Бақылау сұрақтары:
1) кішкентай агрегат дегеніміз не. Қолдану саласы.
2) құмдардың жіктелуі.
3) астық құрамын және құмның модулін анықтау әдісі.
4) шаң тәрізді және сазды бөлшектердің құрамын анықтау
5) шынайы, сусымалы тығыздықты анықтау әдісі және
құмның бос болуы.
1) кішкентай агрегат дегеніміз не. Қолдану саласы.
Ұсақ агрегат
Ұсақ агрегат-құм-табиғи немесе жасанды болуы мүмкін.
Табиғи құм-бұл гранит сияқты тау жыныстарының табиғи бұзылуы (ауа-райының бұзылуы) нәтижесінде пайда болған борпылдақ тау жынысы. Минералды құрамы кварц құмдарын, дала шпаттарын, карбонатты және басқаларын ажыратады. Кварц құмдары сапасы жағынан жақсы. Олар көбінесе бетон мен ерітінді жасау үшін қолданылады.
Қалыптасу жағдайларына сәйкес өзен, теңіз және Жартас (тау) құмдары бөлінеді. Өзен мен теңіз құмдарының дәндері дөңгелек пішінді және тегіс беткейге ие, өйткені олар сумен тасымалданған кезде тозады. Жартастар мен тау құмдарында дәндер негізінен бұрыштық болады. Мұндай құмдарда саз және органикалық қоспалар көп. Теңіз құмдарында раковиналардың сынықтары болуы мүмкін, олар оңай құлап, бетонның беріктігін төмендетеді.
Жасанды құм қатты тау жыныстарын немесе өнеркәсіптің кейбір ілеспе өнімдерін, мысалы, металлургиялық шлактарды ұсақтау арқылы алынады.
Астық құрамына байланысты (ГОСТ 8736-85) құм мөлшері жоғары, үлкен, орташа, ұсақ және өте ұсақ болып бөлінеді.
Бетон өндіруге арналған құмның астық құрамы стандарттың талаптарына сәйкес келуі керек.
B25 және одан жоғары класты бетон үшін ірілік модулі 2,5-тен асатын дөрекі құмды пайдалану ұсынылады.
Құмдар Мк = 1,5...2 В15 дейінгі класты бетондарда қолдануға рұқсат етіледі.
Егер құмның астық құрамы стандарт талаптарына сәйкес келмесе, ол фракцияланады, яғни.екі фракцияға 1,25 немесе 0,63 ММ тесік өлшемі бар Елек көмегімен таратылады. Содан кейін алынған фракциялар құрылыс зертханасы белгілейтін арақатынаста араласады.
Дәндердің Үлкен нақты беті бар ұсақ құмдарды қолдану бетондағы цементтің шамадан тыс тұтынылуына әкеледі. Сондықтан оларды фракцияланған құмдардың ұсақ бөлігі ретінде қолданған жөн. Шағын құмдар бетон жасау үшін тек тиісті экономикалық негіздемемен қолданылады. Бұл жағдайда бетонның немесе ерітіндінің құрамына пластиктендіретін немесе ауаны шығаратын қоспаларды енгізу қажет.
Бетон сорғыларымен соруға арналған бетон қоспаларын өндіруде құмдағы ұсақ бөлшектердің мөлшерін біршама арттыру ұсынылады. Цементпен бірге мұндай бөлшектер пластикалық қамырды құрайды, одан қоспаны айдау кезінде қабырға майлау қабаты пайда болады. Бұл қоспаның кедергісін азайтады, оны бетон өткізгіштер арқылы тасымалдауға жұмсалатын электр энергиясының шығынын азайтады. Құмдағы бөлшектердің жалпы мөлшері 0,315 мм болуы керек 15...20%, оның ішінде шаң тәрізді бөлшектердің ірілігі 0,06...0,16 мм-3 дейін...7%. Егер табиғи құмда ең аз фракция болмаса, жұқа минералды қоспалар енгізіледі — ЖЭС шаңы, тас ұны, бірақ цемент массасының 20% - дан аспайды. Жұқа ұнтақталған қоспалардың көп мөлшері ұсынылмайды, өйткені ол бетон қоспасының немесе ерітіндінің стратификациясын тудыруы мүмкін.
Барлық жағдайларда құмдағы саз, жібек және шаң тәрізді бөлшектердің мөлшері шектеулі. Саз және ил обволакивают астық құм кедергі олардың сращиванию цементтен таспен. Жұқа шаң тәрізді бөлшектер үлкен беткі қабатқа ие, сондықтан оларды жабу үшін көбірек цемент қамыры қажет. Сондықтан бетонның мақсатына байланысты мұндай бөлшектердің құрамына 1 шегінде рұқсат етіледі...Салмағы бойынша 3%, оның ішінде саз түйіршіктері — 0,25% артық емес.
Гидротехникалық бетонға арналған құмда күкірт және күкірт қышқылы қосылыстары 1% — дан, Слюда бетон жұмысының шарттарына сәйкес 1% - дан аспауы тиіс...3 %.
Құмдағы органикалық қоспалар да қауіпті. Олар өсімдік тамырларының қалдықтары, органикалық қышқылдар түрінде болуы мүмкін. Бұл заттар цементтің қатаюын баяулатады және оның беріктігін төмендетеді. Органикалық қоспалардың болуы құмды 3% NaOH ерітіндісімен өңдеп, колориметриялық (түсті) сынумен тексеріледі. Егер NaOH ерітіндісі стандарттан гөрі боялмаса немесе боялмаса (стандарт ашық сары түске ие болса), құм бетон өндіруге жарамды болып саналады. Ерітіндінің түсі стандарттан гөрі күңгірт болса, мұндай құмға арнайы зерттеулер жүргізіледі.
2) құмдардың жіктелуі.
Құм[1] – ұсақ түйірлі борпылдақ шөгінді тау жынысы. Құрамында әр түрлі минералдар мен тау жыныстарының түйіршіктері бар.
Мазмұны
Топтары[өңдеу | қайнарын өңдеу]
Пайда болу тегі жағынан құмдар бірнеше топтарға бөлінеді:
көлдік
теңіздік
флювиогляциалдық (сулық-мұздық)
элювийлік
делювийлік
пролювийлік және эолдық (желдік).
Түйір мөлшеріне қарай жіктелуі
Ұсақ түйірлі құм
Өте ұсақ түйірлі құм
Құм
Құм
Өте ұсақ түйірлі (0,05-0,1 мм)
Ұсақ түйірлі (0,1-1,00 мм)
Ірі түйірлі (1-2 мм)
Саз алеврит мөлшерінің молаюына қарай алевритті құм , сазды құм болып ажыратылады.
Түстері
Құрамындағы тау жыныстарының, минералдардың және олардың сыртын қаптаған әр түрлі минералдық заттардың түсіне сәйкес құм ақ, сары, қоңыр, қара, қызыл, т.б. түсті болады.
Қасиеті
Құраушы бөліктерінің ірілігі әр түрлі және қуыстылығы жоғары (20%-дан астам) болғандықтан құм су, мұнай, газ сияқты заттарды бойына жеңіл сіңдіреді.
Құм құрамында алтын, платина, алмас, сапфир, лағыл, циркон сияқты сирек минералдар көп шоғырланса, пайдалы қазынды болып саналады.
Пайдалануына қарай топтары
Жаппай - автомобиль және темір жол құрылысында, бетон, цемент ерітіндісін даярлауда, силикаттық құрылыс материалдарын өндіруде және басқа салаларда пайдаланылатындар жатады.
Арнаулы мақсатта - құю өндірісінде (формалық құмдар), отқа төзімді материалдар (динас), фарфор - фаянс, әйнек, абразивтік материалдар (қайрақ, егеу) өндіруде қолданылатындар жатады.
Достарыңызбен бөлісу: |