Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастыру тәжірибесі

Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың екі кезеңін бөліп атауға болады.

1994 жылы республика педагогтары базистік оқу жоспары ұғымымен алғаш рет ұшырасты. Базистік оқу жоспары, Қазақстан Республикасы Білім Министрлігінің бұйрығында көрсетілгендей, «аймақтық және жұмыстық оқу жоспарын жасау негіздері» ретінде бекітілді. Аталған бұйрықпен жалпы орта білім беру жүйесіне арналған оқу жоспарларының 28 нұсқасы бекітілді. Ұсынылған нұсқалар мектептің 10-11 сыныптарында оқытуды бағдарлы саралау принципі бойынша ұйымдастыруға бағытталды.

Қазақстанда бағдарлы оқытуды ұйымдастырудың негізгі идеялары Қазақстан Республикасында жалпы білім беретін мектептерді дамыту тұжырымдамасы (1996) мен Жалпы орта білім беру мазмұнының тұжырымдамасында (1996) көрініс тапты.

Білім берудің көпнұсқалылығын, оқытуды саралау идеяларын дамытуды қолдау мақсатында 2000 жылы Қазақстанда гимназиялар мен лицейлер қызметін ұйымдастыру тәртібі туралы Ережелер әзірленді.

2000 жылы қабылданған мемлекеттік «Білім беру» бағдарламасында «оқытуды деңгейлі және бағдарлы саралау мен даралауды жүзеге асыру үшін, соның ішінде мұны оқушы саны аз сыныптар жағдайында да орындау» үшін «оқу процесін түбегейлі жаңаша ұйымдастыру және педагогикалық қызметкерлердің дайындық деңгейін жақсарту» қажеттігі айтылған.

Бағдарлы оқыту идеяларын жүзеге асырудың II кезеңі ҚР Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім беру стандартының «Негізгі ережелерін» (ҚР МЖБС 2.003-2003) қолданысқа ендірумен байланысты. Бұл құжатта жалпы орта білім берудің жоғары сатысына тән бірқатар сипаттамалар белгіленген, ол Қазақстанда 2006/2007 оқу жылынан бастап бағдарлы оқытуды ұйымдастыруға негіз болды.

Бағдарлы оқытудың нормативтік мерзімі 2 жыл деп белгіленген (10-11 сыныптар). Оқушылардың танымдық ықыласы мен шығармашылық қабілеттерін дамыту да, саралап оқыту негізінде өздігінше оқып-үйрену дағдыларын қалыптастыру ісі де бағдарлы оқыту міндеттеріне жатқызылды. Бағдарлы оқыту мазмұнын таңдау базалық білім беруді қамтамасыз ететін функционалдық толымдылықты, сондай-ақ жалпы орта білім беру сатылары (бастауыш, негізгі, жоғары) арасындағы сабақтастықты сақтау принциптері арқылы жүзеге асырылды.

Мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім беру стандартына (ҚР МЖБС 2.003-2003) сәйкес 10-11 сыныптарда бағдарлы оқыту қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттары бойынша жүзеге асырылады. Бағдарлы оқытуды осылайша ұйымдастыру, болжам бойынша, бастауыш кәсіптік, орта кәсіптік және жоғары білім алуға негіз болады.

Бүгінгі күні Қазақстанда 11 жылдық білім беру стандарттарын жүзеге асыруға байланысты 10-11 сыныптарда бағдарлы оқытудың қоғамдық-гуманитарлық және жаратылыстану-математикалық бағыттары бойынша екі деңгейлік оқу бағдарламалары мен оқу-әдістемелік кешендері жасалды.

Республика педагогтары инновациялық процестер жағдайында 10-11 сынып оқушыларын бағдарлы оқыту мазмұнының вариативті компонентін жүзеге асыратын курстар бойынша оқу бағдарламаларын әзірледі.

Қазақстанда бағдарлы оқыту формаларын дамытудың ұнамды тәжірибесі бар. Мәселен, Қарағанды облысында бірнеше ауылдық мектепті бір желіге қосып біріктіру жақсы нәтиже көрсетті. Желі орталығы – бұл серіктес мектептерді оқу-әдістемелік құралдармен, кадрлармен қамтамасыз ете алатын,  ресурстық қызмет атқара алатын оқу орны.

Осылайша, мемлекеттік жалпыға міндетті орта білім беру стандарты (ГОСО-2002) шеңберінде бағдарлы оқытуды жүзеге асыру барысы мұны ұйымдастырудың белгілі бір дәрежеде әлеуметтік және педагогикалық тәжірибелері жинақталғандығын көрсетеді.

Дегенмен, Қазақстанда жүргізілген сауалнама нәтижелері 11 сынып оқушыларының 73,2 %-ы болашақ кәсібін әлі таңдай алмағандығын көрсетеді. Ал кәсібін таңдаған оқушылардың 30 %-ы неліктен сол кәсіпті таңдап алғанын негіздеп бере алмаған.

Техникалық және кәсіптік білім беру жүйесінде жалпы орта білім алғысы келетін 9 сынып бітірушілері санының артып отырғандығы байқалады.