Баспа №3 26. 02. 2010ж орнына №4


Тақырыбы: Жанұялық психотерапия. Психикалық релаксация әдістері



бет6/8
Дата09.11.2016
өлшемі1,41 Mb.
#1321
1   2   3   4   5   6   7   8

Тақырыбы: Жанұялық психотерапия. Психикалық релаксация әдістері.

Сұрақтары:

1. Жанұялық психотерапияның негізі

2. Коррекцияның жалпы моделі

3. Коррекциялық блоктар

Коррекция жұмысының бағдарламасы психологиялық негізделген болуы керек. Коррекциялық жұмыстың жетістігі ең алдымен, диагностикалық зерттеудің дұрыс, объективті, нәтижелерді комплексті бағалауына байланысты болады. Коррекциялық жұмыс түрлі функциялардың сапалы ауысуына, сонымен қатар клиенттің түрлі қабілеттерінің дамуына бағытталуы керек.

Коррекциялық бағдарлама түрлері коррекциялық әсер етуді жүзеге асыру үшін белгілі бір коррекция моделін тудыру және жүзеге асыру керек: жалпы, типтік, индивидуалды.

Коррекцияның жалпы моделі- тұлғаның жас кезеңдік дамуына оптималды шарттар жүйесі. Ол адамның қоршаған орта, адамдар, қоғамдық жағдайлар, байланыстар және олардың арасындағы қатынастар туралы көзқарасын тереңдету, кеңейту және нақтылауды; ойлаудың жүйелілігі, анализдеуші қабылдаудың, байқағыштықтың дамуы үшін алуан түрлі іс- әрекетті қолдануды; клиенттің денсаулығын есепке алатын қорғаушы типтегі жұмыс жүргізуді (әсіресе жарақаттан кейінгі стрессті бастан кешірген, әлеуметтік және дене дамуының жағымсыз жағдайында болған клиенттер) болжайды. Ауыртпашылықты жұмыс уақыты, күн, апта, жыл мезгіліне оптималды бөлу қажет.

Коррекцияның типтік моделі түрлі негіздегі практикалық іс- әрекетті ұйымдастыруға негізделген; түрлі іс- әрекет компоненттерін меңгеру және түрлі іс- әрекеттің кезеңдік қалыптасуына бағытталған.

Коррекцияның дербестік моделі клиенттің психикалық дамуы, оның қызығушылықтары, проблемаларының индивидуалды сипаттамасын анықтауды; іс- әрекеттің негізгі түрлерін, түрлі іс- әрекет деңгейін анықтау; индивидуалды даму бағдарламасын құруды қамтиды.

Стандартталған және ерікті (қазіргі уақытқа бағытталған) коррекциялық бағдарламалар бар.

Стандартталған бағдарламада берілген бағдарламаға қатысушыларға ұсынылатын коррекция кезеңдері, қажетті материалдар, міндеттер анық және нақты жазылған. Коррекциялық шараларды жүзеге асырудың алдында психолог бағдарламаның барлық кезеңдердің жүзеге асырылу мүмкіндігін, қажетті материалдардың барын, мүмкіндіктер сәйкестігін тексеру қажет.

Ерікті бағдарламаны психолог коррекция этаптарының мақсаттары мен міндеттерін анықтап, кездесу тәсілдерін ойластырып, психокоррекцияның келесі этаптарына көшу үшін жетістіктер нәтижесін белгілей отырып өзі құрастырады.

Клиентке бағытталған мақсатты әсер ету бірнеше өзара байланысты блоктардан құрылған психокоррекциялық комплекс арқылы жүзеге асырылады.

Әрбір блок түрлі тапсырмаларды шешуге бағытталған және ерекше әдістер мен тәсілдерден тұрады.

Психокоррекциялық комплекс төрт негізгі блокты қамтиды:



  1. Диагностикалық.

  2. Құрастырушы.

  3. Коррекциялық.

  4. Коррекциялық әсер ету тиімділігін бағалау блогы.

Диагностикалық блок. Мақсаты: тұлға дамуының ерекшеліктерін диагностикалау, қауіп- қатер факторын анықтау, жалпы психологиялық коррекция бағдарламасын қалыптастыру.

Құрастырушы блок. Мақсаты: клиент дамуының тиімділігі мен үйлесімділігін, клиенттің өз- өзіне деген сенімділігін жоғарылату, алаңдаушылықты жою, психологпен серіктесу тілегін қалыптастыру және өз өміріне өзгеріс енгізу.

Коррекциялық блок. Мақсаты: клиент дамуының гармонизациясы мен оптимизациясы, жағымсыз даму фазасынан жағымдыға өту, өз- өзімен және әлеммен әрекеттесу тәсілдерін меңгеру.

Коррекциялық әсер ету тиімділігін бағалау блогы. Мақсаты: психологиялық мазмұн және реакция динамикасын өлшеу,позитивті әрекет- қылықтық реакцияның пайда болуына мүмкіндік тудыру, позитивті өзіндік бағалауды тұрақтандыру.

Психокоррекциялық бағдарламаны құрастырудың негізгі міндеттері:



    • коррекциялық жұмыстың мақсатын нақты құрастыру;

    • коррекциялық жұмыс мақсатын нақтылайтын тапсырмалар шеңберін анықтау;

    • коррекциялық жұмыс жүргізудің стратегясы мен тактикасын таңдау;

    • клиентпен жұмыс формасын нақты анықтау (индивидуалды, топтық және аралас);

    • коррекциялық жұмыстың әдістері мен техникаларын іріктеп алу;

    • барлық коррекциялық бағдарламаны жүзеге асыруға қажет жалпы уақытты анықтау;

    • қажетті кездесулердің жиілігін анықтау (күнде, аптасына 1рет, аптасына 2 рет, 2 аптада 1 рет және т.б.);

    • әрбір коррекциялық жұмыстың ұзақтығын анықтау (коррекциялық бағдарламаның басында 10- 15 минуттан бастап, қорытынды кезеңде 1,5- 2 сағатқа дейін);

    • коррекциялық бағдарламаны өңдеу және коррекциялық жұмыстың мазмұнын анықтау;

    • жұмысқа басқа адамдардың қатысу формасын жоспарлау (жанұямен жұмыста- туысқандарды араластыру және т.б.);

    • коррекциялық бағдарламаны жүзеге асыру (коррекциялық жұмыстың динамикасын бақылау, бағдарламаға толықтырулар мен өзгерістер енгізу мүмкіндіктерін қарастыру қажет);

    • қажетті материалдар мен құрал- жабдықтарды әзірлеу.

Коррекциялық шараларды аяқтау кезінде мақсаттар, міндеттер және коррекциялық жұмыстың тиімділігін бағалау мен нәтижелері туралы психологиялық немесе психологиялық- педагогикалық қорытынды жасалады.
18 Дәріс

Тақырыбы: Медитация

Сұрақтары:

1. Медитация – психотерапияның негізгі тәсілі

2. Медитацияның маңызы

3. Қолдану техникасы
Медитация әдісі психотерапияның негігі әдістерінің бірі. Медитация жағымсыз жағдайларға ұшыраған адамдардың сана-сезімін, ақыл-ойынын, денесі мен бұлшық еттеріндегі ауырлықты, келеңсіздіктерді жеңілдетіп, қалыпқа келтіруде және болдырмауда маңызды роль атқарады. Бұл жерде суггестияның жасалуы өте оңай деген адамдар жиналған деп ойлаймын. Енді сіздерге бірнеше жаттығулар ұсынылады. Олар рет- ретімен орындалады.

Бірінші жаттығу- босансу. Жайғасып отыру керек, ең жақсысы «кучер» позасы. Көздерініз жұмулы, алақандарыныз тізелерінізде ашық түрде болсын. Ән мен ритм және образға кірініздер.

Келесі жаттығу- барлық денеге таралған ауырлық. Яғни сіз ауырлықты қолынызда, аяғынызда, барлық дене мүшелерінде сезінініз. Күнделікті өмірде,н фантазиянызды босатуынызды сұраймын.

Келесі жаттығу- жылуды сезіну, алдымен жеңіл күйде, одан кейін анық түрде барлық дененіз арқылы, аяғынызда, кеуденізде, арқанызда сезінініз.

Келесі жаттығу- сіздің жоғарғы мүмкіндіктерге бағыттылық. Өзінізге бір кішігірім керемет сиқырлық жасап көрініз. Өзініздегі жасырын күшті және жаңа мүмкіндіктерді сезініп көрініз. Осы сезімдер бір сәтке қиялынызды оятып, сананызды мазалауына еркіндік беріп, жайлы бір минут ойлап, одан кейін көзінізді ашып, оларды қолданып көрініз.

Соңғы жаттығу- тонизация. Өзінізде сергектікті, қуатты, қуанышты, мейірмді күшті, ерекше жаңа мүмкіндіктерді сезінініз. Беске дейін санағанда көзінізді ашып, жаңа мүмкіндіктерінізбен өмірге жаңа келгендей болындар. «бес, төрт, үш, екі, бір...». сонымен осындай сезімге бөленгендерініз қолдарынызды көтерулерінізді сұраймын. Сіздерде бірден бастап беске дейін қанша жаттығулар іске асқан және қалауынызға жетуге қанша қадам жасағанынызды саусақтарынызбен сананыз. Яғни босансу, ауырлық, жылу, жоғарғы мүмкіндіктерге бағыттылық, тонизация. Енді келесіде демонстрациялауға жеңіл болу үшін сіздер орындарынызды ауыстырып отырасыздар. Яғни бес саусағын көтергендер- бірінші қатарға, төрт саусағын көтергендер- екінші қатарға, үш саусағын көтергендер- үшінші қатарға отырыныздар. Сонымен ауысып отырамыз. Кімде кім еш қандай жаттығуды сезінбесе келесі бөлмеге, басқа жаттығуларды орындауға көшулеріне болады.



  1. Коррекциялық, профилактикалық және дамытушы міндеттердің жүйелік принципі. Бұл принцип кез келген коррекциялық бағдарламада үш түрлі психологиялық жұмыс: коррекциялық, профилактикалық және дамытушы тапсырмалардың болу қажеттігін көрсетеді. Бала тұлғасының түрлі жағы дамуының өзара байланыстылығы мен гетерохрондылығы (біркелкі емес) көрінеді. Басқа сөзбен айтқанда, әрбір бала дамуының түрлі деңгейі: жағымды деңгейге, қолайлы дамуға сәйкес; қауіп- қатер деңгейінде- дамуда потенциалды қиындықтар пайда болу қауіпі бар дегенді білдіреді; дамудың қалыпты өзекті қиындықтар жолында түрлі ауытқулардың болуы. Осыдан дамудың бірқалыпсыздық заңы көрініс табады. Тұлғалық дамудың кейбір аспектілерінің дамуындағы ауытқулар мен артта қалулар бала интеллектісінің дамуына қиындықтар мен ауытқулар тудырады. Мысалы, оқу және таным мотивтерінің, қажеттіліктердің дамымауы, логикалық операциялық интеллект дамуының артта қалуына әкеп соғады. Сондықтан, дамытушы- коррекция бағдарламасының мақсат, міндеттерін анықтауда бала дамуының тек бүгінгі күнгі көкейкесті проблемалары мен қиындықтарымен шектелмей, жақын арадағы даму мүмкіндіктерінен шығу керек.

Уақытында қабылданған превентивті шаралар дамудың түрлі деңгейлеріндегі ауытқулардан арылуға мүмкіндік береді. Балаға психологиялық әсер етудің кез келген бағдарламасы тек дамудағы ауытқулардың коррекциясына ғана бағытталмай, тұлғаның гармониялық дамуына да жағымды жағдай тудыруы керек.

Сонымен, кез келген дамытушы- коррекциялық бағдарламаның мақсаттары мен міндеттері үш деңгейлі міндеттер жүйесін құрауға тиіс:



Коррекциялық- дамудағы ауытқулар мен бұзылуларды түзету, қиыншылықтарын шешу;

Профилактикалық- дамудағы ауытқулар мен қиындықтарды алдын ала ескерту;

Дамытушы- даму мазмұнын байыту, оптимизациялау, стимулдау.

Аталған тапсырма түрлерінің бірлестігі ғана дамытушы- коррекциялық бағдарламаның тиімділігі мен жетістігін қамтиды.



  1. Коррекция мен диагностиканың бірлестік принципі. Бұл принцип практик психолог іс- әрекетінің ерекше түрі ретінде субъект дамуына психологиялық көмек көрсету процесінің толықтығын көрсетеді.

  2. Каузальді типтегі коррекцияның басымдылық принципі. Бағыттылыққа байланысты коррекцияның екі типін белгілейді: 1) симптоматикалық 2) каузальді (себеп- салдарлы).

Симптоматикалық коррекция дамудағы қиындықтардың сыртқы жағын, сыртқы белгілерді, қиындықтардың белгілерін жеңуге бағытталған. Керісінше, каузальді типтегі коррекция проблемалардың және субъект дамуындағы ауытқулар тудыратын себептерді қалыпқа келтіруді және жоюды болжайды.

Симптоматикамен жұмыс істеу, қандай тиімді болса да, клиенттердің қиындықтарын аяғына дейін шеше алмайды.

Бұл жерде балалардағы қорқыныш коррекциясы мысал бола алады. Сурет салу терапия әдісін қолдану балалардағы қорқыныш белгілерін жеңуде маңызды нәтиже береді. Бірақ, балалардағы қорқыныштар мен фобиялардың пайда болуы бала мен ата- ана қарым- қатынас жүйесіне байланысты болса, мысалы: ата- ананың баланы эмоционалды қабылдамамуы мен байланысты болған жағдайда, ата- ана позициясын тиімділеу жұмысынан бөлек қолданған сурет салу терапиясы тұрақсыз және қысқа мерзімді эффект береді.

Баланы қараңғыдан және бөлмеде жалғыз қалу қорқынышынан арылтсаңыз, біраз уақыттан кейін клиент ретінде дәл сол баланы жаңа қорқынышпен (мысалы- биіктен қорқу) алуыңыз мүмкін. Қорқыныштар мен фобиялар тудыратын себептер мен жағымсыз даму симптоматикасын, тек тиімді психокоррекциялық жұмыс арқылы бала мен ата- ана қарым- қатынасын жүзеге асыруға болады.



Каузальді типтегі коррекцияның басымдылық принципі- коррекциялық шараларды жүргізудің мақсаты клиент дамуындағы ауытқулар мен қиындықтардың себептерін жоюды білдіреді.

4. Коррекцияның іс- әрекеттік принципі. Аталған принципті қалыптастырудың теоретикалық негізі А. Н. Леонтьев, Д. Б. Эльконин ұсынған баланың психикалық даму теориясы болып табылады. Коррекцияның іс- әрекеттік принципі коррекциялық жұмыс жүргізудің тактикасын, жолдарын және қойылған мақсаттарды жүзеге асыру тәсілдерін анықтайды.

5. Клиенттің жас ерекшелік- психикалық және дербес ерекшеліктерін ескеру принципі. Клиенттің жас ерекшелік- психикалық және дербес ерекшеліктерін есепке алу принципі бір жағынан, клиенттің психикалық және тұлғалық даму жолының қалыпты дамуымен сәйкестігін талап етсе, екінші жағынан, тұлға даму жолының бірегейлігі мен қайталанбастығын мойындау. Дамудың қалыптылығын, жас кезеңдерінің бір- бірін ауыстыру кезегі, онтогенетикалық дамудың жас ерекшелік кезеңі деп түсінуге болады.

Коррекциялық бағдарлама еш уақытта орталықтанған, жауапкершіліксіз немесе бірыңғайлы болмайды. Керісінше, даму шарттарының оптимизациясы арқылы және балаға проблемалық жағдайда адекватты кең түрде бейімделу мүмкіндігін беру клиент даму жолының индивидуализациясы үшін максималды мүмкіндік тудырады.



6. Психологиялық ықпал ету әдістерінің комплекстік принципі. Психологиялық әсер ету әдістерінің комплекстік принципі, дамытушы- коррекциялық бағдарламаны құрудың ең анық және айқын принципі болып табылады. Бұл принцип әдістердің, техникалық және практикалық психологияның арсеналындағы барлық тәсілдердің әр- алуандылығын қолдану қажеттігін бекітеді.

Практикада кең түрде қолданылатын әдістердің көпшілігі шетел психологиясының психоанализ, бихевиоризм, гуманистік психология, гештальтпсихология және тағы басқа ғылыми мектептердің теоретикалық негізінде өңделген. Олар бір- бірінен біршама ерекшеленеді және психиканың даму заңдылықтарын қарама- қайшы түсіндіреді. Бірақ ешбір әдістеме, ешбір техника қандай да бір теорияның меншігі болмайды. Сыналып қайта қарастырылған бұл әдістеме, түрлі проблемалары бар клиенттерге тиімді психологиялық көмек көрсетуге мүмкіндік беретін күшті құрал болып табылады.



7. Жақын арадағы әлеуметтік ортаны коррекциялық бағдарламаға белсенді қатысуға көңіл аударту принципі. Бұл принцип клиенттің психикалық дамуындағы қарым- қатынастың ең жақын шеңбері рөлімен анықталады.

Баланың жақын туыстарымен қарым- қатынас жүйесі, тұлғааралық қатынас ерекшеліктері, бірігіп іс- әрекет жасау формасы, оны жүзеге асыру тәсілдері баланың әлеуметтік даму жағдайының маңызды компонентін құрайды және жақын арадағы даму зонасын анықтайды. Бала жеке өзі, оңашаланған индивид ретінде және әлеуметтік ортаға қарамастан, басқа адамдармен қарым- қатынасқа түспей дами алмайды. Бала әлеуметтік қатынастардың толықтай жүйесінде, олармен бірлестікте дамиды. Яғни даму объектісі оңашаланған бала емес, әлеуметтік қатынастардың толықтай жүйесі болып табылады.



8. Психикалық прцесстерді ұйымдастырудың түрлі деңгейіне тірек принципі. Коррекциялық бағдарламаларды құруда жақсы дамыған психикалық процесстерге сүйену қажет және оларды белсендіретін әдістерді қолдану керек. Бұл интеллектуалды және перцептивті дамуды коррекциялаудың тиімді жолы. Адамның дамуы біріңғай процесс болмайды, ол гетерохронды. Сондықтан, көбінесе балалық кезеңде ырықты процесстердің дамуы артта қалады.

9. Бағдарламалы оқыту принципі. Бірізді операциялар қатарынан тұратын бағдарламалар ең тиімді жұмыс жасайды. Олардың орындалуы ең алдымен психологпен, соңынан қажетті дағдылар мен іс- әрекеттердің өздігінен қалыптасуына әкеп соғады.

10. Күрделену принципі. Әрбір тапсырма кезеңдер тізбегінен өтуі тиіс: қарапайым минималдыдан- күрделі максималдыға дейін. Материалдың қиындығы оның психологиялық қиындығымен сәйкес бола бермейді. Максималды деңгейдегі қиындықтың тиімді коррекциясы нақты адамға тән. Бұл коррекциялық жұмыстағы қызығушылықты қолдауға мүмкіндік береді және клиентке жеңіп шығу қуанышын сезінуге мүмкіндік береді.

11. Материалдың көлемі мен әр- түрлілік деңгейін есепке алу принципі. Коррекциялық бағдарламаны жүзеге асыруда жаңа материал көлеміне тек қандай да бір дағдының салыстырмалы қалыптасуынан кейін ғана көшу керек. Материал көлемін және оның әр- түрлілігін біртіндеп ұлғайту қажет.

12. Материалдың эмоционалды қиындығын есепке алу принципі. Жүргізілетін ойындар, жаттығулар, ұсынылатын материал қолайлы эмоционалды фон тудыруы және жағымды эмоцияны стимулдауы тиіс. Коррекциялық жұмыстар міндетті түрде позитивті эмоционалды фонда аяқталуы тиіс.
19 Дәріс

Тақырыбы: Аутогендік (өзін - өзі) жаттықтыру

Сұрақтары:

1. Аутогендік жаттығудың негізін салуышалар

2. Медициналық және психологиялық терапияда қолданылатын аутогендік жаттығулар

3. Аутогендік жаттығулар теориясы мен техникасы

Аутогенді жаттығулар немесе өзін-өзі жаттықтыру құбылысының физиологиялық механизмі жете тексерілмеген. Бірақ мехенизмі өзі - өзі сендіру мен гипноздағыдай. Бұл жағдайдағы электроэнцефалографиялық өзгерістер гипноз кезеніндегідей болады (А.М. Свядош). ӨЗін - өзі жаттықтыру негізінде Р.С.Шульц ұсынған алты жаттығу алынған. Бұл жаттығулар жатқан не отырған жағдайда жасалады.

Бірінші жаттығу. Көзді жұмып: «мен мүлде тынышпын», «менің оң қолым мүлде ауыр» деу керек. Бұл жаттығу 1 – 2 минөтке созылады және күніне 2 – 3 рет қайталанады. Бірнеше күннен соң жаттығуды сол қолы мен аяқтарына жасау керек. Жаттығудан соң үш рет буындарды шұғыл бүгіп, қолдың қоспасын жұмып, қатты дем шығарып, көзді ашу керек. Бұл жаттығуды игеруге екі апта уақыт кетеді.

Екінші жаттығу денені ауырлатуға ғана емес, аяқ – қол мен бүкіл дененің біртіндеп жылынуына бағытталады. Ұзақтығы екі апта. Үшінші жаттығу жүрек соғуы жиілігін басқаруға арналған. Дене ауырлап, жылынған соң «жүректің бір қалыпты соғуын» елестету. Төртінші жаттығу бір қалыпты және іштей тыныс алу қабілетін тудырады. Мұның алдында алдыңғы үш жаттығу қайталанады. Бесінші жаттығу – қарынның жылынуын сезіну. Мқнан бұрын төрт жаттығуқайталанады. Алтыншы жаттығуда әуелгі бес жаттығу қайталанады. Алтыншы жаттығуда әуелгі бес жаттығудан соң маңдайдың біраз салқындағаны сезіледі. Осы алты жаттығуды игеру 12 аптаға созылады.

Өзін - өзі жаттықтыру әдісі жүрек – қан тамырларымен невроз, есекжем және басқа тері ауруларына қолданылады. Бұл әдіс емтихан, спорт жарыстары алдында, ми мен дене шаршағанда, психогигиеналық және психопрофилактикалық мақсатта жүргізіледі. Мұндай жаттығулар арқылы ауру адам ішкі мүшелерін, вегатативтік жүйке жүйесін, өзінің сезімі мен ойын басқара алады. Зақымданудың ерекшелігіне, ұйқыға шейінгі психотерапия және кейде дәрлерді қабылдауға байланысты жаттығулар өзгеріп отырады.



Тренингте шешілетін мәселелер және онда қолданылатын негізгі құралдар Қазіргі мектеп білім беруге тән баланың шығармашылық потенциалының тұйықталу эффектісін жою, ол тренингтегі арнайы психологиялық әсер ету құралдар көмегімен психолого-педагогикалық білім беру процессімен бірге жүзеге асады. Мұндай тұйықталудың басты себептерінің бірі, дене-моторлық инактивациясының эффектісі, оның нәтижесі баланың сезім мүшелерінің оның әлеммен байланысындағы сенсорлы- стимулды әртүрліліктен оқшаулану болып табылады. Бұл фактордан оқшаулау дене-бағдарланған тренинг техникасын қолдану арқылы жүзеге асады, соның ішінде – кинезиолгияны үйрететін әдістер, бұл содан кейін сыныптан тыс комплексті шаралармен бекітіледі, олар мектептің оқытудың қосымшасы ретінде қарастырылады және көкке шығу, экскурсия т.с.с балалардың .әлемді меңгеру тәжірибесін жинауын қамтамасыз етеді.

Балалардың даму потенциялының төмендеуінің тағыда маңызды фактірлердің бірі олардың бағдарлы-іздеу әрекетінің тұйықталуы, ол кітаптық тану технология режимі кезінде пайда болады. Біздің бағдарламамыз бұл мәселенің шешімін жағдайлы—кейіпті модельдеу жүйесін қолдануна акцент қою арқылы қарастырады, ол тренингте де, сабақтада, сабақтан тыс шаралада да қолданылады. Бұл арнайы модельдеу жағдайларын қою арқылы жүзеге асды, балалардың бағдарлы-іздеу іс-әрекетін күшететін, олар үшін шығармашылық жағдайлар жасайды.

Барлық жасөспірімдер үшін дерлік тән бастауыш мектеп периодының басты кемшілігі шартсыз-моторлы сферасында тұйықталу эффектісі болып табылады, ол балада моторика мен қабылдау жүйесінің жетілмеген және бағдарланбағанның негізінде тез оқу және жазу бағдардың қоюлудың нәтижесі. Бұның нәтижесінде балалардың оқу процессінде ақппараттық-психогенді қысым болып табылады, ол оң жақ жарты шар образдық сферасының жетілмеуімен ұшықтырылады. Аталған мәселелерді шешімі тренингте арнайы комлексті жаттығулар тобын қолданылуына негізделген, олар анализаторлардың жұмысының оқшаулануына, координациясына, жіне де балаларда кеңістік-уақыттық елестетушіліктің қалыптасудың жаттығуларына бағытталған. Мидың оң жақ жарты шарын жетілдіру үшін тренингте балалардыңкейіптерді белсенді қолдану кезінде іс-әрекетін ұйымдастыру жүзеге асырылады. Сонымен ақпаратты сөз арқылы қабылдаудың басты каналын көру-образдыққа ауыстыру мүмкіншілігі пайда болады. Педагогқа оқытып жатқан материал мен өмір арасындағы байланысты ерекшелеп көрсетуіне болады.

Тренинг сабақтар цикліне негізгі келесі блоктар кіреді:



  1. эмоционалды-мотивационды блок (келесі мәселелрді шешумен байланысты):

  1. сәтті іс-әрекет жағдайын жасау;

  2. қорқуды, алаңдаушылықты, фрустрацияны төмендететін, эмоционалды жақсы сезіну атмосферасын жасау;

  3. даму мотивациясын құру, соның ішінде мектептік мотивациясы;

  4. болашақ қажеттіліктерін құру;

  5. икемді адекватты өз-өзін бағалауын қалыптастыру;

  6. рефлексияны дамыту, ерікті тәрбиелеуге, іс-әрекет нәтижесіне жауаптылық сезімін қайтару;

Іс-әрекеттің сәтті болуы, оның даму деңгейінің, мүмкіншіліктерін ескерудің арқасында жүзеге асады. Сабақтың ойын түрінде өткізілуі балада үлкен қызығуылық тудырады және бұл тиіді болып келеді.. сабақтың ойын түрінде өкізілуі баланы ашу үшін, ,қызықтыру үшін, алаңдаушылықты төмендету үшін тиімді және ол келесідей ұйымдастырылады. Бірінші сабақта жүргізуші топқа олардың табиғатынан өте дарынды екенін айтады, олар тек бұны білмеді. Оларға өздерінде өздерінің қабілеттерін табу ұсынылады. Балаларға өз-өздеріне саяхат жасау ұсынылады,жүргізуші оларда «ойлау күші» бар екенін және оларға метафорлық балаларға түсінікті аттар берілетінін айтады. Жүргізуші балаларға бұл «күштердің» қайсысы жақсырырақ дамығанына байланысты эмблемасын тандауға ұсынады. Келесі сабақтар осы әр «күшпен» кездесуге, оларға саяхаттауға байланысты құрылады.

Топтық жұмыстың маңызды ерекшелігі іс-әрекеттің сырқы бағалауының болмауы. Оның орнына баланың өзінің сәттілігін өзіне бағалауға мүмкіншілік беріледі. Мұнда нәтиженің өзіне емес, оның алдыңғы сәтсіздік пен жеткен жетістіктің салыстырып, айырмашылығына басты назар қойылады.



  1. әлеуметтік-нормативті блок (келесі топ мәселелерін шешуге бағытталған):

  1. топтағы қылық-әрекеттердің ережелер мен нормаларды қалыптастыру, маңызды жағдайларда әлеуметтік рольдерді адекватты түсіну;

  2. сәтті коммуникацияның дағыларын дамыту;

  3. бірігіп сәтті іс-әрекет ету дағдыларын қалыптастыру;

  4. сыртқы бағалауды критикалық қабылдау дағдыларын дамыту, өзара әрекет еткенде стреске төзімділікті жоғарлату.

Дезадаптацияланған балаларға бұл оқыту жағдайына сай келмейді. Олар көбінесе мұғалім мен оқушы арасындағы ролдік қатынасты түсінбейді. Жасалған ойын жағдайында жүргізуші бірінші ережелер мен нормаларды енгізеді, ол балалардың келісімімен болады, олар оған өзгертулер мен толықтырулар енгізеді де қол қойылады. Балалар жиі рольдерімен ауысады, бұған жүргізуші бәрінің назар аудартады. Ойында сәлемдесу-қоштасу ретуалдары болады. Соңында алған әсерлері туралы сөз болады, мұнда жүргізуші әр қайсысы өз ойымен бөліскенін және оны бүкіл топ болып тындауын қадағалайды.

Сәтті коммуникация дағдыларын дамыту, бұл балалардың эмоционалды қарым-қатынасын, көмек сұрау қабілетін, басқаларға өзінің көмегін ұсыну және олардан керекті ақппаратты алуды меңзейді. Балалардың эмоционалды қарым-қатынас жасау мүмкіншілігі эмоционалды атмосфераның және өзара сенімділіктің арқасында жүзеге асады. Балалардың ақппараттармен тиімді алмасу қабілеті өзінің ойыңды дұрыс жеткізу және басқаларды тыңдай білу дағдылармен байланысты.

Тренинг кезінде өзінің ойыңды дұрыс жеткізу дағдысын қалыптастыру балалардың жеке мақсаттарын қалыптастыру процессі,тренингтік әрекеттерді немесе балада үйде, мектепте болатын оқиғалардың нәтижесін топтық талқылау кезінде жүзеге асады. Бала қазір нені қалайтынын, оның өмірінде қандай жаңалықтар бар екендігі туралы, болып жатқанға өзінің ойын, эмоциясын білдіруге, айтуға мүмкіншілікгін алады. Тыңдай білу қабілеті тотық талқылау кезінде қалыптастасады. Бұны жүргізуші баладан оның ойының басқа баланың ойымен салыстырып айтуды сұраған кезінде жүзеге асыруға болады. Жұптық интервьюлар тиімдірек болып табылады.

Балаларда қарым-қатынас дағдыларын қалыптастыру және бекіту, оларда бірге сәтті әрекет ету қабілеттерін қалыптастырады. Бұл тренингте екі-үш балаларға ортақ жаттығу орындау арқылы жүзеге асады. Тапсырма топқа беріледі, оның сәттілігі топта жұмыс істей алу нәтижесімен есептеледі.Кеңістік-уақыттық елестетушілікті дамыту және анализаторлардың ақылдасып жұмыс істеу жаттығулар блогі (тұтастай қабылдау жаттығулар блогі) келесідей негізгі тапсырмаларды шешумен байланысты:



  1. Қабылдау мүмкіншіліктерін дамыту;

  2. Базалық кеңістік-уақыттық елестетушілікті қалыптастыру;

  3. Екі және үш модальдікте қатар анализаторлар жұмыс жаттығуларының бағдарланған және ақылмен істелінуі.

Алдында айтылып кеткендей балаларда мектепте сәтті оқудың жүзеге аспауы онда қабылдаудың қалыптасып үлгермеуінен болады, соның ішінде қабылдаудың тұрақтылық және константтылық қасиеті. Ал бұл кеңістік-уақыттық елестетушіліктің және анализаторлардың ақылдасып жұмыс істеудің қалыптаспауынан болады. Қойылған тапсырманың шешім құралдары дене-бағдарланған тренинг әдістері, әсіресе соның ішінде кинезиологияны үйрететін әдістер. Комлекс жаттығуларын шартты түрде келесідей топтарға бөлуге болады.

  1. Бөлімге бір топ жаттығулар кіреді, онда түйсіну мен қабылдаудың әр түрлі түрлерінің оқшаулау жаттығулар болады: тактильді, кинестетикалық, көру, есту. Берілген жаттығулар тобы анализаторлардың «осалын» анықтауға және оны қалыптастыру мен коррекцияға бағытталған.

  2. Бөлімге түйсіну мен қабылдаудың әртүрлі екі немесе бірнеше түрлеріне бағдарланған жаттығулар кіреді. Бұл жаттығулар тобы көру-кинестетикалық, кинестетикалық-есту, және тактильді-кинестетикалық координациясын жақсартуға бағытталған.

  3. Бөлім баланың қоршаған ортаны және өзін осы кеңістіктің бір бөлігі ретінде белсенді зерттеу процессінде түйсіну мен қабылдаудың үш түрінің ассоциацияланған жұмысын меңзейді. Баланың алғашқы бөлімдердегі жаттығуларды орындау кезінде алған тәжірибесін жалпылауды меңзейді және оны қоршаған әлем образын тұтастай көру-кинестетикалық-естудің арқасында қабылдау үшін қолдану.

  4. Абстракты образдармен жұмыс процессіне қимылды бағдардыенгізуді меңзейтінтапсырмалар мен жаттығулар тобы. Бұл топтың жаттығулардың мақсаты –жабық және интериоризацияланған ашық қимыл актінің дағдыларын игеру, және де іс-әрекеттің белгі-символдық мордельдерін қалыптастыру.


  1. Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет