты сыйлығы тағайындалған.

Жастар саясатының өзекті мәселелерін ақпараттық насихаттау бағытында облыста «Молодежный клуб», «Жаңа әлем жастары», Шемонаиха ауданында-«Молодежный формат» жастар газеттері шығады. Мемлекеттік жастар саясаты мәселесі облыстық және аймақтық электрондық бұқаралық ақпарат құралдарында кен көлемінде жария етіледі. Мемлекеттік жастар саясатын жемісті жүзеге асырудың ажырамас бөлігі ол оның ақпараттық-әдістемелік қамтамасыз етілуі болып табылады.

Жастар арасында негізгі көкейтесті проблемалардың бірі болып табылатын ол, сапалы білім алу, жұмысқа орналасу, тұрғын үймен қамтамасыз етілу.

Жастар саясатын жүзеге асырылуына, кадрлық, ғылыми және ақпараттық қамтамасыз етілуінің жетіспеушілігі. Халқаралық деңгейде жастармен алмасу дамымаған. «Жасыл ел» бағдарламасы бойынша, аумақтар үшін квотаны көбейту қажеттілігі.

Саланың даму жағдайына SWOT-талдау:

Күшті жақтары:

1) қоғамдық саяси ахуалға, саяси партиялар мен басқа да қоғамдық институттардың қызметтеріне түрлі әлеуметтік әдістер қолдану мен сарапшыларды тарту арқылы мониоринг жүргізіледі;

2) 7 ауданда мемлекеттік тілдеі жаңа қоғамдық-саяси БАҚ шығару (бұрын шығарылмаған);

3) азаматтық қоғам институттарының қатысуымен өткізілетін сұхбат алаңдарының белсенді жұмыстары қамтамсыз етілді;

4) діни жағдайды талдау, діни бірлестіктер қызметін, басылым және электронды ақпарат құралдарында жарияланған діни тақырыптағы материалдарды талдау;

5) жастарға арналған ресурсты орталықтар құру және жұмыс істеуі;

6) ҮЕҰ мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс жүйесі арқылы әлеуметтік маңызды мәселелерді шешуге белсендірек тартылуда;

7) «Жастар бастамаларын дамыту орталығы» КММ ашу.

Әлсіз жақтары:

1) 56 елді мекен қазақстандық телехабарлармен қамтылмаған;

2) ауылдық өңірлердегі үкіметтік емес ұйымдардың жұмыс деңгейінің төмендігі;

3) тұрғындардың діни қызмет мәселелері бойынша ақпарат насихат жұмысының жеткіліксіз деңгейі, қалалар мен аудандардағы ақпарат –насихат топтары мүшелерінің төмен діни сауаттылығы;

4) Үкіметтік емес ұйымдарға гендерлік-бағытталған көмектің төмен деңгейі.

Мүмкіндіктер:

1) қоғамдық-саяси, соның ішінде діни ахуалдың күрделенуіне жол бермеуге қатысты алдын ала шаралар қабылдау;

2) халық арасында ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын күшейту;

3) діни экстремизм және терроризмге қарсы әрекет ету бойынша сандық телевиденияны енгізу бойынша іс-шараларды жедел іске асыру;

4) ауылдық өңірлерде жұмыс істейтін ҮЕҰ әдістемелік көмектер көрсету;

5) ҮЕҰ әлеуметтік-маңызды жобаларын іске асыруына қаражат бөлуін артыруы;

6) облыс қалалар мен аудандар әкімдіктерінде, салалық басқармаларда мемлекеттік тапсырысты орналастыруы.

Қауіптер:

1) облыстағы қоғамдық-саяси ахуалдың күрделенуі;

2) деструктивті діни ағымдардың таралуы;

3) жастардың деструктивті ағымдарға тартылуы;

4) Қытай тарапынан ақпараттық кеңістіктің бұзылуы;

5) Ресейдің ақпараттық ықпалы.

2.2.2.8 Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп

Жалпы облыс бойынша криминогенді жағдай тұрақты. Қылмыстар туралы өтініштер мен хабарламаларды есепке алу және тіркеу толықтығын қамтамасыз ету, қылмыс жағдайы туралы статистикалық мәліметтердің объективтілігіне қол жеткізу бойынша мақсатты жұмыс жүргізіледі. Қылмыстар туралы өтініштер мен хабарламаларды тіркеудің толықтығын қамтамасыз ету бойынша қабылданған шаралардың нәтижесінде қылмыстардың статистикалық өсуі байқалады. 2013 жылдың қорытындысы бойынша 32002 қылмыс тіркелді, ол 2011 жылға қарағанда 25%-ға көп. Тіркелген қылмыстардың өсуіне қарамастан 2011 жылы үлес салмағы 13,6-дан 12,3-ке, 2013 жылы – ауыр және аса ауыр қылмыс түрлері бойынша 2,4-тен 1,7-ге төмендеді. Сонымен аталған санаттарға қатысты келесі қылмыс түрлері қасақана өлтіру 33%-ға (176-дан 118-ге), денсаулыққа қасақана ауыр зиян келтіру 9%-ға, тонау 17%-ға және қарақшылық шабуыл 20%-ға төмендеді.

Облыстағы тіркелген қылмыс санының өсуі барлық тіркелген қылмыстың үлесіне 94%-ы кіретін ауырлығы аз қылмыс 1242-ден 4733-ке 4 есе және ауырлығы орташа 43%-ға көбеюімен байланысты. Негізінде бұл ұрлық, алаяқтық, бұзақылық және басқа ұсақ қылмыстар.

32-сурет
Сонымен бірге жедел жағдайдың жай-күйі күрделі екенін атап өту керек. Қылмыс деңгейі бойынша 10 мың халыққа (229) облыс республика бойынша 6 орында.

Ең жоғары деңгей Өскемен, Семей, Риддер, Зырян қалаларында, Шемонаиха, Глубокое және Жарма аудандарында байқалады.

Есірткі бизнесі саласындағы ұйымдастырылған қылмыстық топтардың іс-әрекетінің жолын кесу, халықаралық есірткі тасымалы және есірткіні өткізу арналарын бөгеу бойынша құқық қорғау органдарының күш салуы жеткіліксіз болып қалуда. Есірткі бизнесінің қылмыстық құрылымдары Ресей мен еуропалық мемлекеттерге есірткі құралдарын тасымалдау үшін мемлекет аумағын пайдаланады. Есірткі құралдарының заңсыз айналымынан алынған есірткі көлемі жыл сайын ұлғаюда. Халықты есірткі қолдануға тарту деңгейі жоғары.

Елеулі жетілдіруді, соның ішінде заңнамалық деңгейде нашақорлықтың ерте алдын алу жүйесі, мамандандырылған медициналық мекемелерді дамыту, сондай-ақ жалпы мемлекеттік есірткіге қарсы насихат жүйесін қалыптастыру амалдарын ұйымдастыруды талап етеді. Осыған байланысты барлық мемлекеттік органдардың және бұқаралық ақпарат құралдарының әлеуетін қолданумен пәрменді ақпараттық үгіт-насихат шаралар кешенін қабылдау қажет.

Пайдакүнем-зорлық бағытындағы қылмыс саны ұлғаюда, ең алдымен бөтеннің мүлкін ұрлау, 2013 жылы қылмыс құрылымындағы олардың үлесі 60%-дан астам. 2013 жылдың қорытындысы бойынша аталған қылмыс түрінің ашылуы 36,4 %-ды құрады. Осыған байланысты ұрлыққа қарсы әрекет ету ішкі істер органдарының негізгі міндеттерінің бірі болып табылады, ал бөтеннің мүлкін ұрлаудың профилакикасы және алдын алу мәселелерінің өзектілігі артылуда.

Полицияның белсенділігі арнайы мекемелердің бар мүмкіндіктерімен шектеледі. Облыста 3 медициналық айықтырғыш, 3 АЕАМ, 4 арнайы қабылдау мекемесі қызмет етеді.

Қылмыстық қудалау шараларын қабылдаумен қатар құқықтық тәртіп пен қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету жүйесін жетілдіру, құқық бұзушылық профилактика жүйесін құру қажеттілігі туды. Көңіл көтеру орындарын, сауда орталықтарын және дүкендерді міндетті түрде бейнекамералармен жабдықтау туралы мәселе бірнеше рет көтерілді. Алайда, әлі күнге дейін тіпті жаңа объектілерді қолданысқа енгізу кезінде олардың иелерінің алдына бұндай мәселелер қойылмайды.

Қоғамдық тәртіп және қоғамдық қауіпсіздік жағдайының индекаторы болып табылатын қоғамдық орындарда, соның ішінде көшелерде жасалатын қылмыстың өсу беталысы сақталуда. 2013 жылы көшелерде 4949 қылмыс жасалды, олардың үлес салмағы 2010 жылғы 14%-дан 2013 жылы 16%-ға ұйлғайды. Көшедегі және басқа қоғамдық орындардағы жоғары криминогендік жағдай Жедел басқару орталықтарының ары қарай дамуын және Семей, Зырян, Риддер, Шемонаиха, Аягөз қалаларында ашылуын талап етеді. «Қауіпсіз аула» бейне бақылау жүйесінің дамуы. Патрульдік-бекет қызметін алдағы уақытта материалдық-техникалық және кадрлық нығайту, автопатрульдердің, жылжымалы және стационарлық полиция пункттерінің санын арттыру, оларды бірыңғай деректер банкіне кіруге мүмкіндігі бар компьютерлік техникамен жабдықтау қажет.

Кәмелетке толмағандармен жасалған қылмыс санының 3%-ға (2011 жылғы 576-дан 2013 жылы 560-қа дейін) төмендеуіне қарамастан, кәмелетке толмағандардың арасындағы қылмыс профилактикасы мәселелерінде проблемалар бар. Облыста дене тәрбиесі және спорт мүмкіндіктері жеткіліксіз қолданылады. Балаларға арналған спорттық клубтардың жұмысы ұйымдастырылмаған. Облыс орталығында салынған хоккей қораптары көбінде бос. Полицияның «мектеп» инспекторлары институтының ары қарай дамуы қажет, бұл оқушылар арасында құқық бұзушылықтың ерте алдын алумен нақты айналысуға мүмкіндік береді.

Құқық бұзушылық профилактикасы бойынша азаматтар мен үкіметтік емес ұйымдарды тарту бойынша жұмысты жандандыруды талап етеді. Қоғамдық тәртіпті сақтауда азаматтар мен қоғамдық құрылымдардың қатысуы жыл сайын төмендеуде. 2010 жылы облыс бойынша құқық қорғау бағытындағы 4365 адам санымен 717 қоғамдық құрылым қызмет еткен, 2013 жылы құрылымдар саны 584 болды, ал мүшелерінің саны 3516 адам.

Бұрын сотталғандарды әлеуметтік бейімдеу және жұмысқа орналастыру мәселелері өзекті болып қалды. Аталған тұлғалар санаты үшін жұмыс орындарына квота бөлу туралы кәсіпорындармен меморандум жасау қажет.

Облыс жолдарында апаттылық жағдайы қиын болып қалуда. Автокөлік құралдары паркінің өсуі, жолдардың қозғалыс қарқындылығына сәйкес келмеуі, жүргізушілердің даярлық сапасы мен тәртіп деңгейінің төмендігі жол-көлік оқиғалар саны өсуінің себебі болып табылады.

333 сурет
2013 жылы «Автокөліктің 10 мың бірлігіне жол-көлік оқиғалары санының төмендеу» көрсеткіші орындалған жоқ, жылға арналған жоспар бойынша 39 факті 47 құрады.

Көрсеткіштің орындалмауы көше-жол желісі және жол инфрақұрылымның қанағаттанарлықсыз жағдайымен түсіндіріледі.

Жол-көлік оқиғаларының санын және салдарының ауырлығын төмендету үшін облыс аумағында апаттылық деңгейін тұрақтандыру және төмендету бойынша іс-шаралар жоспары әзірленді. 15 жедел-профилактикалық іс-шаралар («Мас жүргізуші», «Қауіпсіз жол», «Автобус», «Транзит», «Жылдамдық») өткізілді. Мемлекеттік маңызы бар автожолдарда қызмет ететін нарядтардың тығыздылығы ұлғайтылды және қосымша автопатрульдер құрылды, жолдың апаттық қауіпті жерлерінде қосымша экипаждар қойылды. Одан басқа, жергілікті маңызы бар жолдарда қызмет етуге бес экипаж қойылды (Өскемен – Самар, Өскемен – Бобровка, Семей – Курчатов, Бородулиха, Бесқарағай, Глубокое аудандарында).

Ағымдағы жылы Өскеменде ЖБО бейнебақылау жүйелерімен ықпалдасқан және ЖЖЕ тіркеу бойынша функцияларды қатар қолданатын жол қозғалысын бақылайтын зияткерлік жүйелер іске енгізілді.

Жылдамдық режимін бақылау үшін 92 ұтқыр жылдамдық өлшеуіші; мемлекеттік нөмірлерді автоматты тану жүйесі бар 2 жылжымалы аппараттық-бағдарламалық «Поток-М» кешені қолданылады.

Жол қозғалысы қауіпсіздігінің профилактикасы бойынша ұйымдастырушылық және практикалық шараларды қабылдаудың нәтижесінде ағымдағы жылы жол-көлік оқиғаларының саны 7.7%-ға (1126-дан 1039-ға), қаза тапқандар 9%-ға (134-тен 122-ге) және жарақаттанғандар 11%-ға (1429-дан 1275-ке) төмендеді. Жол-көлік оқиғаларының деңгейі 10 мың көлік құралына – 31 (2013 жылы – 35) құрады.

Жол қозғалысына қатысушылардың тәртібін арттыру үшін бақылау мен жол қозғалысын реттейтін заманауи техникалық құралдарды қолдану қажет. Аталған мәселелерді шешу жыл сайын ЖКО санының 2-3%-ға төмендеуіне қол жеткізуге мүмкіндік береді.

Саланың даму жағдайына SWОT-талдау:

Мықты жақтары:

азаматтардың заңды мүдделерін, құқықтары мен бостандығын қорғау бойынша жағдайлар жасалған;
құқық бұзушылықтар профилактикасы мен олардың өзара іс-қимыл жасауын қамтамасыз ететін нақты субъектілер анықталды;
қоғамдық тәртіпті қорғауға және құқық бұзушылықтар профилактикасына қатысатын азаматтар және ұйымдармен өзара іс-қимыл жасау тәсілдері келісілді.

Әлсіз жақтары:

ІІБ есебінде тұрған тұлғалардың арасында отбасы-тұрмыс аясындағы құқық бұзушылық профилактикасы бойынша шаралардың жетіспеушілігі;
тұрмыстағы маскүнемдік, алкоголизм мен нашақорлықтың профилактикасы мәселелерінің шешілмеуі;
қиын өмірлік жағдайда тұрған тұлғаларды оңалту және әлеуметтік бейімдеу деңгейі жеткіліксіз;
облыс ішкі істер органдарының жабдықталмағандығы, олардың типтік әкімшілік ғимараттармен қамтамасыз етілмеуі және қолданыстағылардың қайта жөндеу қажеттілігі.

Мүмкіндіктері:

құқық бұзушылық профилактикасы жүйесін жетілдіру;
құқық бұзушылықтар мен қылмыстар саны өсуінің алдын алу бойынша уақтылы шаралар қабылдау;
профилактика субъектілері жұмысын үйлестіруді жетілдіру.

Қауіптер:

облыстың георграфиялық орналасуы есірткі құралдарын Ресей мен еуропа мемлекеттеріне тасымалдау үшін жағдай жасайды;
Кедендік одақ және болашақтағы бірыңғай экономикалық кеңістіктің қызмет ету жағдайында трансұлттық байланыстары бар қылмыстық топтардың қимылы белгілі қауіп-қатер болып табылады.
облыста түзету мекемелерінің көп шоғырлануы.

2.2.2.9. Төтенше жағдайларға қарсы іс-қимыл инфрақұрылымын дамыту

Шығыс Қазақстан облысы аумағы табиғаттың, таулы-геологиялық және геодинамикалық алуан түрлілігі оның табиғи аппатарға – зілзала, су тасқыны, сел, сырғыма, қар көшкіні, дауыл, орман және дала өрттері, ауа температурасының күрт төмендеуі және қарлы боран, эпидемия және эпизоотияға ұшырайды .

Аппараттардың және негізгі фонның, жылжымалы құрамның және көліктегі инфрақұрылымның ескіруі және тозуы, табиғи ресурстарды өңдеу интенсификациясы, оларды тасымалдау және өңдеу көлемінің ұлғаюы техногенді қауіптің көбеюіне нақты алғышарт тудырады.

Уақытылы алдын алу шараларын қабылдауға қарамастан жол-көлік оқиғасы қоса, табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлар және оқиғалар динамикасы, қаза тапқандар және зардап шеккендер саны, материалдық залал, бұл ретте келесі түрде көрсетілген:

13 кесте

2011 жыл

2012 жыл

2013 жыл

Төтенше оқиғалар саны

2585

2286

1800

соның ішінде төтенше жағдайлар

222

182

159

Зардап шегушілер саны, барлығы

478

427

411

соның ішінде төтенше жағдайлар кезінде

248

248

239

Қаза тапқандар саны, барлығы

165

152

138

соның ішінде төтенше жағдайлар кезінде

150

130

116

Материалдық залал, млн. тенге

601,6

579,7

639,1

соның ішінде төтенше жағдайлар кезінде

0

0

0

Аяққы жылдар ішінде төтенше жағдайлар оқиғаларымен төтенше жағдайлар санының қатынасты тұрақты фонында төтенше жағдайлар оқиғалары және төтенше жағдайлар кезінде қаза тапқандар мен зардап шеккендер санының төмендеуі байқалды. Бұдан ары адам санын және материалдық шығынды төмендету облыстың өрттерге, зілзалаға, сырғымаға, селдерге, су басу, тасқын суға қарсы әрекет етуге инфрақұрылымын қамтамасыз етілу деңгейі жоғарлату арқылы қол жеткізуге болады.

Облыстағы 203 гидротехникалық құрылыстардың (олардың ішінде 4 ірі), соның ішінде 107 нысан коммуналдық меншікте, 70 республикалық және 26 жеке меншікте, барлығы баланс ұстаушыларға бекітілген, олардың жағдайларына тұрақты бақылау жасалынып отырылады. Көптеген гидротехникалық имараттарға инструменталды толық тексеру және конструкцияны күшейту жұмыстарын жүргізуді талап етеді. Өзендер мен мұз айдындары көктем-жаз мерзімінде жалпы саны 44 ошақ сел қауіпін тудырады, 336 қар көшкіні телімі 107 астам нысандарға қауіп төндіреді.

Облысқа су апатына байланысты (су тасқыны, су басу) төтенше жағдайлар залал келтіреді. Облыста су тасқыны туындауы бойынша 157 потенциалды қауіпті телімдер бар, бұл жерлерде жалпы тұрғындар саны шамамен 82 мың адам 157 елді мекен орналасқан. 2011-2012 жылдары жергілікті атқару органдары қоры есебінен су тасқынына қарсы алдын алу жұмыстарын жүргізуге 227,2 млн.тенге, 2013 жылы 9,8 млн. тенге бөлінген. Қабылданған алдын алу жұмыстарын нәтижесінде су тасқыны мерзіміне қатысты төтенше жағдайлар тіркелмеген.

Шығыс Қазақстан облысы ауа-райының күрт-континенталды жағдайына және елді мекендердің бір-бірінен едәуір алыс орналасқанына байланысты қыс мерзіміне сипатты төтенше жағдайлар адамдар өміріне және денсаулығына белгілі бір қауіп төндіреді. 2011-2012 және 2012-2013 жылдар қысы қатты аязбен және қардың көп түсуімен өзгешеленді, бірақта адам өлімі орын алмады.

Ірі елді мекендердің, қалалар, мемлекеттік маңызды өндірістік нысандардың айтарлықтай бөліктері 7-ден 9-ға дейін балды қиратушы жерсілкінісіне ұшырайтын облыс аумағында орналасқан. ҚР 2.03-30-2006 ҚНжҚ сәйкес Шығыс Қазақстан облысында сейсмикалығы 7 және одан көп балды 89 елді мекен орналасқан. Облыстың сесмикалық қауіпті аймағына аумақтың 165,4 мың квадрат шақырымы енген, бұл облыстың барлық аумағының 60% құрайды, аталған жерлерде 981 мың адам тұрғындайды немесе облыс халқы жалпы санының 62,5%. Жоғары сейсмикалық қауіпті аймақтар Өскемен, Риддер, Зырян қалаларын, Глубокое, Зайсан, Катонқарағай, Көкпекті, Күршім, Тарбағатай, Ұлан, Үржар аудандарын қамтиды.

Объектілерді тексеру нәтижесі бойынша, сейсмикалық күшейтуді қажет ететін объектілер, сонымен қатар, Шығыс Қазақстан облысы аумағында сейсмикалық күшейтілген объектілер анықталды:

- сейсмикалық күшейту жүргізілген объеітлер саны 98 өндірістік (1113,013 мың текше метр);

- сейсмикалық күшейтуді қажет ететін объектілер саны – 1922 (1775,3 мың текше метр), соның ішінде: 344 білім беру объектілері, 148 денсаулық сақтау объектілері, 919 қоғамдық объектілер, 511 өндірістік ғимараттар;

- сейсмикалық күшейтуді қажет ететін тұрғын үйлердің жалпы ауданы– 119209,5 мың текше метр), оның ішінде 118266,6 мың текше метр– жеке иелікте, 942,9 мың текше метр – коммуналдық иелікте.

Көзбен шолу текесрісінің нәтижесінде, сейсмология саласында мамандандырылған мекеме «КазНИИССА» АҚ қатыстырумен ғимараттардың техникалық тексеруін жұргізу қажет.

Облыстың елді мекендерінде сейсмикалық шағын аудандастыру картасының жоқтығы сейсмикалық қауіпсіздікті бағалауды және инженерлік қауіпсіздік бойынша шаралар қабылдауды және қиратушы жер сілікінісі салдары қауіпін азайтуға жол бермейді.

Сейсмикалық қауіпсіздікті қамтамасыз ету мәселесі кешенді болып табылады, ол бар мәселелерді жүйелі түрде шешуді, жер сілкінісі туындауынан мүмкін болатын материалдық залалға болжа жасауды, сондай-ақ контсрукцияларды күшейту арқылы шығындарды айтарлықтай азайтуды қарастыруды талап етеді. Инженерлік қорғау, сейсмикалық күшейту бойынша тексеру және іс- шаралар өткізуге едәуір қаражат бөлуді талап етеді.

Облыстың орман массивтерінде өрт қауіпсіздігін қамтамасыз ету жағдайы қиын болып қалуда, бұл жерлерде жыл сайын 20 ірі өрт орын алады, орман массиві 12 мың гектарға дейін жойылады. Тұрғын секторындағы өрттің деңгейі жоғары болып қалуда, бұнда жыл сайын өрттің жалпы санының 75 пайызы болады және өрт кезінде қаза тапқандардың жалпы санының 90 пайызын құрайды. Өрттің барлық санының 60 пайызы ауылдық жерлерде болады. Облыста ҚР ТЖМ өрт сөндіру бөлімшелері жоқ елді мекендерде 70 өрт сөндіру тірек пунктері қызмет етеді. Елді мекендерді қорғауды қамтамасыз ету және орман-дала өрттерін сөндіру бойынша жұмыстар жүргізу үшін 62 ауылдарда қосымша базалар құру және оларды өртке қарсы техникалармен жабдықтау қажет, бұл ретте олардың шығуы тұрғындардың саны 44 мың адам 105 елді мекенді қорғауды қамту қажет. .

Табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайларға күні бұрын дайындық, профилактика және олардың алдын алу халықты, облыс экономикасын, материалдық және мәдени бағалықтарды дүлей зілзалалар, авариялар мен аппаттар кезіндегі қауіптен қорғаудың бірден-бір жолы.

SWOT- саланы дамыту жағдайының талдауы:

Мықты жақтары:

Табиғи өрттердің туындау ошақтарын және көктем мерзімінде қар қорының еруін ерте айқындау бойынша ғарыштық мониторингтің барлығы;
Жыл сайын жоспарлы түрде басқару органдарымен, облыстық қызметтермен, нысандар және АҚ және ТЖ аумақтық құрылымдарымен командалы-штабтық жаттығулар мен оқу-жаттығулар өткізу;
Төтенше жағдайлар туындауы және қауіпі кезінде әрекет ету және ден қою бойынша жасалынған жоспарлдың барлығы;
Облыстық және республикалық оқыту курстарында АҚ және ТЖ мәселесі бойынша облыцстың басқару құрамынның уақытылы дайындықтан өтуі;
Орман-дала өрттерін сөндіру және шалғай жатқан елді мекендерді қорғау үшін 70 өрт сөндіру тірек пунктерінің қызмет етуі.

Әлсіз жақтары:

халықты құлағдар ету жүйесінің табиғи және техногенді сипаттағы төтенше жағдайлардың қауіпі төнген жағдай кезінде халыққа шұғыл ақпаратты толық көлемде жеткізе алмайтындығы;
АҚ және ТЖ аумақтық құрылымының апат аймағында шұғыл құтқару жұмыстарын жүргізу үшін қажетті құрылғылармен, аспаптармен және құтқару құралдарымен аз жабдықталынуы;
жағалауларды бекіту жұмыстарын жүргізуді және қорғауды талап ететін, елді мекендерге және инженерлік имараттарға қауіп төндіретін су тасқыны және су басуы мүмкін потенциалды қауіпті телімдердің бар болуы. Әр-түрлі бюджет есебінен су тасқынына қарсы жұмыстарды жүргізуге жіне жобалық-сметалық құжаттарды жасауға техникалық-экономикалық негіздемелерді жасау іс-шараларының жеткіліксіз қаражыландырылуы;
сейсмкалық күшейту жұмыстарына қаражат бөлінбеуіне байланысты қатты жерсілкінісі кезінде адам шығынын болдырмау мүмкіндіктерінің жоқтығы;
капитал сыймдылығына байланысты апаттарға және дүлей зілзалаларға қарсы тұру және оларды жою бойынша кешенді іс-шаралардың толық көлемде жүзеге асырылмауы.

Мүмкіндіктер:

бұқаралық ақпарат көздері арқылы халық арасында АҚ және ТЖ саласында білімді насихаттау бойынша кең масштабты жұмыстар жүргізу, әр-түрлі төтенше жағдайлар кезінде әрекет ету ережелері бойынша көрнекті жадынамалар тарату, бұл ТЖ залалдарын азайтуға мүмкіндік береді;
орман өрттері залалдарын айиарлықтай азайту, сондай-ақ аудандық орталықтардан шалғай орналасқан елді мекендерді қорғауды қамтамасыз ету үшін өрт сөндіру тірек пунктерін дамыту және сандарын көбейту;
төтенше жағдайлар кезінде зардап шеккен халықтардың тіршілігі кепілдігін қамтамасыз ету үшін облыс әкімінің және қалалар мен аудандар әкімдерінің материалдық-техникалық қорын нығайту;

Қауіптер:

облыс аумағында күші 7 - 9 балға дейін күшті жерсілкінісі балу қауіпінің болуы. Бұл аймақтарда өндірістік дамыған Өскемен, Зырян және Риддер қалалар және халық саны тығыз ауылдар орналасқан;
нысандарды тексеру және сейсмикалық күшейту бойынша жобаларды қаржыландырудың жүргізілмеуі;
адамдардың өмірі мен денсаулығына, техногенді апаттың туындауына қауіп төндіретін бөгеттердің жағдайын тексеру және оларды күшейту бойынша іс-шаралардың жеткіліксіз қаржыландырылуына байланысты гидротехникалық құрылыстардың кепілді нықтылығын қамтамасыз ету бойынша кешенді шаралардың жоқтығы;
аумақтың химиялық зақымдалуы кезінде адамдырдың өмірін және денсаулығын қамтамасыз ету үшін заманауи жеке қорғану құралдарын сатып алуға қаражаттың жоқтығы;
заманауи қосалқы қорғалған басқару пунктін салуға қаражаттың жоқтығы.

2.2.2.10 Мұрағат ісі
Шығыс Қазақстан облысындағы мұрағат ісінің дамуына жасалған талдау соңғы жылдар ішінде мұрағат өрісінің қызмет ету саласында ілгерілеудің позитивті үрдісінің байқалатындығын көрсетті.

Облыста 1 облыстық және 11 аудандық мемлекеттік мұрағаттар, Риддер қаласының мемлекеттік мұрағаты және Семей қаласында Шығыс Қазақстан облысының қазіргі заман тарихын құжаттандыру орталығы бар.

Облыста 1300-ден астам мекеме, ұйымдар, кәсіпорындар – мемлекеттік мұрағат құжаттарын жинақтау көздері болып есепке алынған. Шығыс Қазақстан облысының Ұлттық мұрағат қорының көлемі 2012 жылғы 48364 сақтау бірлігіне қарағанда ұлғаюмен 2 423586 сақтау бірлігін құрайды.

Облыстың мұрағаттық мекмелерінде материалдық-техникалық базаларын модернизациялау, компьютерлендіру, автоматтандырылған мұрағат технологияларын құру және енгізу және Шетел мұрағаттарында және Қазақстан Республикасының мұрағаттарында сақтаудағы Қазақстан тарихы жөніндегі құжаттарды (көшірмелерін) іздеу және сатып алу жүргізілуде.

Ведомстволық сақтау кезеңіндегі сақталуын қамтамасыз етудің болмауы қызметкерлердің еңбек қызметін және олардың зейнетақымен қамтамасыз етуге ақша аударуы жөніндегі мәліметтерді растайтын құжаттардың мұрағат мекемелеріне келіп түсетін әлеуметтік-құқықтық сипаттағы сұраныстардың 20 % астамы оң растау алмауына әкеліп соқтырды. Сонымен қатар, мемлекеттік органдар құрылымдарының 40 %-да ведомстволық мұрағаттар жоқ.

Қазақстан Республикасының Ұлттық мұрағат қоры құжаттарының сақталуын қамтамасыз ету үшін 1 млн. сақтау бірлігіне арнап Шығыс Қазақстан облысының мемлекеттік мұрағатына арналған арнайы ғимарат құрылысы қажет. Сонымен қатар, аудандарда да арнайы үй-жайлар жоқ.

Аталған мәселелерді шешу мұрағат ісі мен құжаттама жүйелерінің және облыстың мұрағат саласының тиімді қызмет етуінің идеалды моделіне жақындауға мүмкіндік берер еді.

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

Күшті жақтары:

1) басқарма және облыстың мемлекеттік мұрағаты мемлекеттік органдарының бірыңғай транспорттық желісіне қосылған. (интернет порталына шығу, облыс әкімінің ресми сайты, билік өкілінің порталы, электрондық қызмет орталығына шығу).

2) облыстың барлық 18 мұрағат мекемелерінде модем орнатылған, «Шығыс Қазақстан облысының мұрағат қызметі» сайты белсенді жұмыс істейді.

Әлсіз жақтары:

нормативтік –құқықтық базасының жетілмегендігінде, облыста мұрағат ісі құжаттарды сақтау саласында және мұрағат мекемелері жұмысында білікті мамандардың жетіспеушілігінде көрінетін мұрағат саласының инфрақұрылымы дамуының төмен дәрежесі;
мемлекеттік мұрағаттарда сақталатын құжаттама көлемінің өсуі мен мұрағат қоймалар көлемімен сәйкес келмеуі;
Қазақстан халқының құжаттық мұрасын зерттеу, дамыту мен насихаттауының жеткіліксіз деңгейі.

Мүмкіндіктер:

облыстың мұрағат мекемелеріне электрондық қызмет көрсетуі, заңды форматтағы ұлттық мұрағат қоры көлемінің өсуі, азаматтардың мұрағат ақпаратына қол жетуінің кеңеюі.

Қауіптер:

мұрағат саласындағы жергілікті атқарушы органдардың тиімсіз жұмысы, жергілікті атқарушы органдарынан кадрлардың кетуі.

2.2.3 Инфрақұрылымдық кешен

2.2.3.1 Телекоммуникация және байланыс

Облыста телекоммуникация және байланыс қызметтерін көрсететін 32 кәсіпорын, жұмыс істейді.

2013 жылы телекоммуникация және байланыс қызмет көрсетулерін іске асырудан түскен кіріс 13061,2 млн. теңгені құрады, бұл 2012 жылғы деңгейден 1,3 есе артты.
2012-2013 жылдардағы телекоммуникация және байланыс қызмет көрсетулерін іске асырудан түскен табыстың өзгеру динамикасы

34 сурет

Байланыс қызметін көрсету саласында 7 мыңнан аса адам еңбек етуде. Бұл кәсіпорындар бойынша орташа еңбекақы орта есеппен 70-90 мың теңгені құрайды.

2012 жылы телефон станцияларын салу, қайта жаңарту және жаңғырту жұмыстарын жүргізудегі жалпы шығын 1033,1 млн. теңгені құрады.

4 ауылда ескірген байланыс желілерінің орынына спутниктік байланыс желілерін қолданумен көлік желілерін жаңғырту жүргізілді. «Қазақтелеком» АҚ-ның өз қаражаты есебінен облыстың 35 ауылында сандық АТС жаңғыртылып, пайдалануға берілді.

Аймақтық желілерді жаңарту:

1. жалпы ұзындығы 333 км. ішкі аймақтық ВОЛС құрылысы жүргізілуде,

-Өскемен - Таврия - 50 км;

- Семей - Шүлбі - 73 км;

- АТС-42 Семей - Курчатов – 150 км. ;

- Қалбатау - Шар – 60 км.

2. ВОЛС 295 км жобалау орындалды.:

- Семей – Қараул;

- Қалбатау – Шар – Әуезов.

3.Құрылысы жүргізілуде:

- Енрекей а. контейнерлі және инфрақұрылымды АМС (для ЦРРЛ Қараул);

- Семей қ. Шүлбі к, NGN желісін дамыту үшін инфрақұрылымдар мен ЛКХ.

Ауылдық желілерді жаңарту (9 АЕМ).

2014 жылғы 1 жартыжылдықта 5 БС CDMA 450 пайдалануға енгізілді (Красный кордон, Контрольный, Холодный ключ, Мәдиниет, Баршатас). Көкпекті ауданы Сарыбел а. аналогты АТС ЦАТС ауыстырылды. ВЛС (121 км.) жою және шалғай елді мекендерде телефон байланысы қызметтеріне сұранысты қанағаттандыру үшін желіден босатылған спутниктік станциялар орнатылды (Аягөз ауданы Қарабұлақ, Шағрай, Күршім ауданы Үшбұлақ а).

Облыстың 763 ауылдық елді мекені телефондандырылды.

Ауылда CDMA-450 стандартындағы сымсыз радио технологиясын қолдану нәтижесінде және телефондарды орнатуға кезекке тұруды болдырмау, ауа байланыс желілерін оңтайландыру кезіндегі сұранысты қанағаттандыру мақсатында 9 АЕМ-дегі ұқсас АТС абоненттері CDMA-450 радио желісіне ауыстырылды.

Облыс аумағында Beeline, K-Cell, Activ, Dalacom, Pathword сияқты мобильдік байланыс операторлары жұмыс істейді, 1000 адамнан асатын ауылдық елді мекеннің қамтылуы 98 %-ды құрайды.

Интернет желісіне кең жолақты қолжетімділікті пайдаланушылар тығыздығы (100 тұрғынға) барлығы 28,2 бірлік, соның ішінде ауылдық жерже 20,98 бірлік, бұл 25,7 %-ды құрады.

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

Күшті жақтары:

1) телекоммуникация қызметі жүйесін дамыту;

2) АТС жаңа сандық Next Generation Networks технологиялармен ауыстыру;

3) интернет желісін барлық жерде тарату.

Әлсіз жақтары:

1) тіркелген байланыс абоненттерінің тығыздығының төмен деңгейі;

2) тіркелген байланыс нарығында нақты бәсекелестіктің болмауы;

3) интернет желісіне кең ауқымды қол жетімділіктің төмен дамуы;

4) ұялы байланысқа жоғары тарифтер.

Мүмкіндіктер:

1) тұрғындар мен ұйымдарды қол жетерлік және сапалы байланыс қызметімен қамту;

2) азаматтар мен ұйымдардың күнделікті өмірде ақпараттық-коммуникациялық технологияны кең қолдануына ауысу;

3) АЕМ халқының байланыстың универсальды байланыс қызметімен қамту.

Қауіптер:

1) телекоммуникациялық нарықта нақты бәсекелестіктің дамымауы;

2) азаматтық тағайындаудағы радио жиіліктің шектеулігі.

2.2.3.2. Құрылыс

Құрылыс басқа салалардан ерекшеленетін және ұйымдардың және басқармалардың ерекше формаларының құрылыс өндірісінің қажеттілігін мәжбүрлейтін ерекшеліктерге ие.

Бұл – құрылыс процессінің қатысушыларының көптүрлілігі, капиталдың қатысты баяу айналуы және тәуекелдің жоғары деңгейі.

Құрылыс саласын әрі қарай дамыту, сондай-ақ қауіпсіздікті және құрылыс өнімінің сапасын арттыру қазіргі жағдайларда негізгі экономикалық және саяси міндеттері болып табылады. Құрылыс кешені жалпы экономикаға зор әсер етеді, бұл әлеуметтік саладағы жағдайға маңызды емес.

14-кесте

мың теңге

атауы	2011 жыл	2012 жыл	2013 жыл	өсу қарқыны 2013/2012
Барлық құрылыс жұмыстары	96 182,5	118 122,6	137 495,2	116,4
Құрылыс-монтаждау жұмыстары	68 213,3	82 245,5	104 425,3	127,0
Ағымдағы жөндеулер	15 348,6	20 021,9	17 156,0	85,7
Күрделі жөндеу	12 620,6	15 855,2	15 913,9	100,4

Статистика деректеріне сәйкес, 2013 жыл қорытындысы бойынша негізгі капиталға тартылған инвестиция көлемі 263,4 млрд.теңгені құрады, бұл алдыңғы жылғы деңгеймен салыстырғанда 14,3 %-ға жоғары.

Құрылыс-монтаждау жұмыстарының 104,4 млрд. теңге көлемі игерілді немесе алдыңғы жылмен салыстырғанда 127,0%.

Тұрғын үйлер құрылысына 19,3 млрд. теңге бөлінді және жалпы ауданы 291,3 мың шаршы метрді құрайтын тұрғын үйлер пайдалануға берілді немесе былтырғы жылмен салыстырғанда 119,4%.

15 -кесте

көрсеткіштер	өлшем бірлігі	2011 ж.	2012ж.	2013 ж.
Негізгі капиталға тартылған инвестициялар, соның ішінде:	Млн. теңге	239 634,029	263361,7	301 104,3
Шетел инвестициялары	Млн. теңге	4687,6	1098,3	8 975,2
Құрылыс жұмыстарының көлемі	Млн. теңге	96182,4	118122,7	137 495,2
Құрылыс-монтаждау жұмыстарына тартылатын инвестициялар	Млн. теңге	105372,6	122429,5	141 112,5
Тұрғын үйлер құрылысына тартылатын	Млн. теңге	12361,9	15102,6	19305,6
Тұрғын үйлерді пайдалануға беру	Мың шаршы метр	240,5	244,010	291 302
Құрылыс ұйымдарының саны	бірлік	746	778	648

SWOT- саланың даму жағдайын талдау:

Мықты жақтары:

ағымдағы және күрделі жөндеулер көлемдерінің өсуі;
тұрғын үйлер құрылысы сияқты секторларда құрылыс материалдарына деген сұранымдың тұрақты дамуы;
индустриализациялау картасы аясында өндіріс салаларының дамуы және жобалардың іске асырылуы.

Әлсіз жақтары:

құрылыс саласы мамандарының көптеп жетіспеушілігі;
қысқы айлардағы қуаттылықтың аздығына (шығындардың артуына) негіз болатын құрылыс тарапынан түсетін сұранымның жыл мезгілділігі;
құрылыстың сметалық-нормативтік базасының ескіруі.

Мүмкіндіктері:

облыс аумағындағы басымды салаларда құрылыс материалдарын өндіру бойынша жаңа қуаттылық құру;
құрылыс жұмыстарының жыл мезгілділігіне және аумақтық орналастыруға байланысты проблеманы шешу мақсатында, жаңа және жетілдендірілген жобаларды құру есебінен өндіріс ағымдарының, құрылыс материалдарымен қамтудың, тұтынудың теңгерімді сұлбаларын әзірлеу;
жыл бойы ритмді құрылысты ұйымдастыру;.

Қауіптер:

қысқы айларда құрылыс материалдары шығынының артуы;
құрылыс саласында білікті мамандарының жеткілікті болмауы.

Әлеуметтік тұрғыдан алғанда тұрғын үй қажеттілігі адамның өмір сүруінің негізгі қажеттілігі және бүкіл қоғамның басты поблемасы болып келеді және болып қала береді, ал тұрғын үй құрылысын дамыту – қоғам дамуының басымды міндеті болып қала береді.

Облыс бойынша тұрғын үйге кезекте тұрғандар саны 17 мың адамнан астам.

2005 - 2013 жылдар кезеңінде облыс бойынша 2082521 шаршы метр тұрғын үй салынды, соның ішінде:

2005 жылы – 206014 шаршы метр;

2006 жылы – 245488 шаршы метр (2005 жылғы деңгейден 119%-ға өскен);

2007 жылы – 194003 шаршы метр (2006 жылғы деңгейден 21% төмен);

2008 жылы – 230117 шаршы метр (2007 жылдан 19% жоғары);

2009 жылы – 208654 шаршы метр (2008 жылдан 9% төмен);

2010 жылы – 222411 шаршы метр (2009 жылдан 7% жоғары);

2011 жылы – 240522 шаршы метр (2010 жылдын 8% жоғары);

2012 жылы – 244010 шаршы метр (2011 жылдан 1,5% жоғары).

2013 жылы – 291302 шаршы метр (2012 жылдан 19,4% жоғары).

2013 жылдың қорытындысы бойынша «Қолжетімді тұрғын үй -2020» Бағдарламасы шеңберінде жоспар 261 мың шаршы метр болғанда 291,302 мың шаршы метр пайдалануға берілді, жоспар 111,6%,-ға асыра орындалды, 2012 жылмен салыстырғандағы өсімі 19,4 %.

17 үй пайдалануға тапсырылды, оның ішінде: 9 үй Өскемен қаласында, 2 үй Семей қаласында, 3 үй Риддер қаласында, және Ұлан, Зайсан, Шемонаиха аудандарында бір-бір үйден, сондай-ақ 78 жеке тұрғын үй (36 ЖТҚ Өскемен қ., 10 ЖТҚ Көкпекті ауданында, Жарма ауданының Қалбатау ауылында 6 ЖТҚ, Катонқарағай ауданының Үлкен Нарын ауылында 4 ЖТҚ, Ұлан ауданында 1 ЖТҚ, Шемонаиха ауданында 11 ЖТҚ, Тарбағатай ауданында 10 ЖТҚ сатылып алынды.

2014 жылы Шығыс Қазақстан облысы бойынша 320 мың шаршы метр тұрғын үйді пайдалануға тапсыру жоспарланып отыр.

SWOT- саланың даму жағдайын талдау:

Мықты жақтары:

жеке тұрғын үй құрылысы үшін бос жер телімдерінің болуы;
тұрғын үйлер құрылысы аудандарының инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымын дамыту.

Әлсіз жақтары:

жеке тұрғын үй құрылысын тұрақты дамыту үшін коммуникациялардың болмауы;
қаржыландырудың жеткіліксіздігінен, жалға берілетін тұрғын үйлер құрылысының әлсіз дамуы;
құрылыс индустриясының тиімді қалыптаспаған нарығы;
халықтың экономикалық белсенді тобының негізгі бөлігінің, соның ішінде жас отбасыларының қолжетімді тұрғын үймен қамтамасыз етілмегендігі.

Мүмкіндіктер:

жеке тұрғын үй құрылысын дамыту;
тұрғын үй құрылысына жеке инвесторларды тарту және мемлекеттік – жеке меншік әріптестікті ынталандыру.;
апаттық жағдайдағы тұрғын үйлерді бұзу мәселесін шешу;
бірінші кезекте экономды (үнемді) кластағы тұрғын үй құрылысын ауқымды жүргізу мақсатында, аумақтарды кешенді игеру және салынған аумақтарды дамыту;
Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкі және Қазақстандық ипотекалық компаниясы сияқты қаржы институттарын дамыту;
Құрылыс индустриясын жаңа заманауи технологияларды енгізу арқылы, энергиялық тиімділік және экологиялық талаптарға сай келетін құрылыс материалдарын, құрылымдарды және бұйымдарды өндіруді арттыру, тұрғын үй құрылысында қазақстандық үлесті арттыру жолымен дамыту.

Қауіптер:

тұрғын үй құрылысының, соның ішінде жеке тұрғын үй құрылысының төмендеуі.

2.2.3.3. Жолдар және көлік

Жолдар.

Өңір Республикадағы ең ұзын 11 835,8 км жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарын алып жатыр, соның ішінде: республикалық маңызы бар – 3 414 км (28,9 %), облыстық маңызы бар - 3 186 км (26,9 %) және аудандық маңызы бар – 5 235,8 км (44,2 %).

Оның ішінде асфальт-бетон жамылғысымен жабылғаны – 748,5 км, қара қиыршықтасты жамылғысымен – 6331,9 км, қиыршықтасты және шағылтасты жамылғысымен – 3984,4 км және топырақты жамылғысымен – 771 км, сонымен қатар олардың үстіне 504 көпір және 6629 су өткізу құбырлары орнатылған.

16 кесте

2011-2013 жылдары жөндеу жұмыстарының өзгеру динамикасы

Техникалық-эксплуатациялық жағдайдың өзгеру динамикасы	2011 ж		2012 ж		2013 ж
Техникалық-эксплуатациялық жағдайдың өзгеру динамикасы	км	км	%	км	%	%
эксплуатациялық жағдай бойынша
Жақсы	736,4	8,7	807,7	9,6	1260,2	15
Қанағаттанарлық	4 860,0	57,7	4 955,2	58,8	4978,5	59,1
Қанағаттанарлықсыз және бұзылу сатысында	2825,4	33,6	2658,9	31,6	2183,1	25,9

Өткізілген талдауға сәйкесінше, 2011 жылдан 2013 жылға дейінгі аралықтағы облыстық және аудандық маңызы бар жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының техникалық – пайдаланушылық мониторинг жағдайы және техникалық – пайдаланушылық көрсеткішінің қатынасы келесі жағдайда өзгерген:

1) жақсы техникалық жағдайдағы жол ұзындығы 736,4 км-ден 1260,2 км-ге дейін өсті, 523,8 км дейін артты;

2) қанағаттанарлық жағдайы 4860,0 км-ден 4978,5 км-ге дейін қысқартылды, немесе 118,5 км дейін азайды;

3) қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы 642,3 км-ден 2825,4 км- ге дейін 2183,1 км қысқартылды.

Күрделі және маңызды проблемалар автожол көпірлерінің және жолдардың көліктік-пайдалану жағдайы болып табылады. 2010 жылға дейін облыстық және аудандық маңызы бар жолдарда көпірлерді, жолдарды, су өткізгіш құбырларды сайманды тексеру бойынша жұмыстар өткізілген жоқ. 2010 жылы облыстық маңызы бар үш автомобиль жолдарының паспорттауы жүргізілген болаты, оның нәтижелері бойынша көпірлердің және су өткізгіш құбырлардың техникалық жағдайы ерекше қауіпті тударыда, 85 %-дан астамы қанағаттанарлықсыз жағдайда тұр және жөндеуді қажет етеді.

17 кесте

2011 жылдан 2013 жылға дейінгі аралықтағы автожол саласындағы негізгі көрсеткіштерінің өзгеру динамикасы

Салалық бағытты қаржыландыру, млн. тенге	2011 жыл	2012 жыл	2013 жыл	Жиыны
қаржыландыру көзі бойынша
БАРЛЫҒЫ	7 786,698	10 371,667	7 508,21	26 666,575
Республикалық бюджет	2 883,059	3 533,896	2510,232	8 927,187
Облыстық бюджет	1 480,145	2 187,696	2 847,178	6 515,019
Басқа көздер	299,75
Қалалық / аудандық бюджеттер	3 423,494	4 650,075	2 150,8	10 224,369

Жөнделді, км	2011 жыл	2012 жыл	2013 жыл	Жиыны
жөндеу түрлері бойынша
БАРЛЫҒЫ	140,1	207	172,5	523,1
Құрылыс, қайта жаңарту	8	12	18,3	38,3
Күрделі жөндеу	40	47	44,5	131,5
Орташа жөндеу	92,1	148	113,2	353,3
Ағымдағы жөндеу және мазмұны	3186	3186	3186

2011 жылдан 2013 жылға дейінгі аралықтағы автожол саласындағы бюджеттік инвестицияның соммасы 26,7 млрд. тенгені құрайды

Барлық жөндеу жұмыстары түрлері аталған қаражат есебінен елді мекендер мен қала көшелері және автомобиль жолдарының 573,2 км жөнделді, соның ішінде төмендегідей жұмыс түрлері:

құрылыс, қайта жаңарту –38,3 км (7,3%);
күрделі жөндеу – 131,5 км (25,1%);
орташа жөндеу – 353,3 км (67,6%).

Сонымен бірге, «Жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарының құрылысы және қайта жаңарту» және «Жергілікті маңызы бар автомобиль жолдарын күрделі және орташа жөндеу» көрсеткіштері 2013 жылы орындалған жоқ.

Күрделі және орташа жөндеу бойынша ұзындығы 157,7 км 21 жоба іске асырылды, жылдық жоспар 208 км болған.

Көрсеткішті жақсарту үшін 2014 жылы 244 км автомобиль жолдарын күрделі және орташа жөндеу қарастырылған.

Назар аударатыны, егер құрылысқа қаржы қоры көбірек жұмсалатын болса, күрделі жөндеу жұмыстары да және қайта жаңарту жұмыстары да бірнеше жылға шыдар еді, алайда қаржы қоры бұрынғысынша аз бөлінгендіктен, жолдарыдың мерзіміне жетпей бұзылуына әкеліп соғады. Жасанды құрылыстар және жол төсемесінің қызмет ету мерзімінің қысқаруы, автомобиль жолдарының жөндеу жұмыстарының жүргізілуіне қаржының толық мөлшерде жұмсалмауымен байланысты.

Жалпы қолданыстағы автомобиль жолдарының жыл сайын орта есеппен алғанда 200 км бұзылады екен, бір жылда орта есеппен 150 км жол жөнделеді. Желі ұзындығын еске ала отыра, қазіргі таңда қайта жаңартуды және жөндеуді талап ететін жол 5,9 км құрайды, мұны жөндеу үшін қаржыландырудың қазіргі деңгейі сақталатын болса, 25 жылдан артық уақытты қажет етеді.

Ұстау нормаларын қатаң сақтаған жағдайда ғана уақытынан бұрын бұзылу үрдісін тоқтатуға болады. Бұл бірінші кезекте қайта құру және қайта жаңартудан өткен телімдерге қатысты. Сонымен қатар қаржының жетіспеушілігінен орташа және күрделі жөндеу жұмыстарының уақытында жүрмеуіне жол береді. Осының салдарынан кейін толығымен қайта салуды талап ететін жолдардың саны жылдан-жылға көбеюде.

Қаржы салымының шектеулігі мамандандырылған жол-құрылыс және жол пайдалану техникаларында да көрініс табуда. Ағымдағы жұмыстарды атқаратын негізгі машиналар және механизмдердің жетіспеушілігі автожол түріне тәуелсіз. Республикалық және облыстық маңызы бар жолдардың қысқы уақытта ұсталатын қарын тазалау техникалары нормативтік қажеттіліктің 48 % құрайды, 25-30 жыл қолданыста болғандықтан оның 50 % техникасы қанағаттанарлықсыз жағдайда.

Көгалдандыру бойынша орман жолақтарын кесіп әкеліп отырғызу іс – шарасы жақсы дамыған, ал жаңадан отырғызып оны баптау жұмыстары мүлдем жүрмейді.

Саланың даму жағдайын SWOT талдау:

Күшті жақтары:

жеке өңірлер үшін жеке көліктік қатынас автожолдар болып табылады;
рұқсаттама қабілетінің резервтері;
көліктің түрлерінің инфрақұрылымының дамығандығы.

Әлсіз жақтары:

негізгі құралдардың маңызды табиғи және моральді тозуы (инфрақұрылым және қозғалмалы құрамы);
инновацияны және процесстерді автоматтандырудың төмен деңгейі.

Мүмкіндіктер:

мемлекеттік-жеке меншік әріптестік механизмін дамыту;
автомбиль жолдарының, көпірлердің көлік-пайдалану көрсеткіштерің жақсаруы және олардың тұтыну құманың жоғарылауы;
автомобиль жолдары желілерін сақтау және дамыту;
автомбиль жолдарын қайта жаңғыртудан және күрделі жөндеуден кейін телімдерде жөндеу аралық аралық мерзімдерді сақтау;
автожол саласына сапаны басқарудың халықаралық стандарттарын енгізу.

Қауіптер:

ішкі және сыртқы конъюктурасының нашарлау мүмкіндігіне байланысты макроэкономикалық тәуекелділіктер;
бюджеттік қаржыландыруды қысқарту;
бағалық тәуекелдер;
заңнамалық тәуекелдер;
техногендік және экологиялық тәуекелдер;
кадрлық тәуекелдер;
темір жол көлігінде жоғары тозудың және құралдың бұзылуының салдарынан апаттардың және техногендік катастрофалардың тәуекелділігі;
қолданыстағы жол-пайдалану техникасының жоғары тозуы байқалады.

Көлік.

Облыста теміржол, автомобиль, электр, әуе және су көлігі дамыған.

Жүкті тасымалдау көлемі (теміржол көлігінің есебінсіз) 553 млн. тонна, ал жүк айналымы 13079 млн. тонна, бұл 2012 жылғы деңгейден 16,1 және 16,4 % артық (20 және 21 кестені қараңыз).

2013 жылы темір жол көлігін есепке алмағанда барлық көлік түрлерімен 1606,6 млн. адам тасымалданды, ал жолаушы ағыны 21129 млн. жолаушы шақырымын құрады, бұл 2012 жылғы деңгейден сәйкесінше 5,5 % артық (18 және 19 кесте).

18 кесте

2011-2013 жылдары барлық көлік түрлерімен жолаушыларды тасымалдау көлемінің өзгеру динамикасы

Жылдар	Барлық көлік түрлерімен жолаушылар тасымалданды (жолаушы көлігі есебінсіз)	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Автомобиль көлігімен жолаушылар тасымалданды, млн. адам	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Электр көлігімен жолаушылар тасымалданды, млн. адам	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Әуе көлігімен жолаушылар тасымалданды, мың адам	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Өзен көлігімен жолаушыларды тасымалданды, мың адам	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %
2011	1419,3	111,5	1408	112,8	11,3	98	19,15	115	11,05	178,8
2012	1459,8	102,9	1449,3	101,3	10,5	93,5	10,29	26,7	11,49	104
2013	1606,6	110,1	1596,9	110,2	9,7	91,7	11,50	10,5	12,09	105,2

19 кесте

2011-2013 жылдарға арналған жолаушы ағынының өзгеру динамикасы

Жылдар	Көліктегі жолаушы ағыны (темір жол көлігін есепке алмағанда) млн. жол. км	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Автомобиль көлігімен жолаушы ағыны, млн. п. км	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Электр көлігімен жолаушы ағыны, млн. жкм.	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Әуе көлігімен жолаушы ағыны, мың жкм.	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %	Өзен көлігімен жолаушы ағыны	Алдыңғы жылдың сәйкесінше кезеңіне, %
2011	17223,5	150	17167,1	153,4	56,4	98	16239	114,1	57,2	4,4
2012	20030,4	116,3	19977,6	112,6	52,8	93,5	4319	26,6	13,7	24
2013	21129	105,5	21080	106	48,4	91,7	-	-	27,4	2,0

2013 жылы өзен көлігімен 12,09 мың жолаушы тасымалданды, бұл 2012 жылғы деңгейден 5,2% артық, жолаушы айналымы 27,4 мың жолаушы км құрады.

Талданатын кезеңде жалпы жолаушыларды тасымалдау жалпы көлемі бойынша барлық көлік түрлерінің үлес салмағы мүлдем өзгерген жоқ. 2013 жылдың қорытындылары бойынша жолаушыларды тасымалдау саласында автомобиль көлігінің үлесі 95,5 %, теміржол -4,44%, әуе - 0,0003% және өзен - 0,0008%.

Қазіргі уақытта облыста автомобиль көлігімен жолаушыларды тасымалдау 328 тұрақты бағыттарда, оның ішінде 154 - қалаішілік, 62 – аудан ішілік, 76- облысішілік қалааралық және қаламаңы бағыттары, 15 – облысаралық және облыстың елді мекендерін Ресей Федерациясының – Барнаул, Новосібір, Омск, Томск, Рубцовск, Кемерово, Красноярск, Новокузнецк, Змеиногорск қалаларымен, ҚХР – Үрімші, Алтай қалаларымен байланыстыратын 21 – халықаралық бағыттары бойынша жүзеге асырылады.

2012 жылы облыстың автомобиль көлігімен 1459,9 млн. жолаушы тасымалданды, бұл 2011 жылғы деңгейден 2,9 % жоғары. Көліктің жолаушы ағыны 20034,8 млн. жолаушы км. құрады.

Қала іші жолаушы тасымалын диспетчерлік басқару Өскемен және Семей қалаларының мамандандырылған орталықтарымен, облыс іші қалааралық – автовокзалдар мен автостанциялар арқылы басқарылады.

Қазіргі уақытта облыста тұрақты бағыттардағы қозғалыс құрамы бағыты бойынша елді мекендерде орналасқан, 3 автовокзал және 20 автостанция және 12 қызмет көрсету пункті қызмет атқарады.

Диспетчерлік басқару мен облысіші жолаушы тасымалының сапасын жоғарылату мақсатында Семей қаласында жаңа халықаралық автовокзал ашылған, Жарма ауданы Қалбатау ауылында автостанция ғимараты жөнделген, Тарбағатай аудан Ақсуат ауылында автостанция ғимараты жөнделген, Аягөз ауданында барлық заманауи талаптар ескерілген жаңа автостанция салынған.

Сондай-ақ шешімін таппай отырған мәселердің бірі өзен көлігін дамыту болып отыр, мұндағы жолаушы ағынының үлесі 0,003% және жүк 0,001%, дамуды тежеп отырған жалғыз ғана себеп, ол көлік кемелерінің және сәйкесінше инфрақұрылымның жоқтығы.

20 кесте

2011-2013 жылдары барлық көлік түрлерімен жүк тасымалдау көлемінің өзгеру динамикасы

Жылдар	Автомобиль көлігі, млн. т.	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Әуе көлігі, тонна	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Су көлігі, мың тонна	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Жүк тасымалдау, млн. тонна	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %
2011	417,8	127,8	28,9	88,7	273,7	107	417,8	127,7
2012	476,4	114	5,8	20,1	309,2	113	476,7	114
2013	553	16,1	-	-	355	14,8	553,4	16,1

21 кесте

2011-2013 жылдарға жүк айналымының өзгеру

динамикасы

Жылдар	Автомобиль көлігі, млн. т.	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Әуе көлігі, тонна	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Су көлігі, мың тонна	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %	Жүк тайналымы, млн. ткм	Алдыңғы жылға арналған қарқын, %
2011	10381,4	145	24,9	88,6	15368	86,5	10396,7	144,9
2012	11232,8	108,2	4,8	19,3	20259,4	131,8	11253	108,2
2013	13079	16,4	-	-	21312,2	50,2	13079,2	16,4

Жүк тасымалының жалпы көлемінде көлік түрлерінің үлес салмағы талданатын кезеңде мүлдем өзгерген жоқ. 2013 жылдың қорытындылары бойынша жүк тасымалы құрылымында автомобиль көлігінің үлесі 99,9 %, су – 0,01 %.

2013 жылдың 1 қаңтарындағы жағдай бойынша жүк тасымалдауда 1200 жүк автомобилі қызмет атқарады.

2013 жылы автомобиль көлігімен 553 млн. тонна жүк тасымалданған, 2012 жылдың деңгейінен 16,1% артық. Жүк айналымы 13079 млн. тонна, 2012 жылдың деңгейінен 16,4% артық.

Жол маңы инфрақұрылымын халықаралық транзиттік дәліздерге дамыту мақсатында Зайсан ауданында Омск – Майқапшағай трассасында қонақүй, автостоянка және кафеден құралған жол маңы кешені ашылған, Риддер қаласында, Шемонаиха ауданында транзиттік көлік, Семей-Павлодар трассасында мотель, Алматы – Өскемен трассасында Ұлан ауданында кемпинг салынған.

«Омск – Майқапшағай» - 2, «Өскемен-Семей – 1 респубилкалық маңызы бар жолдарда жаңа автожанармай құю станциялары іске қосылды.

Бүгінгі күні республикалық маңызы бар автомобиль жолдарында 102 ЖЖС, 1 ТҚО, 121 тамақтану пункттері, 3 қонақүй және 1 тұрақ, облыстық маңызы бар жолдарда - 19 ЖЖС, 2 ТҚО, 11 тамақтану пункттері және 1 жылыту бекеті, аудандық маңызы бар жолдарда – 14 ЖЖС, 2 ТҚО, 3 тамақтану пункттері, 1 қонақүй, 2 кемпинг қызмет етеді.

Облыстың темір жол желісінің ұзындығы 1 243,3 км құрайды, онда 35 темір жол бекеті орналасқан. Жұмыс істейтін 35 вокзалдан 32-і «Қазақстан теміржолы» Ұлттық компаниясы» АҚ, 2 вокзал (Жаңа Семей – Өскемен вокзалы) жеке меншікте және 1 вокзал (Шалабай) «Досжан темір жолы» АҚ тиесілі. Облыста 2005-2008 жылдары «Станция Шар – Өскемен» теміржол вокзалы ашылған, ұзындығы 151 км.

«Қазақстан теміржолы» Ұлттық компаниясы» АҚ өндірістік шаруашылықты жақсарту бойынша жұмыстар жүргізуде, соның барысныда облыста 2011 жылы Шемонаиха және Ауыл станцияларында вокзалдарға күрделі жөндеу жүргізілді. 2011-2012 жылдары жолаушыларға қызмет көрсететін бес өндірістік ғимарат салынды. Сондай-ақ, 2012 жылы алты вокзалға күрделі жөндеу жүргізілді (Аягөз, Үшбиік, Иртышзавод, Жанғызтөбе, Селезневка, Защита), 2013 жылы жеті вокзалда (Белағаш, Жарма, Коршуново, Ермаковка, Семей, Зырян, Серебрянка).

2014 жылы году Лениногорск, Ақтоғай, Шар станцияларында күрделі жөндеу, 2015 жылы Жаланашкөл, Тұрғысыун, Усть-Таловка, Предгорное, Огневка, Черемшанка, Тансық вокзалдарына күрделі жөндеу жүргізу жоспарланған.

Теміржол көлігімен жолаушыларды және жүкті тасымалдау мынадай облысаралық және халықаралық бағыттар бойынша жүзеге асырылады: Защита-Алматы, Лениногорск-Астана (Мәскеуге дейінгі тіркелген вагонмен), Лениногорск-Барнаул (бір тіркелген вагонмен Новосибисркіге дейін және бір тіркемемен Бийскіге дейін), Семей-Қызылорада, сонымен қатар транзиттік: Новокузнецк-Семей-Бішкек, Новосибирск-Семей-Алматы, Новосибирск-Семей-Ташкент, Павлодар-Семей-Алматы, Павлодар-Семей-Қарағанды бағыттары.

Облыс ішінде жолаушылар «Защита-Зырян», «Защита-Лениногор» бағыттары арқылы теміржол көлігімен тасымалданады. Бұл бағыттар шығынды және тасымал шығындары жыл сайын облыс бюджетінен қаржыландырылады.

2013 жылы бөлінген субсидия 271,6 млн.теңге құрады, бұл 2012 жылмен салыстырғанда 26% артық.

2013 жылы 145240 жолаушы тасымалданды, бұл 2012 жылмен салыстырғанда 11%, жолаушы айналымы 21% артық, вагон айналымы 47% ұлғайды.

1995 жылға дейін облыстың Катонқарағай, Зырян, Үлкен Нарын, Күршім, Самар, Ақжар, Тұғыл, Теректы, Бобровка, Боран, Зайсан, Карагужиха, Рахман қайнарлары, Үржар, Аягөз, Ақсуат, Караул, Бестамак, Қайнар, Баршатас, Жорға, Емелтау, Жарбұлақ елді мекендерінде жергілікті әуе желілерінің әуе айлақтары болған.

Қазіргі уақытта облыста «Халықаралық» деңгейдегі екі әуежай уақытша сызба бойынша қызмет атақаруда – бұл Өскемен және Семей қалаларының әуежайлары, сонымен қатар «Д» санатындағы Зайсан, Катонқарағай, Үржар, Күршім төрт елді мекендегі әуежай.

Өскемен қаласы әуежайынан Астана, Алматы, Қарағанды, Қызылорда, Мәскеу, Санкт-Петербург, Новосібір, Баян Үлгі қалаларына әуе рейстері орындалуда. Семей қаласының әуежайынан – Астана және Алматы қалалырына.

Қазақстан Республикасы Президентінің 2006 жылғы 11 сәуірдегі № 86 Жарлығымен бекітілген, «2015 жылға дейінгі Қазақстан Республикасының көлік стратегиясын», сонымен қатар Шығыс Қазақстан облысы әкімінің тапсырмасын іске асыру мақсатында, өңірдің тұрғындарын әуе тасымалдары бойынша қызметтермен қамтамасыз ету үшін жергілікті әуе желілері бойынша тұрақты әуе рейстерін жандандыру бойынша жұмыстар жүргізілді.

Облыс орталығымен тұрақты әуе қатынасымен Семей қаласы, Зайсан және Үржар аудандары қамтылған. 2013 жылы тұрақты әлеуметтік-маңызды облысішілік субсидиялауға 146 517 мың теңге бағытталды, бұл 2012 жылғы субсидтаудан 5,8 % артық. Көшірілген жолаушылардың жылдық көрсеткіші 2013 жылға – 11500 адам, бұл 2012 жыл көрсеткішінен 10,5 % артық. 2014 жылы облысішілік ұшақ рейсін субсидтауға 154,1 млн.теңге бөлінді, 2013 жылғы субсидия көлемінен 5,2 % артық. 2013 жылдан бастап аптасына 2 рет жиілікпен «Үржар-Алматы» ұшақ рейсі жұмыс істейді, оны субсидтауға республика бюджетінен 94 млн.теңге бөлінді. 2014 жылға «Алматы-Үржар» ұшақ рейсін субсидтауға 109 млн.теңге бөлінді.

Қазіргі уақытта Күршім ауданының 31 мың адамнан асатын халқы және кәсіпорындарының облыс орталығымен көліктік байланысы теплоходтармен, сүйреп жүретін баржалармен жолаушыларды тасымалдау үшін бейімделмеген бес километрлік көл мойнағы арқылы қамтамасыз етіледі.

Өскемен қаласынан Күршім ауданына дейінгі өткел арқылы тура автожол ұзындығы 205 км құрайды. Бұрында өткелде климаттық жағдайларын ескере отырып Бұқтырма суқоймасында жұмыс үшін арнайы орнатылған «Ертіс» және «Енисей» дизел-электроходтары (бұдан әрі-паром) (1962 және 1964 жылы шығарылған) қызмет атқарды.

Көптеген жиналыстардың қорытындысы бойынша көліктік қатынаспен қамтамасыз ету мәселесін шешу мақсатында ШҚО әкімдігі және «Ертіс және Енисей» паромдарының иесі «СТО на Грузинской» ЖШС арасында аталған паромдарды Шығыс Қазақстан облысының коммуналды меншігіне беру туралы меморандумға қол қойылды.

2013 жылы бір паром жөнделді, ағымдағы жылы екінші паром күрделі жөндеу үстінде, бұдан кейін жөндетілген паром паром өткелінде іске қосылады.

Саланың даму жағдайына SWОT талдау:

Күшті жақтары:

2008 жылдан бастап тасымалданған жолаушылар саны 15,6 % артты;
ішкі әуе бағыттарын қайта жандандыру, ішкі теміржол және әуе қатынастарын қаржыландыруды ұйымдастыру арқылы, көліктің барлық түрлері қызметіне облыс тұрғындарының колжеткізушілігін қамтамасыз ету.

Әлсіз жақтары:

заңсыз тасымалдаушылар әрекеттеріне байланысты алыстағы елді мекендердің тұрақты қатынаспен қамтамасыз етілмеуі;
жеке аудандарда ауданішілік жолаушылар тасымалы жоқ.

Мүмкіндіктері:

мақсаттардың орындалу жетістігі басқа мүдделі органдармен бірігіп, әрекеттесу;
рұқсат құжаттарынсыз жолаушылар тасымалын жүзеге асыратын заңсыз тасымалдаушылар мәселесін шешу үшін Жолаушы көлігі және автомобиль басқармасының, Шығыс Қазақстан облысы Ішкі істер департаменті Жол полиция басқармасының, Шығыс Қазақстан және Павлодар облыстары бойынша өңіраралық көліктік бақылау инспекциясының, сондай-ақ, қалалар мен аудандар әкімдіктерінің ынтымақтастығы қажет.

Қауіптер:

макроэкономикалық қатерлер сыртқы және ішкі конъюктураның нашарлау мүмкіндігіне, экономиканың өсу қарқыны және инвестициялық белсенділіктің төмендеуіне, банк жүйесінің дағдарысына, өнеркәсіптегі құлдырауға және т.б. байланысты. Макроэкономикалық қатерлердің орындалған жағдайында көлік қызметі сұранысының төмендеуі мүмкін, бұл өз кезегінде мақсаттық көрсеткіштерге әсер етеді;
бағалық қауіптер. Жұмыстардың өзіндік құнына әсер ететін энергия тасымалдаушылардың және құрылыс материалдарының бағасы көлік саласы дамуының сындық факторлары болып табылады. Кейбір салалар (жанар-жағармай, құрылыс материалдарының өндірісі) жеткіліксіз дамыған.

2.2.3.4. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы

Өңірдің инфрақұрылымдық кешені электрмен қамту, сумен қамтамасыз ету, жылумен қамтамасыз ету, су бұру, жол саласы, көлік, телекоммуникация, пошта байланысы және абаттандыруду салаларымен ұсынылған.

Өңірдің инфрақұрылымдық кешенінің дамуы аталған қызметтерде экономика және халық қажеттілігін қамтамасыз етуге бағытталатын болады.

Сумен қамту.

Өңірдегі 776 елді мекеннің 316-сы орталықтандырылған сумен қамтылған: 10 қала, 3 кент және 303 ауыл (84%). Жергілікті көздерден сумен қамту 16 % тұрғынды қамтитын 457 елді мекенде жүзеге асырылады, тасып жеткізілетін суды 0,1% тұрғынды қамтитын 3 елді мекен пайдаланады.

13 қала, қала типіндегі кенттер тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамтамасыз ету 96,7%-ды құрайды, қала тұрғындарының 3,3%-ы суды жергілікті көздерден алады.

Ауылды сумен қамту жүйесінде тұрғындардың 65,1%-ы орталықтандырылған сумен қамтылған, тұрғындардың 34,8 %-ы жер асты және беткі су көздерінің суын қолданады, сонымен қатар 0,1 % тасып жеткізілетін суды пайдаланады. 586 адам тұратын 3 елді мекенге су тасып жеткізетін ұйымдардың есебінен жүзеге асырылады.

2011-2013 жылдары (22 кесте) қала тұрғындарының орталықтандырылған су құбырының суымен қамтамасыз етілуі 0,13 %-ға өсті және 2014 жылдың 1 қаңтарына 96,7 %-ды, ауылдарды қамту 8,1%-ға өсіп, 39,7%-ды құрады.

22 кесте

Облыстың тұрғындарын орталықтандырылған сумен қамтуды қамтамасыз ету және 2011-2013 жылдардағы желілердің ұзындығы туралы ақпарат

Сумен қамтамасыз ету, %						Су құбыры желілерінің ұзындығы барлығы, км	олардан ауыстыруды қажет ететіні (стат.мәліметтер б-ша)
2011 жыл		2012 жыл		2013 жыл			барлығы, км	жалпы ұзындыққа %
қала	ауыл	қала	ауыл	қала	ауыл
96,57	31,6	96,74	36,8	96,7	39,7	3933,2	1571,6	40

Облыс тұрғындарын коммуналдық-тұрмыстық сумен қамту жүйесінде 3933,2 км су құбыры бар (оның ішінде қалаларда 60,0% - 2361,5 км). Желілер қанағаттанарлықсыз жағдайда болғандықтан желілердегі судың үлкен көлемі шығынға ұшырайды, желілерде су шығындарының көп мөлшері және халықтың суды тұтынуының үлес мөлшері артады.

«Су құбыры желілеріндегі апаттар саны» көрсеткіші жоспарлық мәні асып, 1385 жоспарымен 1839 апатты құрады.

Желілердегі апаттар мен шығындар санын азайту үшін су құбыры желілерін салу, қайта жаңарту, күрделі жөндеу бойынша іс-шаралар қарастырылған.

2015 жылға дейін ауылдық сумен қамту бойынша 67 жобаны, қалалық сумен қамту бойынша 20 жобаны және су тарту жүйелерін салу мен қайта жаңартуға бағытталған 12 жобаны іске асыру жоспарланған. Барлығын қосқанда 684,5 км желі салынып, жөнделетін болады.

230 су құбыры имараттарына 37 коммуналдық кәсіпорын, 77 жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, шару қожалығы, жеке кәсіпкерлер және 33 ауылдық әкімдігі қызмет көрсетіп, пайдаланады. Бүгінде пайдалануға берілген және салынған ауыз сумен қамту объектілерін пайдалануды қамтамасыз ету бойынша проблемалар бар.

Сумен қамту қызметтерінің тарифтері облыс бойынша 2013 жылы шаршы метрі 7,24 теңгеден 294,37 теңгеге дейін түрленді.

Қазақстан Респубилкасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы № 570 қаулысымен бекітілген қолданыстағы 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасының аясында 2011-2013 жылдары бюджет қаражатынан – 19,8 млрд. теңге, оның ішінде республикалық бюджеттен – 16,9 млрд. теңге, жергілікті бюджеттен 2,9 млрд. теңге игерілді.

Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде 55 ауылда тұратын 32,6 мыңнан астам адам орталықтандырылған сумен қамтуға алғаш рет қол жеткізді.
23 кесте

2011-2020 жылдары «Ақ бұлақ» бағдарламасының аясында бюджеттің игерілген қаражаты көлемінің өзгеру динамикасы

	2011-2012	2011	2012	2013
Барлығы,, млн.тенге:	19842,9	6740,8	3911,4	9190,7
РБ	16975,5	5408,0	3326,0	8241,5
ЖБ	2867,4	1332,8	585,4	949,2
2011-2013 жылдары іске қосылған объектілер	59	20	12	27

Жер асты сулары сумен қамту көздері болып табылғандықтан, жер асты суларының орындары мен қорлары барланып, бекітілуі қажет. 2006-2012 жылдары 173 елді мекенде қорларды бекіту жұмыстары жүргізілуде, қосымша 2013 жылы 87 елді мекенде жұмыстар басталды.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

1) жер асты тұщы су қорының жеткілікті деңгейі;

2) ауыз суға аса қажетсіну;

3) сумен қамтудың қолданыстағы жүйелерінің бар болуы;

4) халықтың сапалы ауыз суға қол жеткізу көрсеткішін 80 %-ға дейін жеткізу;

5) пайдаланудың қолданыстағы қызметінің бар болуы.

Әлсіз жақтары:

1) Қолда бар жер асты тұщы су қорын жеткіліксіз пайдалану;

2) сумен қамту объектілері мен желілерінің аса тозуының және осының салдарынан апаттардың, жоғалтулардың, ауыз су сапасының төмен деңгейінің болуы;

3) негізгі өндірістік қорлардың ескіру процесі жаңартудан гөрі аса жылдам қарқынмен өтуде;

4) сумен қамту жүйелерінің жаңаларын салу мен қолданыстағыларын қайта жаңартуға мемлекеттік және жеке инвестициялардың жетіспеушілігі;

5) инфекциялық аурулардың туындау қауіптілігі;

6) берілетін судың сапасын бақылауды жүзеге асыратын лабораториялардың көптеген аудандарда болмауы;

7) ауылдық елді мекендерде сумен қамту және су тарту кәсіпорындарының жеткіліксіз дамуы.

Мүмкіндіктер:

1) жер асты тұщы суларының жаңа кен орындарын игеру;

2) халықтың сапалы ауыз суымен қамтылуы;

3) сумен қамту жүйелерінің техникалық жай-күйінің жақсаруы, су тазарту және су дайындауға шығынның ұлғаюы;

4) замануи тиімді технологияларды қолдану мүмкіндігі;

5) пайдалану қызметін материалдық-техникалық базаны жарақтандыру жолымен жетілдіру.

Қауіптер:

1) ұңғымаларды пайдалану режімінің бұзылу нәтижесінде жер асты су көздері сапасының төмендеуі, иесіз гидрогеологиялық ұңғымалардың көп мөлшерде болуы, жер асты суының техногендік ластануы;

2)табиғи тозудың салдарынан жабдықтың жұмыс істемей қалуы, қоршаған ортаға теріс әсер ету тәуекелі;

3) сумен қамту объектілерінің ұзақ мерзім пайдаланудың нәтижесінде қалыптасқан қанағаттанарлықсыз техникалық жай-күйі;

4) халықтың денсаулығының нашарлауына әкелетін су дайындаудың ескірген технологиясы қолданылады;

5) апаттың көбеюі, тәуліктік судың болмауы.

Жылумен қамту.

Өңірде 3 аса үлкен көмір кеніші бар – Қаражыра, Майқұба және Кендірлік. Қазып алынатын қатты отын өңірдің ішкі сұранысын ғана қамтамасыз етіп қоймай, республиканың басқа да облыстарына жіберіледі және республика аумағынан тыс жерлерге де экспортқа жіберіледі.

Облыс аумағында 5 жылу электр станциясы орналасқан – Өскемен, Семей, Риддер қалаларының тұтынушыларын жылумен және ыстық сумен қамтамасыз ететін Өскемен ЖЭО, Согра ЖЭО, Риддер ЖЭО, Семей қаласындағы ЖЭО-1 және ЖЭО-2.

Облыс аумағында жылу желілерінің жалпы ұзындығы – 1338 км. Қуаты 100 Гкал қазандықтар саны 665 дана. Қазандықтардың негізгі бөлігі қатты отынмен жұмыс істейді, тозудың орташа шамасы 70 % құрайды. Көмірді тұтынушыға дейін тасымалдау шығыстарының ұлғаюына байланысты соңғы уақытта оның соңғы бағасы өскен. Бұл жағдай облыс тұтынушыларының жылумен қамту әдістерін қайта қарауды талап етеді, яғни жаңа технологиялар енгізу жолымен.

Статистикалық мәліметтер бойынша 1086,3 км жылумен қамту желілерінің жалпы ұзындығынан 207,9 км (жалпы ұзындықтан 19,1%) ескі деп танылған, 324,1 км немесе 29,8% ауыстыруды талап етеді, 30,6 км іс жүзінде ауыстырылды, бұл қажеттіліктен 9% құрайды. Осыған орай, бу және жылу желілерінде апаттылық жоғарылайды. 2013 жылы «Бу және жылу желілеріндегі апат саны» көрсеткіші орындалған жоқ. Апат саны жоспарлы мәннен (250) асты және 367 апатты құрады.

Жылу желілерінде апат санын азайту үшін жылу желілерінде және қазандықтарда жылыту маусымына дайындық шеңберінде жылдық жөндеу жұмыстары өткізіледі. Жылумен қамтушыұйымдарда апаттарды жою үшін көшпелі бригадалар ұйымдастырылған, қажетті жабдықтармен қамтамасыз етілген.

Ауылдық елді мекендерде әлеуметітк мәдени тұрмыс нысандарын жылумен қамтуды ұсақ қазандықтар қамтамасыз етеді, олар қатты отынмен мен және электр энергиясымен жұмыс істейді. Қазандықтардың көбі қатты тозған.

Бүгінгі күні өңірде жылумен қамту желілерінің тозуы орташа алғанда 54%, соның ішінде:

- жылумен қамту – 55%;

- сумен қамту – 48%;

- электрмен қамту – 60%.

нормативті шығындар құрайды:

- жылумен қамту – 18,5%;

- сумен қамту – 19%;

- электрмен қамту – 11%.

Бұл ретте өңірде нормативтен артық шығындар жоқ.

Статистикалық мәліметтер бойынша облыстың жылумен қамту кәсіпорындарымен барлығы 2013 жылы 11129,5 мың Гкал жылу энергиясы өндірілген, оның ішінде жылу электр станцияларымен – 4571,4 мың Гкал, қазандықтармен – 3379,4 мың Гкал. 2012 жылмен салыстырғанда өндіру 1329,5 мың Гкал көбейді, бұл бұл жаңадан қосылған тұрғын үй, өндірістік және шаруашылық-тұрмыстық объектілер санының өсуімен байланысты. жылу энергиясын жіберу 2013 жылы 8430,3 мың Гкал құрады.

Энергиясын тұтыну құрылымында тұрғындардың үлесіне – 38%, ұйымдардың коммуналдық-тұрмыстық қажеттіліктері – 15%, кәсіпорындардың өндірістік қажеттіліктері – 21%, басқа кәсіпорындар (алып қайта сатушылар) – 30% болып келеді.

2010-2013 жылдарға тұтынушыларға жылу энергиясын бостау көлемінің өзгеру динамикасы біраз ауытқуларды қоспағанда жалпы тұрақты болып тұр (2010 жыл – 9794,7 мың Гкал, 2011 жыл – 9533,7 мың Гкал, 2012 жыл – 9800 мың Гкал, 2013 жыл – 7953,2 мың Гкал).

Бұдан басқа, облыста заманауй энегрия үнемдеу технологиясын енгізу тәжірибесі жүзеге асырылды, атап айтқанда жылу сорғыш қондырғыларынан Прапорщиков кентінің Киров ОМ ТНУ жобасы іске асырылады.

Жүргізілген талдаудың негізінде өңірдің жылумен қаму саласының дамуын ұстайтын келесі негізгі проблемалар анықталды. Жылу көздерінің, магистральді және квартал ішілік желілерінің энергетиклық және қазандық құралдарының қатты тозуының проблемалары ТЭО құралдарының және қазандықтарының тозуына, жылу көздерінің энергетикалық құралдарын жңартуға және жаңалауға инвестиция көлемінің аздығымен байланысты. Семей қаласының жылу көздері қатты қауіпті тудырады. Өткен жылу кезеңінде көрсетілгендей Семей қаласының жылумен жабдықтау жүйесі әсіресе қаланың сол жағалау бөлігі қатты қиындықтарға душар болған. Сол жағалаудың негізгі жылу көздері ТЭО-1 және РК-1 қайта жаңғырту және жаңалау бойынша жұмыстарды міндетті және дереу жүргізуді талап етеді, өйткені аталған жылу көздерінің барлық қазандық агрегаттары өзінің қызмет ету мерзімін жойған, олардың тозу деңгейі нашар ретінде бағаланады және 70-93% құрайды.

Тарифтерді талдаған кезде, тариф тапшылығының негізгі үлесі «электроэнергия» шығын бабы бойынша қалыптасады. Өйткені, шығындар сметасына электроэнергия бойынша ескі тарифтер салынады. Электроэнергияға жаңа тарифтерді бекіткен кезден бастап жыл, ыстық сумен қамтамасыз ету, сумен қамтамасыз ету бойынша тарифтер қалыптаса бастайтын болады.

Бүгінгі күні қуаты 100 Гкал жылу көзі бар мемлекеттік жылумен қамту кәсіпорындар шығынды болып табылады: Семей қ. «Жылукоммунэнерго» МКК, Курчатов қ. «КМЭП» МКК, Зырян қ. «Жылу орталық» МК, Серебрянск қ. «Бухтарма Инфрасервис» КМК, Глубокое к. «Жылуэнергия» МКК және Катонқарағай ауданы Үлкен Нарын а. «Нарын» МКК.

Ұзақ мерзімді инвестициялық ресурстардың кәсіпорындар үшін коммуналдық саласында дағдарыс жағдайы бойынша тағы да бір себеп қол жетпестік болады. Нәтиже бойынша, коммуналдық кәсіпорындар қайта құру және тарифтерді елеусіз өсіруге коммуналдық инфрақұрылым объектілерін жаңғырту бойынша жобаны жүзеге асыру мүмкіндіктері жоқ.

Ұзақ мерзімге инвестициалық және қарыз қаражатын жұмылдыру коммуналдық инфрақұрылым объектілерін жаңғырту есебінен кәсіпорындарға коммуналдық қызмет көрсету шығының төмендету мүмкіндігі болар еді және инвестицияның өтелімділігі, тарифтерді елеусіз өсіруге несиенің қайтарымдылығы қамтамасыз етілсін.

Инвестициялардың коммуналдық кешені салынған қайтаруға әсер ететін, негізгі факторлар қызмет көрсетуге тариф құру жүйесі және төлем тұтынушылардың қабілеттілігі болады.

Берілген мерзімде инвестицияны қайтару камтамасыз еталмайтын жағдайда, тұтынушылардың төлемдерін, инвестицициялық қызмет субъектілерінің көмекқаржы түрі қарастырылу керек. Оларға қатысады:

салықтар және бюджетке салықтың төлеу мерзімін өзгерту бойынша қосымша жеңілдіктер;
бюджеттік несиелер;
тартылған несие бойынша пайыздық мөлшерлемені қаражаттандыру;
міндеттерді орындауды кепілмен қамтамасыз ету;
инвестициялық жобаларды жүзеге асыруға қаржыландыру үшін көмекқаржы;
бюджеттік инвестициялар;
жерді және жылжымайтын мүлікті жалға алуға жеңілдік тәртібін орнату;
энергия үнемдеу және энергия тиімді технологияларды енгізу бойынша іс-шараларды ынталандыру.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

облыстың жылу көздерімен жылу энергиясын өндірудің өсуі;
облыстың ЖЭО-лары мен қазандықтарына арзан отын көздері болып табылатын көмір кен орындарының облыста бар болуы;

Әлсіз жақтары:

Семей, Курчатов, Зырян, Риддер қалаларындағы, Глубокое кентіндегі жылумен қамтудың сапасыз қызметтері;
жылумен қамтамасыз ететін желілердің 17,8 %-ы ауыстыруды талап етеді.

Мүмкіндіктер:

жылумен қамтамасыз етудің дәстүрлі емес көздерін дамыту песпективалары.

Қауіптер:

ЖЭО орнатылған және мүмкіндігі бар қуаттарының көптеп төмендеуінің болуы, қазандықтар қуаттылықтарының істен шығуы, жылу көздері агрегаттарының негізгі қорлардың тозуының жоғары деңгейде болуына байланысты апаттық жөндеуде тұрып қалуы;
бәсекелестік ортаның дамымауы.
жылу желілерінің жылу көздерінің, магистральдік және ішкі кварталдық энергетикалық және қазандық құралдарының қатты тозуы;
жылу энергиясын жоғалтудың жоғары деңгейі.

Су бұру.

Өңірде орталықтандырылған су тарту 776 елді мекеннің (бұдан әрі ЕМ) 43 елді мекенінде жұмыс істейді. Облыста барлығы 127 канализациялық сору станциясы, 21 тазарту имараттары бар. Канализациялық сору станциясының орнатылған қуаты тәулігіне 1214,5 мың текше метр. 3 ауданда тазарту тазарту имараттары жоқ.

70-жылдары салынған тазарту имараттары өздерінің пайдалану ресурстарын орындаған, имараттардың жобалық қуаты жеткіліксіз, соның салдарынан толық тазартылмаған шаруашылық-тұрмыстық, өнеркәсіптік және нөсер сулары Ертіске төгіледі.

Қалалық су каналдарының басты бір проблемасы өнеркәсіптік кәсіпорындардың 2 және 3 токситтік сыныбының ауыр металдармен: қорғасын, мырыш, никель, темір, мышьяк, бериллий, сынаппен және т.б. ластанған суларды ағызуы болып отыр.

Тазарту имараттар кешені шаруашылық-тұрмыстық ағынды суларын тазартуға арналғандықтан, өнеркәсіптік ағындалар түскен кезде табиғи тазарту қиынға соғады (микрофлора өледі), қоршаған ортаға зиян келеді. Қалалық су каналдарымен балық шаруашылығына арналған су қоймасы болып табылатын Ертіс өзеніне ластаушы заттарды тастағаны үшін айып салынады.

Әсіресе кіші қалалар мен аудан орталықтарында қиын жағдайлар қалыптасқан. Елді мекендердің тазарту имараттары қатардан шығып қалады. Нәтижесінде нормативті техникалық жоғалтулардың орташа деңгейі облыстың су шаруашылық жүйелерінде шамамен 30-35%-ды құрайды.

Тазарту имараттарын сапалы пайдалану және олардың істен шығуына жол бермеу мақсатында канализациялық желілерді қайта жаңарту қажет.

Қазақстан Респубилкасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы № 570 қаулысымен бекітілген 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасы бойынша 2011-2013 жылдары Өскемен, Семей, Риддер, Курчатов қалалары, Глубокое ауданы Белоусовка кенті және Тарбағатай ауданы Ақсуат ауылындағы 13 жоба бойынша канализация жүйесін қалпына келтіру және қайта жаңартуға 4,97 млрд. теңге бөлінді және игерілді.

Канализациялық желілердің жалпы ұзындығы 1420,8 км, оның ішінде 475,9 км немесе 33,4% ауыстыруды қажет етеді, бұл апаттық жағдайларға әкеліп соғады. Мысалы 2012 жылғы 744 апатқа қарсы 2013 жылы канализация желілерінде 674 апат болған.

Облыс тұрғындарының су тарту қызметтерімен қамтылу деңгейі бір жылға 45% жоспарланған кезде 2013 жылы 35,2%-ды құрады (кесте 24).
Кесте 24

2011-2013 жылдары облыс тұрғындарының су тарту қызметтерімен

қамтылу деңгейі

2011

2012

2013

Тұрғындарының

су тарту қызметтерімен қамтылу деңгейі:

%

34,1

34,2

35,2

Канализация желілерін жөндеу

км

4

8,2

52,8

Тазарту имараттарын күрделі жөндеу

дана

0

2

2

Су тартуға қолданыстағы тарифтер технологияларды жаңартуға және қызмет көрсету сапасын арттыруға бағытталған кешенді жаңарту жүргізу шығындарын есепке алмайды, өйткені тарифтың структурасы мен пайданың инвестициясы көздерінің үлесі шамалы.

Сонымен, облыс бойынша 2013 жылға канализация қызметіне тарифтер куб метр үшін 5,6 теңгеден 162,4 теңгеге дейін түрленді. Сол кезде Су каналдарының есептері бойынша эксплуатациялық шығындарды жабуға жеткілікті тариф 20 теңгеден 190 теңгеге дейінгі деңгейде болуы керек.

Облыс тұрғындарын су тарту қызметтерімен қамтамасыз ету деңгейі 2013 жылы 35,2%-ды құрады.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

орталықтандырылған ауылдық елді мекендердің жалпы санынан тұрғындардың су тарту жүйесіне жету көрсеткіштеріне қол жеткізу – 15,3%;
Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы №570 қаулысымен бекітілген 2011-2020 жылдарға арналған «Ақ бұлақ» бағдарламасының шеңберінде су тарту, тазарту имараттарын салу және қайта жаңғырту қарастырылған.

Әлсіз жақтары:

70 % канализациялық желі қанағаттанарлықсыз жай-күйде тұр және ауыстыруды талап етеді.

Мүмкіндіктер:

су тарту объектілерін, канализация жүйелерін, тазарту имараттары мен канализация желілерін салу және қайта жаңартудың инвестициялық жобаларын іске асыру тұрғындарды су тарту қызметтерімен қамту деңгейін ұлғайтуға мүмкіндік береді.

Қауіптер:

су тарту объектілерін, канализация жүйелерін, тазарту имараттары мен канализация желілерін салу және қайта жаңарту жобаларының мемлекеттік бюджеттен жеткіліксіз қаржыландырылуы объектілерді пайдалануға беру мерзімін бұзуы және облыс халқының санитарлық-экологиялық аман-есендігіне кері әсерін тигізуі мүмкін.

Газбен қамту.

Шығыс Қазақстан облысында орталық газбен қамту 6 қалада және 2 кентте бар. Сұйытылған газдың негізгі үлесі Павлодар мұнайөндеуші зауытынан жеткізіледі.

Сұйытылған газдың аккредиталған жеткізушілері: «Капан» ПКФ ЖШС (Өскемен қ.), «ШҚ Газ» ЖШС (Өскемен қ.), «Ертiс трансгаз» ЖШС (Семей), «Аманат газ» ЖШС (Семей).

Газ таратушы қондырғылар және халықты орталықтандырылдған газбен қамтамасыз ету ыдыстары бүгінгі күні қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайда болып табылады.

Жалпы облыста 595 ГРУ бар, оның 420 жұмыс істемейді, ал 365 қалпына келтіруге және қайта куәләндіруге, 57 ГРУ демонтажға жатады.

Қалалар мен аудандар әкімдіктерінің ГРУ жөндеу жұмысы басталды. Мысалы Риддер және Ұлан ауданында ГРУ жөндеу бойынша оң мемлекеттік сараптама қорытындысы бар жобалау-сметалық құжаттама бар.

Қазіргі уақытта Шығыс Қазақстан облысы әкімдігі өңірді газдандыру мақсатында «Рубцовск – Өскемен» газ құбырын салу мүмкіндігін қарастыруда.

Газ құбырының жобалық ұзындығы шамамен 260 км, 2015 жылға дейін табиғи газды жыл сайын тұтыну 1,5 миллиард куб метр, 2017 жылға қарай 2,5 миллиард куб метрге жетеді. Жобаны іске асыру мерзімі қазақстан аумағында – екі жыл.

«Рубцовск – Өскемен» газ құбырын салу жобасын ҚР Мұнай және газ министрлігі қарастыруда.

Газ құбырын жобалау және салуды қаржыландыру мемлекеттік-жеке меншік әріптестік шеңберінде жүзеге асыру жоспарланған.

Газ құбырының ұсынылған трассасы Ресей Федерациясы шекарасынан Бородулиха ауданы Бородулиха кенті арқылы, Шемонаиха қаласы, Глубокое ауданы Глубокое кенті арқылы облыс орталығына өтеді (Бородулиха кентінен Семей қаласына таралумен).

Қазіргі уақытта Өскемен және Семей қааларының жылумен қамтуы жылуэлектрорталықтары арқылы жүзеге асырылады, олар қатты отынмен жұмыс істейді. Көмірдің негізгі көлемі Қаражыра көмір разрезіне жеткізіледі.

Жобада мыналар қарастырылған:

1) I кезеңде құрылысы жоспарланған Өскемен қ. ТЭЦ-2 және Семей қ. ТЭЦ-3 газ құбыры трассасында орналасқан жылу көздерін (Бородулиха, Шемонаиха және Глубокое аудандары) табиғи газ пайдалануға ауыстыру. Сондай-ақ негізгі зәкірлік тұтынушы өңірдегі металлургиялық және тау кен өндіру саласы кәсіпорындарының тапшылығын өтеу көзделген;

2) II кезеңде «Өскемен ТЭЦ» АҚ және Семей қ. «Теплокоммунэнерго» МКК жылу көздерін ауыстыру, бұл тұтынылатын қатты отыннан бас тартуға әкеледі.

I кезеңде 1 394 млн. м³ газ тұтыну жоспарланған, II кезеңде тұтыну 2 907 млн. м³ табиғи газға жетеді.

Қазандықтар мен жаңа ТЭЦ құрылыстарын жылу көзі ретінде табиғи газға ауыстыру атмосфераға зиянды заттардың тасталуын 31 мың тоннадан 3 мың тоннаға азайтуға (көмір күлі, күкірт диоксиді, азот және оксид көміртегі) әкеледі, бұл ластанудың 9 есе азаюына және өңірдегі экологиялық және әлеуметтік жағдайдың жақсаруына әкеледі.

2012 жылғы 8 желтоқсанда Қазақстан Республикасы мен Қытай Халық Респубилкасы арасында «Сарыбұлақ – Зимунай» газ құбырын салу және пайдалануда ынтымақтастық туралы келесім жасалды (бұдан әрі – Келісім). Келісімнің 7 бабына сәйкес Сарыбұлақ кенорнынан алынатын табиғи газдың жартысы Қазақстанның ішкі қажеттіліктері үшін жұмсалады, бұл ретте бұл шамамен 250 миллион куб метр табиғи газды жыл сайын құрайды.

Қазіргі уақытта Зайсан қ. және Зайсан ауданының 9 ауылдық елді мекенінде газ инфрақұрылымын салу бойынша нақты жұмыс жүргізілуде.

Газ шаруашылығы бойынша Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473 қаулысымен бекітілген Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығын 2020 жылға дейін дамытудың салалық бағдарламасы аясында Қостанай-Көкшетау-Астана-Қарағанды магистралдық газ құбырын салу мәселесі қарастырылды және келешекте облыс бұл газ құбырын Шығыс Қазақстан облысының аумағында салу мәселесін түбегейлі қарастыратын болады.

Саланың дамуына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

облыстың газбен қамту ұйымдарын аккредитациялау Қазақстанның мұнайхимия зауыттарынан сұйытылған газды тұрақты бағада импорттауға мүмкіндік берді.

Әлсіз жақтары:

газ таратушы қондырғылардың, квартал іші желілерінің қанағаттанарлықсыз техникалық жағдайы тұрғындардың денсакулығы мен өміріне қаіп туғызады.

Мүмкіндіктер:

Сарыбұлақ газ кенорнын өндіру Зайсан және Тарбағатай аудандарының тұтынушыларын табиғи газбен қамтуға, және ҚХР мен Қазақстан Республикасы арасында үкіметаралық келісімге сәйкес сұйытылған газды Шығыс Қазақстан облысының ішкі нарқына жеткізуге мүмкіндік береді.

Қауіптер:

жаңа немесе қолданыстағы орталық газбен қамту жүйелерін салу немесе қалпына келтіру іс-шараларын жеткіліксіз қаржыландыру өңірді газбен қамту деңгейін сапалы деңгейге шығаруға мүмкіндік бермейді.
Тұрғын үй қоры.

Шығыс Қазақстан облысында 5200 көппәтерлі тұрғын үй есептеледі, соның ішінде облыстық орталықта 1645 кондоминимум нысандары бар және Семей қаласында 1305 үйлер. Өңір аумағындағы үй құрылыстарынан 90 пайыздан астамы 20 жылдан астам пайдалану мерзіміне ие.

25 кесте

Үйлер саны

Пайдалану мерзімі

%

1643

50 жылдан астам

25

1352

50-40 жыл

26

1055

40-30 жыл

20

1040

30-20 жыл

20

Алдын ала жүргізілген зерттеу бүгінгі күні 3500 нысан жөндеуді қажет ететінін, ал 1661 тұрғын үй апаттық деп танылу үшін инструментальді зерттеуді талап ететінін көрсетті. Бір кондоминимум нысанын зерттеу құны 800 мың. Тенге құрайды. Қажетті қаржылық бекітумен республикалық деңгейде кондоминимум нысандарын инструментальді зерттеу бойынша бағдарлама әзрлеу мәселесін қарау қажет.

Тұрғын үй қорын пайдалану және ұстауды негізінен пәтерлердің жеке меншіктерінің кооперативті жүзеге асырады (бұдан әрі – ПЖК). Қазіргі уақытта өңір аумағында 371 ПЖК жұмыс істейді, соның ішінде қалаларда – 365 және аудандарда – 6.

Коммуналдық қызмет есебінің құралдарын сатып алу бойынша істер қанағаттанарлықсыз жағдайда. Есеп құралдары энергия ресурстарын үнемдеуіне қарамастан оларды енгізу көп жағдайда энергия тұтынуды азайтуға әкеледі. Бұл тұтынушылар өздерінің тұтынулары туралы нақты ақпарат ала бастайтынына негізделген, және нәтижесінде тұтынушылар табиғи түрде энергия ұнемдеуге көшеді. Сондықтан барлық энергия ресурстар есебінің құралдарын орнату және есептегіш көрсеткіштер бойынша энергия ресурстарын пайдалануға есепті ұйымдастыру мәселесі энергия ресурстарын тұтынудың тиімділігін арттырудың негізгі құралдарының бірі болып қала береді.

Бүгінгі күні тәжірибе жүзінде кондоминимум нысандарын басқарудың негізгі формасы болып табылатын ПЖК қызметіндегі аса ір проблема тұрғын үйдің күрделі жөндеуін жүзеге асыру болып табылады. Мезгілсіз және толық емес көлемде жүргізілген жөндеулердің нәтижесінде ғимараттың ескіру процессі жылдамдайды. Нәтижесінде үйді ұстау адал төлеушілер – ПЖК мүшелеріне жатады.

Жүргізілген талдау ПЖК бойынша пайдалану салымдарын жинаудың орта пайызы 70-80% құрайтынын көрсетеді, шамамен пәтер иелерінің 20% пайдалану шығындарын төлемейді.

Қазіргі уақытта КСК ғимарат пайдалануға енгізу және жөндеу бойынша жұмысы бақылаусыз қалып отыр. Көбінесе ғимаратты пайдалану ережесі қадағаланбайды, ұсақ ақаулар уақтылы жойылмайды, олар жылдар бойы қомақты шығындарды талап ететін апатты жағдайларға әкеледі.

Осыған орай, кондоминиум нысандарын басқарудың баламалы басқару нысандарын құру мақсатында басқарушы компания құру мәселесі пысықталуда, оның қызметі кондоминиум нысандарын ұстау және пайдалану бойынша қызметтер сапасын және тиімділігін жоғарылатуға және кондоминиум нысандарына қызмет көрсету саласында бәсекелес орта құруға мүмкіндік береді.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473 қаулысымен бекітілген Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының аясында 2011-2013 жылдары 203 көппәтерлі үй 2041,6 млн. тенге жалпы сомасына, 2014 жылы республикалық бюджеттен 589,0 млн.теңге бөлінді.

Кондомиумның ортақ мүлкін жөндеу термомодернизация элементтерін қамтиды, бұл ғимараттардың жылутехникалық сипаттамаларын жақсартуға мүмкіндік береді, бұл қабырғаларды, үйдің шатыры мен фасадын жылылау және жөндеу жұмыстарын жүргізу нәтижесінде қол жеткізіледі, ағымдағы жөндеу кезінде 10 пайызға дейін, күрделі жөндеу кезінде 30 пайызға дейін үнемдеуге қол жеткізіледі.

Кондомиум нысандарын жөндеу жобасын 2013-2015 жылдары іске асыру жөндеуді қажет ететін кондомиум нысандарын 69,7% дан 49,2% дейін азайтады, 2020 жылға дейін 3970 үйден 2600 жөндеу және үлесін 10% жеткізу жоспарланған.

Саланың даму жағдайына SWOT талдау:

Күшті жақтары:

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 30 сәуірдегі № 473 қаулысымен бекітілген Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2020 жылдарға арналған бағдарламасының аясында көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу жүргізіледі. 2020 жылға дейін жөндеуді қажет ететін үйлердің 10% үлесі күтіліп отыр.

Әлсіз жақтары:

кондоминимум нысандарының жалпы мүлкін ұстауда тұрғындардың нашар белсенділігі.

Мүмкіндіктер:

көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңарту бойынша жобаларды іске асыру кондоминимум нысандарының техникалық жағдайын және азаматтардың өмір сүру сапасын арттыруға мүмкіндік береді.

Қауіптер:

көппәтерлі тұрғын үйлерді жөндеу және терможаңарту бойынша жобаларды мемлекеттік бюджеттен жеткіліксіз қаржыландыру, сондай-ақ тұрғын үй-коммуналдық шаруашылықты жаңартудың 2011-2012 жылдарға арналған бағдарламасына қатысу қажеттілігі туралы нашар түсініктеме жұмыс.

Абаттандыру.

Облыс аумағында 5061,2 км көшелер мен жолдар, 421 га саябақтар, скверлер, алаңдар, аулалар, 2227 тұрғын үй кондоминиумдарының аулалары, 296 ескерткіштер мен қатты тұрмыстық қалдықтарды пайдалануға арналған арнаулы 350 орындар бар.

Облыстың елді мекендерінің санитарлық жағдайын қалпында ұстап тұру және көріктендіру деңгейін көтеру, күзгі және көктемгі кезеңде тұрғындардың санитарлық-эпидемиологиялық амандығын қамтамасыз ету үшін жыл сайын аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру бойынша іс-шаралар жүргізіледі, соған сәйкес көшелер мен жолдарды, саябақтар, алаңдар, тұрғын үйлер аулаларын, мектептер мен мәдениет мекемелерінің аумақтарын тазалау бойынша жұмыстар жүргізіледі. Қатты тұрмыстық қалдықтарды пайдаланатын орындар қанағаттанарлық жағдайға келтіріліп, рұқсат берілмеген қоқыс төгу орындарын жою, көгалдандыру бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Жыл сайын облыс бойынша 140 мың ағаш көшеті, 40 мың погон метр бұталар және 50 мың шаршы метр гүлзар отырғызылады.

Елді мекендерді көріктендіру бойынша жұмыстарды жүргізуге жергілікті бюджеттен 2010 жылдан 2013 жылға дейін 2984 млн. теңге бөлініп, толық игерілді.

Қаржыландыру нәтижесінде 2227 аула аумағының 286-інде көріктендіру бойынша жұмыстар жүргізілді. 653 мың ағаш көшеті, 287 мың погон метр бұта, 345 мың шаршы метр гүлзар отырғызылды.

Алайда шешілмеген проблемалар қалады.

Көп пәтерлі тұрғын үй қорының аула аумақтарының 40%-ы балалар мен спорттық алаңдар салуды, ескі ағаштарды кесіп, шығаруға, жасыл көшеттерге түгендеу жүргізуді қажет етеді Көгалмен жабылған алаңдардың азаюына байланысты елді мекендерді көгалдандыру бойынша жұмыстарды жалғастыру қажет.

Аумақтарды көріктендіру және көгалдандыру конкурстарын өткізу үшін облыстық бюджеттен жыл сайын қаражаттың бөлінуін қарастыру қажет. Аудандар үшін көріктендірудің проблемалы мәселелерінің бірі ол қатты-тұрмыстық қалдықтарға арналған орынды ұстау болып табылады. Қоқыстар экологиялық кодекстің талаптарына сәйкес келмейтін және қатты-тұрмыстық қалдықтар полигонының статусы жоқ ұйымдастырылмаған қоқыс тастайтын жерлерге төгіледі. Қатты-тұрмыстық қалдықтарды жинап, шығаратын мамандандырылған кәсіпорындар жетіспейді.

Саланың даму жағдайына SWOT-талдау:

Күшті жақтары:

аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру бойынша жыл сайын іс-шаралар жүргізу, соған сәйкес көшелер мен жолдарды, саябақтар, алаңдар, тұрғын үйлер аулаларын, мектептер мен мәдениет мекемелерінің аумақтарын тазалау бойынша жұмыстар жүргізіледі.

Әлсіз жақтары:

аумақтарды көріктендіру мен көгалдандыру іс-шараларының жеткіліксіз қаржыландырылуы.

Мүмкіндіктер:

аумақтарды көріктендіру, қасбеттерді, аула аумақтарын, скверлерді, саябақтарды және т.б. жөндеу бойынша мемлекеттік-жеке меншік серіктестігінің болашағы.

Қауіптер:

облыс елді мекендерінің қанағаттанарлықсыз санитарлық-эпидемиологиялық жай-күйі, тұрғын қорының, көріктендіру элементтерінің тез тозуы, жабындардың, қасбеттердің қанағаттанарлықсыз жай-күйі, елді мекендердің келісімсіз келбеті.

Аумақтық құрылыс

Облыста 15 аудан, 4 қала (соның ішінде облыс орталығы Өскемен қ.), 246 ауылдық округтер. Қалалардың бас жоспарлары, сондай-ақ көптеген елді мекендер жоспарлары 20-30 жыл бұрын әзірленіп, бекітілген. Олардың негізгі орналасулары қазіргі талаптарға сай емес.

Бас жоспарлармен, жеке құрылыс аудандарының бөлшектік жоспарлау жобаларымен, тарихи-мәдени мұраның демалу аймақтарының және ескерткіш орындарының бас жоспарларымен бекітілген елді мекендердің қамтамасыз етілуі қажетті деңгейде қалмайды. 799 елді мекеннен 209 елді мекен бас жоспарлары бар, 590 түзетуді қажет етеді.

2011-2015 жылдарға облыс бойынша 1402,9 млн. тенңге сомаға 137 елді мекеннің бас жоспарларын және құрылыс сұлбасын және 20 тұрғын ауданның бөлшектік жоспарлауының жобаларын әзірлеу қарасытылған.

Облыстық маңызы бар қалалардың және аудан орталықтарының бас жоспарларын әзірлеу.

Бас жоспарлар бекітілді:

1) тұрғындар саны 100 мыңнан асатын облыстық маңызы бар қалалар: Өскемен және Семей;

2) тұрғындар саны 100 мыңға дейін облыстық маңызы бар қалалар: Риддер, Курчатов.

19 аудан орталықтары және облыстық маңызы бар қалалардың 14 бас жоспарларды әзірлеу аяқталды, 4 бойынша 2012 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарланып отыр, біреуі бойынша 2015 жылдың соңына дейін аяқтау жоспарланып отыр.

Тірек ауылдардың және шағын елді мекендердің бас жоспарларын әзірлеу.

Сондай-ақ 2015 жылға дейін облыс бойынша 351,0 млн. теңге сомаға 74 шағын елді мекеннің бас жоспарларын әзірлеу қарастырылған.

«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік қала құрылысы кадастрын жүргізу ережесін бекіту туралы» ҚР Үкіметінің 2009 жылғы 11 желтоқсандағы № 2082 қаулысын орындау үшін облыстық деңгейдегі мемлекеттік қала құрылысы кадастрын жүргізу бойынша жұмыс жүргізілуде.

Базалық деңгейдегі мемлекеттік қала құрылысының кадастырының ақпараттық жүйесі 5 қалада қабылданған болатын: Өскемен, Семей, Риддер, Зыря, Курчатов; 6 аудандық орталықтарда: Аягөз қ., Молодежное а., Ақсуат, Глубокое, Бородулиха, Бесқарағай.

Қалалар және аудандарды әлеуметтік-экономикалық дамытудың 2011-2015 жылдарға арналған бағдарламасына жалпы құны 269,6 млн. теңгеге 23 елді мекенде базалық деңгейде мемлекеттік қала құрылысы кадастрын әзірлеу бойынша жұмыстар енгізілген.

Облыста «Мекен жай регистрі» ақпараттық жүйесі» мемлекеттік мәліметтер базасын дамыту және енгізу бойынша жұмыстар жүргізілуде. Бағдарламаның негізгі мақсаты – қалыптастырудың бірыңғай орталықтандырылған жүйесін құру және «Жеке тұлға», «Жылжымайтын мүлік регистрі» мемлекеттік мәліметтер базасы үшін мекен жай ақпаратын, сондай-ақ басқа ақпараттық жүйелерді ұсыну болып табылады.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау

Күшті жақтары:

тұрғындардың тіршілігіне қолайлы орта құру үшін кешенді аумақтар құрылысы. Бұл ретте табиғи-климаттық, қалыптасқан және болжанып отырған демографиялық және әлеуметтік-экономикалық жағдайлар, зоналауды фукнциялау және бұл аймақтар аумағын пайдалануға шектеулік, экологиялық жағдайда жақсарту бойынша шаралар есебімен елді мекеннің , соның ішінде әлеуметтік, рекреациялық, өндірістік, көліктік және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылым, қосқандағы дамуының негізгі проблемалары шешілуде.

Әлсіз жақтары:

бас жоспарлары жоқ аумақтарды жаппай салу кейіннен меншік иелерінің құқықтарын шектеуге, жердің оңтайлы игерілмеуіне, әлеуметтік объектілердің, тұрғын үйдің және инженерлік-коммуникациялық инфрақұрылымның құрылысының қымбаттауына әкеледі.

Қауіптер:

елді мекендердің бас жоспарлар, құрылыс жобалары мен детальды жоспарлау жобаларының келісілген тәртібінде бекітілгендегіде болмаған жер телімдерін беру және объектілер салуға Қазақстан Республикасының заңымен тыйым салынады.

2.2.4.1 Ауылдың тіршілігін қамтамасыз ету

Ауылдың қалыпты тіршілігін қамтамасыз етуге жағдай жасау үшін ауыл тұрғындары өмір сапасының ұлттық стандарттарына сай болып білім, денсалық сақтау, мәдениет және спорт, сапалы ауыз су, автомобиль жолдары, электрлендіру, байланыс, теледидар, Интернет жүйесі сияқты қызметтерімен қамтамасыз етілуі тиіс, ауылдық елді мекендердің әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз етілу нормативтеріне жету қажет.

Халықты денсаулық сақтаумен қамтамасыз ету мақсатында ауылдық аумақтарда 11 аудандық орталық аурухана, 15 - ауылдық ауруханалар бар, 164 дәрігерлік амбулатория, 57 ФАП, 340 медпункт, 68 жеке үй-жайсыз медициналық қызметкерлер бар.

Жалпы білім беру мекемелерінің жүйесі ауылдық жерде 545 мектеп және онда 72793 бала бар. Мектепке дейінгі жастағы балаларға білім беру 100%-ды қамтиды.

Ауылдық аумақтарда 266 кітапхана, 263 клуб және мәдениет үйлері, 1 кинотеатр қызмет көрсетеді.

Облыстың 764 ауылдық елді мекенінің 282 немесе жалпы халық санынан 61,9%-ы (363874 адам) орталықтардырылған су жүйесімен қамтамасыз етілген.

«ШҚО облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының титулдық тізіміне» сәйкес жергілікті маңызы бар ауылдық жолдардың жалпы ұзындығы 8 421,8 км. құрайды, оның ішінде асфальтбетондық жолдар – 175,4 шақырым, қара жамылғы – 3357,0 шақырым, қиыршық тас жамылғы – 4132,7 шақырым, грунттық – 756,7 шақырым.

«Ауыз су» бағдарламасын іске асыру тасымалданатын суды қолданатын 1993 адамға (Аягөз ауданының Мәдениет, Бидайық ауылдарында) су құбыры суын алуға қол жеткізді.

764 ауылдық елді мекеннің 23 (3%) телефон жүйесімен қамтамасыз етілмеген.

764 ауылдық елді мекеннің 14 ауылында немесе 1,8%-да электр энергиясы жоқ, оның 6-і 50 адамман аса тұрғыны бар, 8-і 50 адамға дейінгі тұрғын тұрады.

Басты мақсатты индикаторы экономиканың динамикалық өсуі және ауылдық елді мекендердің әлеуметтік-экономикалық даму деңгейі, даму әлуеті жоғары ауылдық елді мекендерінің санын ұлғайту болып табылады..

Мемлекеттік қолдау шаралары тіршілікті камтамыз ету инфрақұрылымының дамуына бағытталған, біріншіден ауыл тұрғындарының қажетті табыс деңгейін қамтамасыз ететін әлеуметтік-экономикалық даму әлуеті жоғары және орташа ауылдық елді мекендердің дамуына.

Облыста даму әлуеті жоғары 46 ауыл (6%), даму әлуеті орташа 644 ауыл (84%) және даму әлуеті төмен 74 ауыл (10%) бар.

2012 жылдан бастап облыста тірек ауылдарды дамытудың үшжылдық бағдарламасы басталды. 2012-2014 жылдарға 50 тірек ауылдық елді мекендерді дамыту бойынша кешенді жоспарлар әзірленген.

673 жобаны іске асыру үшін 2012 жылы 10,8 млрд.тенге, соның ішінде бюджеттен тыс қаражаттан 5,6 млрд.тенге жұмсалған.

2013 жылы 10,8 млрд.тенге сомасына соның ішінде бюджеттен тыс қаражаттан 5,6 млрд.тенге сомасына 873 жобаны іске асыру жоспарланған.

Кешенді жоспарларды іске асыру кезеңінде жұмыссыздар саны барлық тірек ауылдарда 32,5% немесе 172 адамға азайды. 7082 қосымша жұмыс орны ашылған. Аз қамтылған отбасылар саны 38,5% немесе 723 отбасыға азайған. Жеке кәсіпкерлер саны 52,2% немесе 442 бірлікке көбейді.

Ауыл шаруашылығы саласында ірі қара мал 31,8%, ұсақ мүйізді мал 35,5%, құс 11,6% көбейді.

Тірек ауылдарды дамытуды қолдау шаралары тірек ауылдарда тұрғындардың 1418 адамға немесе 1,6%-ға көбеюіне жағдай жасады.

Ауылды жаңғырту және ауыл тұрғындарының әл-ауқатының өсімін қамтамасыз ететін шарттар құруға бағытталған мемлекет саясатын іске асыру мақсатында облыста бес жылға арналған 31 тірек ауыл, 11 аудан орталығы және 246 орталық усадьба бойынша кешенді дамыту жоспарлары әзірленді және бекітілді. Экономикалық қызметті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымды, көлік қолжетімділігін дамыту және мелмекеттік және коммерциялық қызметтер көрсету орталықтарын ашу бойынша іс-шаралар қарастырылған.

Бүгінде тірек ауылдық елді мекендерді кешенді дамыту жоспарларын белсенді іске асыру жүргізілуде, мысалы 2014 жылғы 9 айдың қорытындысы бойынша ауылдарды дамытуға 6,7 млрд. теңге (жылдық жоспардан 88,1%), оның ішінде нақты секторға 3,3 млрд.теңге (жылдық жоспардан 94%) бағытталды. 507 жоба іске асырылды және іске асыру сатысында, 1129 жұмыс орны ашылды.

2 бордақылау алаңы, 2 жылыжай, 2 дәріхана, 20 цех ашылды, мал шаруашылығын дамыту бойынша 25 жоба іске асырылды. 17 қызмет көрсету нысаны ашылды (кафе, дүкендер, автошеберхана, нотариус қызметтері). 2 мәдениет нысаны қайта жаңартылды.

11 аудан орталығында жоспарланған құны 8,2 млрд.теңгеге 345 жобадан 9 айдың қорытындысы бойынша 319 жоба немесе 92,5% іске асырылды және басталды, бұл ретте игерілген қаражат 6,6 млрд.теңге немесе 80,5%.

2014 жылғы 9 айда ауылдық округтер, ауылдар мен кенттерді дамыту бойынша жалпы сомасы 21,0 млрд.теңгеге жоспарланған 1246 іс-шаралардан 806 жобаіске асырылды және іске асыру сатысында, бұл ретте игерілген қаражат 18,2 млрд.теңге немесе 87%.

Аудандар, ауылдар мен кенттік округтер әкімдері резервтерді талдау жұмысын жүргізуде, тірек ауылдардың нақты секторына инвестиция көлемін ұлғайту мүмкіндіктері қарастырылуда.

Ауылдық жерде орташа айлық еңбекақының өсу тенденциясы байқалады.

Ауылдық жерде орташа зейнетақы мөлшері 28000 теңгеден жоғары.

Кедейлік шегінен төмен өмір сүретін халыққа мемлекеттік атаулы көмек көрсетіледі. Жыл сайын отбасылар және алушылар саны азайуда. 2014 жылдың 1 қаңтарына 1953 отбасы тіркелген (2012 жылдың кезеңіне сәйкес салыстырғанда аз), алушылар – 8079 адам (5507 адамға аз), орташа айлық мөлшері 1847 теңгені құрайды (66 теңгеге көп).

Ауылды мекен бойынша жұмыспен қамту мәселесі бойынша жұмыспен қамту органдарына өтініш білдіргендер саны 2014 жылғы 1 қаңтарда 11717 адамды құрады. Өткен жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 16,3% аз немесе 1639 адамды құрайды. Экономикалық белсенді халық санында тіркелген жұмыссыздар үлесі н жыл деңгейінде 0,7%.

Еңбекақының, зейнетақының, жәрдемақының өсуі халықтың ақшалай табысының өсуіне ықпал етеді. 2014 жылғы 9 айда халықтың жан басына шаққанда орташа ақшалай табысы 47331 теңгені құрады.

Сонымен бірге, ауылда үй маңындағы шаруашылықтан ақшалай емес формадағы кіріс кең тарады. Үй шаруашылығының әрбір мүшесіне ауылдық жерде жеке шаруашылығына өндірілген өнімнен айына 3500-4000 теңгеден келеді.

Ауылда бұқаралық спортты дамыту материалды-техникалық базаның жоқтығынан проблемасы аса маңызды болып отыр. Елді мекендердегі қолда 363 спорт залдардан 361 зал жалпы білім беретін мектептерде орналасқан және оқу жаттығуларын жүргізу үшін пайдаланылады. Тек 2,6 % спорт имараттары ғана барлық халықтың пайдалануы үшін қол жетімді.

Ауылды мекендегі спорт және спорт-сауықтыру имараттарының желісі олардың жеткіліксіз санымен, нашар жабдықтанумен, төмен сапамен және олардың тегізсіз орналасуымен сипатталады. Бұның салдарынан облыстың жалпы білім беру мектептерінің оқу процессінде «шаңғы дайындығы», «гимнастика» сияқты тәртіптер орындалмайды немесе толық көлемде орындалмайды.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау

Күшті жақтары:

ауыл шаруашылығын дамытуға қолайлы топырақ-климаттық жағдай, бұл ауыл тұрғындарының негізгі кіріс көзі болып табылады.

Әлсіз жақтары:

1) әлеуметтік инфрақұрылым объектілері желілерін жеткіліксіз деңгейі, шалғай ауылдық елді мекендерде әлеуметтік инфрақұрылым объектілеріне қол жетімділіктің жоқтығы немесе қиындығы;

2) жан басына шаққанда кірістердің аумақтық бірдей бөлінбеуі;

3) ауыл тұрғындарының білім, денсаулық сақтау, мәдениет және спорт қызметтеріне бірдеу қол жетімділігінің болмауы ауылдық жерлерде адами әлеуеттің деңгейін азайтады.

Мүмкіндіктер:

1) жұмыс істейтін медицина кадрларын және білім саласы мамандарын жұмыс орнына ұзақ мерзімге бекіту және жас мамандарды тарту бойынша жүйелі шаралар әзірлеу;

2) тірек және басқа ауылдық елді мекендер әлеуетін дамыту.

Қауіптер:

ауыл халқының көшуіне байланысты халық санының азаюы.

2.2.4.2. Шекаралас өңірлер

Шекаралас аудандар бұл мемлекеттік шекараға жақын мемлекет аумақтары, ерекше шекара функцияларын атқарады және осыған байланысты ерекшеліктері бар. Шекаралас жерлердің ерекшеліктерін шарттайтын басты факторы географиялық орналасуы болып табылады.

Облыстың шекаралас аудандарының әлеуеті мемлекеттік шекарадан өтумен, көлік шарттарымен, шекаралас өткелдердің және кеден бекетінің инфрақұрылымымен, сондай-ақ тұратын халық санымен байланысты игерілетін нарықтың өндірістік факторларының құнымен, инвестициялық климаттың ерекшеліктерімен анықталады.

Шығыс Қазақстан облысы солтүстігінде және солтүстік-шығысында Ресей Федерациясымен, шығысында және оңтүстік-шығысында Қытай Халық Республикасымен шектеседі. Шығыс Қазақстан облысының аумағы 283,4 мың кв. км. Облыс халқы – 1393,6 мың адам, соның ішінде шекаралас аудандарда – 383,9 мың адам. Облыста 9 шекаралас аудан бар: Риддер қ. , Бескарағай, Бородулиха, Зайсан, Катонқарғай, Күршім, Тарбағатай, Үржар және Шемонаиха аудандары.

Бүгінгі күні шекаралас аудандарда халық санының азаю беталысы байқалады, осылайша соңғы үш жылда халық саны 39,4 мың адамға немесе 2009 жылдың деңгейіне қарағанда 9 % азайған, бұл осы аудандардың дамуына кері әсер етеді.

Халық санының азаюының негізгі себептері жұмыс болмауы, тұрғындардың қалаға және жақын аудандарға көшуі, табиғи азаю, тұрмыс жағдайының болмауы болуы мүмкін.

Шекаралас аудандарда және ауылдық елді мекендерде мынадай проблемалар бар: кейбір елді мекендерде орталық сумен қамту және канализацияның болмауы, әлсіз дамыған әлеуметтік сала мен сауда.

Сонымен қатар әлсіз дамыған нарықтық инфрақұрылым себебінен қолайсыз инвестициялық климат. Сондықтан инвестиция көлемі әзірге экономиканың құрылымдық өзгеруі үшін жеткіліксіз. Нәтижесінде шекаралас саудадан кірістер ұсақ және орта жеке фирмалар қолында қалып отыр.

Сонымен қатар ауыл шаруашылығы нысанындағы жер аумақтарымен, туристік саланы дамыту, шекаралас сауданы дамытумен байланысты шекаралас аудандардың жоғары әлеуетті дамуын ескеру қажет.

Мысалы, Риддер қ. табиғи-рекреациондық ресурстармен сипататалады (Риддер қ. маңы ландшафтары).

Осы аумақта Кенді Алтайдың негізгі көрекіліктері шоғырланған, мұнда Қазақстан, ТМД және шетеле елдерінен көп туристер келеді

Өңірде Батыс-Алтай мемлекеттік табиғи қорығы,, Алтай ботаникалық бақшасы «Ак-кем», «Ак-Кем-Риддер», «Бумеранг», «Радуга» турклубтары, 2 тау шаңғы базасы, 4 демалыс базасы - «Синегорье», «Климовка», «Громотуха», «Кедровка» бар.

Катонқарағай ауданында Катонқарағай мемлекеттік ұлттық табиғи паркі бар.

Күршім ауданында Марқакөл ұлттық қорығы және Марқакөл көлі бар. Тұзсыз, ағынсыз Алакөл көлі Балқаш-Алакөл белдеуінде орналасқан, ол Алматы және Шығыс Қазақстан облыстары шекарасында Үржар ауданында орналасқан.

Өңірде төрт шекаралас сауда аймағын құру жоспарланған. Олар Ресей мен Қытай шекараларында, «Майқапшағай», «Бақты», «Жезкент», «Уба» кеден бекеттерінде орналасады, олардың басты міндеті шетел әріптестермен бизнес жүргізу, Қытай мен Ресеймен тауарайналымын ұлғайту.

Қазіргі уақытта Бородулиха ауданында «Жезкент» кеден өткелінде шекаралас сауда және бірлескен бизнес жүргізу аймағы құрылуда, мұнда тиісті инженерлік инфрақұрылыммен қамтылған жер телімдері шекаралас сауда объектілері мен бірлескен өндіріс құру үшін бөлінеді. Бұл аймақ құрылысының жобасында шекаралас сауданы жүзеге асыру үшін бөлмежайлар, әкімшілік ғимараттар, қойма бөлмежайлары, туристік инфрақұрылымды дамыту нысандары, өндірістік нысандар қарастырылған.

Сонымен қатар шекаралас ынтымақтастық инфрақұрылымын дамытуға (шекара өткелдері, бақылау-өткізу және кеден бекеттері) және көршілес елдермен бірлескен құрылыс жүргізу шараларына және пайдалануға көңіл бөлу қажет.

Барлық аталған аспектілер аудандар және жалпы облыстың әлеуметтік-экономикалық дамуының құрамдас бөлігі ретінде шекаралас аумақтардың экономикасын көтеру мақсатында шекаралас ынтымақтастыққа көзқарасты өзгерту қажеттігін анықтайды.

«Елді аумақтық-кеңістікте дамытудың 2020 жылға дейінгі болжамды схемасын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Президентінің 2011 жылғы 21 шілдедегі № 118 Жарлығына және «Қазақстан Республикасының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014 - 2020 жылдарға арналған шаралар кешенін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2013 жылғы 29 қарашадағы № 1289 қаулысына сәйкес Шығыс Қазақстан облысының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары әзірленді.

Облыстың шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспары 8 бағыт бойынша:шекаралас аудандар экономикасын әртараптандыру, шағын және орта бизнесті дамыту, көлік-логистика инфрақұрылымын дамыту; табиғат қорғау іс-шаралары мен трансшекаралық өзендерді пайдалану; туристік инфрақұрылымын дамыту; шекаралас сауданы дамыту, жұмыспен қамтуды өсіруге қолдау көрсету, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын дамыту бойынша инвестиция тарту, экономикалық қызметті, әлеуметтік және инженерлік инфрақұрылымын дамытуды қарастырады.

Іс-шаралар жоспарында қарастырылған іс-шараларды іске асыру үшін болжамды мәліметтер бойынша шамамен 49757,9 млн. теңге, соның ішінде республикалық бюджет есебінен 3948,8 млн. теңге, жергілікті бюджет есебінен 2730,7 млн. теңге және басқа көздерден 43078,4 млн. теңге қажет. Жоспардың шеңберінде 6713 жұмыс орнын құру жоспарланған.

Шығыс Қазақстан облысының шекара маңындағы аудандарын дамыту жөніндегі 2014-2020 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарын іске асыру барысныда 2014 жылғы 9 айда 14,4 млрд. теңге, соның ішінде республикалық бюджет есебінен 1,7 млн. теңге, жергілікті бюджет есебінен 1,1 млн. теңге және басқа көздерден 11,6 млн. теңге, 684 жұмыс орны құрылған.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

көршілес елдермен сауда және іскерлік қатынастар жүргізуге мүмкіндік беретін географиялық орналасу.

Әлсіз жақтары:

әлсіз дамыған инфрақұрылымдық және әлеуметтік сала.

Мүмкіндіктер:

туристік сала мен шекаралас сауданы дамыту, жаңа келген тұрғындарға жер телімдерін беру.

Қауіптер:

халық санының азаюы, ауылдық елді мекендердің құлдырауы.
2.2.5 Жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару жүйесі
Мемлекеттік басқару.

Облыстың мемлекеттік органдарының құрылымын: облыстық және 19 аудандық және қалалық мәслихат аппараттары, 272 барлық деңгейдегі әкімдік аппараттары (облыс әкімі аппараты, 19 аудандық (қалалық) әкім аппараттары, 252 аудандық маңызы бар қалалар, кенттер мен ауылдық округтер аппараттары), жергілікті бюджеттен қаржыландырылатын 250 атқарушы орган (226 аудандар бөлімдері және 24 облыстық басқармалар) және 23 орталық органның аумақтық бөлімшелері құрайды.

Облыс әкімі аппаратының қызметі әкімдіктің қызметін тек ақпараттық, аналитикалық, ұйымдастыру және басқа да қолдау түрлерін қамтамасыз етуді ғана көздемейді. Қазіргі уақытта жегілікті атқарушы органдары қызметінің үйлесімділігін жақсату және тиімділігін арттыру бірінші жоспарға кіреді.

Дәл осындай мақсатпен Шығыс Қазақстан облысында «е-үкіметті» құрастырушының бірі «электронды әкімдікті» құру бойынша өңірлік бағдарламаны іске асыру басталды.

Бүгінгі күні Бірыңғай көліктік орта салынды (бұдан әрі – БКО). БКО құрамына әр түрлі деңгейдегі бюджеттердің 52 мемлекеттік мекемелері жатады. Шығыс Қазақстан облысының ішкі порталы құрылды (интернет-портал). IBM компаниясының «Lotus Notes» бағдарламалық қамтамасыз етуі орнатылған барлық облыс басқармаларында, өңірлік бөлімшелерде, құқық қорғау органдарында және аудандық (қалалық) әкімдіктерде электронды құжат айналымның бірыңғай жүйесі енгізілді (бұдан әрі – ЭҚАБЖ).

2010 жылы электронды құжат айналым еншісі 28%, электронды құжат айналымы жалпы құжат айналымынан 85% құрады. Жаңа мемлекеттік басқару жүйесін енгізу қазіргі уақытта мемлекеттік басқарманың ашықтық деңгейін көтеруді талап етеді. Осы мақсатпен облыс әкімінің блогы жұмыс істейді, мемлекеттік органдардың виртуалды қабылдауы жұмыс істеп, облыстық сайтта тұрғындармен тұрақты түрде сауалнама, интернет-конференциялар жүргізіледі, форум жұмыс істейді.

2012 жылы Шығыс Қазақстан облысы әкімінің жаңа сайт платформасы құрылды. Мемлекеттің жалпы саны 44 452 құрады, оның ішінде – 2938 ақпараттық және 41 514 жаңалықтар мемлекеті. Облыс әкімінің интернет портал жұмысы барынша автоматтандырылған, басқа ресурсты мемлекеттік органдармен салыстырғанда бұл жүйені бірегей қылады.

Қазіргі уақытта облыстың мемлекеттік мекемесінде 125 виртуалды қабылдауы ашылды. Шығыс Қазақстан облысы Ұлттық куәләндыру орталғынан 895 электронды цифрлық кілті берілді

2010 жылдан бастап Шығыс Қазақстан облысында «Электронды үкімет шлюзі кіші жүйесі сияқты өңірлік шлюзі» («Е-әкімдік» АЖ) ақпараттық жүйесі аясында 25 мемлекеттік қызметті электронды түрге ауыстыру жүзеге асырылады.

Өңірдің тұрғындарына мемлекеттік қызмет көрсету сапасын жоғарылату үшін «Азаматтық интерактивті сұрақ алуды өзіне енгізетін, оларға ұсынылған мемлекеттік қызмет сапасы туралы мемлекеттік қызмет сапасы мониторинг» электронды жүйесі енгізілді. Облыстың 5 мемлекеттік мекемесінде терминалдар орнатылды.

Облыста тұрғындардың компьютерлік сауттылық деңгейін көтеру бойынша жұмыс жалғастырылуда. Тыңдаушылардың санына қарай компьютерлік сыныптар ашылды, барлық қалалар мен аудандарда оқу жүргізілуде. Курсты бекітілген Бағдарламаға сәйкес, сертификат және кітапшалар тиражымен таратылған оқытушы жүргізеді.

2013 жылы облыс бойынша халықтың компьютерлік сауаттылық деңгейі 67,5% (579541 адам) құрады. Көрсеткіштің жоспарлы маңызы бар жетістігі үшін 25084 адам оқытылды.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

ЖАО жеткілікті техникалық жабдықталуы;
мемлекеттік қызметтерді көрсету сапасына мониторинг жүргізу үшін негіз бар;
электрондық қызметтер орталығығында Интернет-портал арқылы 123 электрондық қызмет: 11 интерактивті мемлекеттік қызмет, 112 виртуалдық қабылдау, 1 транзакция көрсетілуде;
сайттың wap нұсқасы жұмыс істеуде;
облыстың ЖАО бірыңғай көлік ортасының болуы;
серверлік, соның ішінде резервтік бөлменің болуы;
бірыңғай электрондық құжатайналымы жүйесінің болуы;
облыстың елді мекендерінде 153 қоғамдық қатынау пункттері жұмыс істеуде;
мемлекеттік органдардың жеке 50 сайтының болуы;
SMS – мәлімдеу арқылы ұтқыр қызметтердің болуы.

Әлсіз жақтары:

жауапты мемлекеттік органның электрондық мемлекеттік қызметтерді тұтынушылармен өзара әрекеттестік тәртібін реттейтін нлрмативтік-құқықтық базаның толық жетілмегендігі;
жауапты мемлекеттік органның электронды мемлекеттік қызметтер тұтынушылармен өзара іс қимылын реттеу үшін нормативтік-құқықтық базаның жетілмеуі;
халықаралық тәжірибенің заманауи үздік тәжірибелерін ескере отырып, көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің сапасын мониторингілеу және бағалау әдіснамасының және тиімділігінің жетілдірілмегендігі;
құқықтық келісілген ҚР МДҚ ықпалдандырудың жоқтығы;
бизнестарды басқарудың негізгі бизнес-процестері автоматтандырылмаған;
интернет-порталдағы әлеуметтік талап етілген интерактивтік, транзакциялық мемлекеттік қызметтердің саны тұрғындардың қажеттілігін жаппайды;
мемлекеттік қызметтерді ұсыну процестерін жеңілдетуге бағытталған АЖ болмауы;
мемлекеттік басқару саласын мониторингілеуге бағытталған АЖ болмауы;
«Е-үкіметтің» базалық компоненттерімен ықпалдандырудың жоқтығы;
БҚАЖ тек облыстық деңгейде қамтылуы.

Мүмкіндіктері:

өңір тұрғындарының мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде алуға қызығушылығы;
ұялы телефондардың кеңәнен таралуы «е-әкімдікке» қолжетімділікті қамтамасыз ету үшін қолданылуы мүмкін;
«Е-үкіметті» құрудағы басқа елдердің халықаралық тәжірибесі;
мемлекеттік қызметтерді электрондық түрде ұсыну процесін жеңілдету және оңтайланлыру үшін ОМО АЖ пайдалану;
Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі «электронды үкіметті» дамыту үшін инфрақұрылымды дамытудың жоғары деңгейіне ие – біріңғай көліктік орта, құжат айналымының бірыңғай жүйесі, сервистік және желілік құрал, резервті серверлі бөлменің бар болуы, мемлекеттік қызмет көрсету мониторингің сапасы.

Қауіптер:

ЖАО е-үкіметтің базалық компоненттерімен ықпалдандырылуы жоқтығына байланысты интерактивтік мемлекеттік қызметтерді ұсынуға дайын еместігі;
облыс халқының әлсіз ақпараттанғанына байланысты электрондық мемлекеттік қызметтердің сұранымсыздығы;
халықтың ұсынылатын электрондық мемлекеттік қызметтердің сапасына қанағаттанбауы.

Гендерлік саясат

Қазақстанның гендерлік саясатының ерекшелігі ол гендерлік жобалардың бастамашысы бірінші кезекте мемлекет болып табылады, ол гендерлік даму саласында превентивті және озық шаралар қабылдайды.

Шығыс Қазақстан облысында облыс әкімдігінің 2008 жылғы 13 маусымдағы № 33 қаулысымен әйелдер мен отбасы-демографиялық саясат істері жөніндегі комиссия құрылған.

Комиссияның негізгі міндеті әйелдер мен ерлердің экономикалық салада тең мүмкіндіктері, әйелдер арасында кәсіпкерлікті дамыту, еңбек нарқында әйелдердің бәсекеге қабілеттілігін жоғарылату, отбасы мүшелерінің үй шаруашылығы қызметтерімен балалар тәрбиесі қызметтерін біріктіру, отбасы институтын нығайту, отбасы қатынастарында әйелдер мен ерлердің тең мүмкіндіктері, отбасыда және жұмыс орнында зорлықты жою және ерлер, әйелдер мен балаларға қатысты зорлықпен күресудің және гендерлік білім және халықты ағартушылық бойынша халықаралық тәжірибесін енгізу.

2011 жылы облыста облыстық Әйелдер форумы өтті, онда қызметтің түрлі салаларынан 500 делегат қатысты. Форумда «Шығыс Қазақстан облысының әйелдер-көшбасшылары» облыстық конкурсы қорытындылары шығарылды. Олар өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуына айтарлықтай үлес қосқан 20 әйел.

2014 жылы облыста 1394,1 мың адам тұрған, оның 731,0 адамы әйелдер, 52,4%. Әйелдер ерлермен қатар облыстың экономикалық қызметі саласында белсенді қатысады. Барлық жалдамалы жұмысшылар қатарында әйелдердің үлесі 47,9%. Бұл орайда экономика қызметінің кейбір түрлерінде әйелдер көп. Осылай, денсаулық сақтау және әлеуметтік қызмет саласында барлық қамтылғандар санына 84% (2010 жылы – 76,7%), жұмыспен қамтылғандардың ішінен қонақ жай-ресторан бизнесі саласында – 83,1% (2010 жылы – 82,7%), білім беру – 75% (2010 жылы –75,3%), қаржы қызметі – 76,6% (2010 жылы – 67,2%).

Сонымен қатар ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталады. Облыс бойынша орташа алғанда ерлердің еңбек ақысы әйелдерге қарағанда 22,5% жоғары. Өнеркәсіпте, құрылыс, сауда, қаржылық қызмет және басқа қызмет салаларында әйелдердің еңбек ақысы ерлерге қарағанда 11,1-28 % төмен.

2013 жылы ерлердің жалақысы 101582 теңге болды және 2011 жылмен салыстырғанда 37% өсті, әйелдердікі 39,2 % өсті және ерлердікіне қарағанда 76,1% (77353 теңге) құрады.

Бұдан басқа, әйелдер бұрынғыша еңбек нарығында бәсекеге қабілеттіліктері төмен болып қалуда. 2013 жылы жалпы қамтылғандар санында ерлер 361,7 мың адам, немесе 51,2%, әйелдер – 345,2 мың адам (48,8%). Жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 18,2 мың адам немесе 50,6%. 2010 жылмен салыстырғанда 0,8% төмендеген

Облыста әйелдерді саяси жылжыту бойынша жұмыс жүргізілуде. Облыстық, қалалық және аудандық мәслихат 320 депутатының 47 әйел, облыстың 73 қала және аудан әкімдері мен орынбасарларының 13 әйел, 249 аудандық маңызы бар қала ауылдық округ, кенттер әкімдері мен орынбасарларының 35 әйел.

Берілген мәліметтерге қарағанда аудандық, қалалық және облыстық деңгейлерде өкілетті билік органдарында шешім қабылдау деңгейінде әйелдер үлесі не бәрі 14,7 %, биліктің атқарушы органдарында – 15 %.

Саланың даму жағдайына SWOT- талдау:

Күшті жақтары:

атқарушы және өкілетті билік органдары басшыларының арасында әйелдердің үлесінің артуы;
экономикалық қызметтің кейбір түрлері бойынша әйелдер қызметі басым;
әйелдердің өмір сүру ұзақтығы ерлерге қарағанда жоғары.

Әлсіз жақтары:

жұмыссыздардың жалпы санында әйелдер саны 24,5 мың адам немесе 55,1%;
әйелдер шешім қабылдау деңгейінде билікте жеткіліксіз қамтылған;
ерлер мен әйелдер еңбек ақысында айырмашылық сақталуда.

Мүмкіндіктер:

әйелдердің саяси жылжуы әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейтеді.

Қауіптер:

әйелдердің құқықтарын қадағаламау;
әйелдерді жыныстық дискриминациясы.

Облыс бюджеті

Облыс бюджеті бюджеттік әкімшілендірудің барлық функцияларында мемлекеттік қаржыландыру көлемінің айтарлықтай ұлғаюымен сипатталады.

Облыс бюджетінің көлемі 2014 жылға 271345,4 млрд. теңге құрады.

Республикалық бюджет трансферттері 2012 жылға қарсы 1,14 есе артты, соның ішінде нысаналы трансферттер - 1,27 есе, субвенция – в 1,1 есе. Республикалық бюджеттен трансферттер үлесі 67%, меншікті кірістер үлесі – 29,5%.
2012-2014 жылдардағы облыс бюджетінің құрылымы

млн. теңге

35 сурет

2013 жылы экономика салаларының қол жеткізілген өсім қарқындары және облыста жүргізілген табыс көздерінің қосымша резервтерін іздестіру жұмыстары арқылы меншікті табыстар өткен жылға қарағанда 14,0% өсті.

Облыс бюджетінің шығыстары соңғы үш жылда 1,19 есе өсті және 271,9 млрд. теңгені құрады.

Облыс бюджетінде барлық әлеуметтік міндеттер сақталған, әлеуметтік саланы қаржыландыру көлемі 2014 жылы 2012 жылға 116,5% есе өсті.

Бюджеттің қалыптасуы түрлі аймақтарда шығындық қажеттіліктерінде айырмашылықпен шартталатын бюджеттік қызметті тұтынушылар және объективті факторларға қарай шығындық қажеттіліктерді бағалау негізінде жүзеге асырылды. «Сметалық» байламнан шығындар деңгейінің айырмашылығын шарттайтын объективті факторлар есебімен формулалық сұлба бойынша бюджеттік қызметтерді тұтынушылар санына қарай ағымдағы шығындарды бағалауға көшу жүзеге асырылды (демографиялық құрам, халықтың тығыздығы, климаттық жағдайлар, көліктік қол жетімділік және т.б).

Облыстың бюджеттік саясаты облыстың барлық қолға алған міндеттемелерінің толық және уақытында жүзеге асырылуы үшін қаржылық ресурстардың жұмылдырылуына және дайындалуына бағытталған, және, ең алдымен, бұл әлеуметтік міндеттемелер, сонымен қатар жұмыспен қамтуды қосқанда облыс халқын әлеуметтік қолдауға жанама әсер ететін бағдарлама.

Осылайша, бюджеттің әлеуметтік бағытталуы сақталған, және жоспарланған шығындардың негізгі басымдығы әлеуметтік қолдау, денсаулық және білім беру, сонымен қатар сапалы дағдарыстан кейінгі облыс экономикасының өсіміне жағдай жасау болып табылады.

жүктеу/скачать 4,99 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4 5 6 7

БАҒдарламасы өскемен қ., 2014 жыл 1 Паспорт

Халықты әлеуметтік қорғау

2.2.2.3 Халықты әлеуметтік қорғау

2.2.2.4 Мәдениет

2.2.2.5 Тілдерді дамыту

2.2.2.6 Дене шынықтыру және спорт

2.2.2.8 Қоғамдық қауіпсіздік және құқықтық тәртіп

2.2.2.9. Төтенше жағдайларға қарсы іс-қимыл инфрақұрылымын дамыту

2.2.3 Инфрақұрылымдық кешен

2.2.3.1 Телекоммуникация және байланыс

2.2.3.2. Құрылыс

Көлік.

2.2.3.4. Тұрғын үй коммуналдық шаруашылығы

Аумақтық құрылыс

2.2.4.1 Ауылдың тіршілігін қамтамасыз ету

2.2.4.2. Шекаралас өңірлер

Облыс бюджеті