Бауыржанова А. З., Асенова Б. К., Тері және былғары өнімдерін өңдеу технологиясы Оқу құралы мазмұНЫ

4. Былғарыны ылғалдандыру

Ылғалдың бұлай тегіс болмауы келесі әрлеу операцияларында былғарыны әр түрлі ақауларға әкеп соғады. Егер былғарыны кептіруден кейін машинада созатын болса, оның жыртылып кетуі әбден мүмкін, ал юфть қатты болып және тор болып қалады.

Мұндай ақауларды болдырмау үшін хромды былғарыны және юфті кептіруден кейін жатқызуға, одан кейін ылғалдандыруға жібереді. Былғарыны жатқызу үшін штабелге бір біріне бетін қаратып 12-24 сағатқа қояды. Хромды былғарыны ылғалдау үшін жаңа елеуден өткізілген ағаш үгінділері қолданылады. Жөке ағаш үгінділері жақсы деп саналады. Хвойн ағашының үгінділерін қолданып керегі жоқ.

Ағаш үгінділерін сумен ылғалдап, ағаш күрекпен араластырып және ылғал тегіс сіңуі үшін 2-3 сағатқа қалдырады. Ылғалданған былғары түріне байланысты ағаш үгіндісінің ылғалы 40-45% құруы керек. Ағаш үгінділері ұстаған кезде су емес ылғалды болуы керек; ағаш үгінділері қолыңа алып қысқан кезде саусақтарыңның арасынан су тамшылары ақпауы керек. Былғарыны ағаш үгінділерімен көму, түбіне 5-10см қалыңдықта тегістеп себілген ағаш үгінділері бар, биік емес ағаш жәшікте өтеді. Былғарыны үйіндіге екеулеп тастайды, былғарылардың бетін жұқалап ағаш үгіндісімен жапқан кезде, әсіресе олардың шеттеріне жақсылап себу керек. Былғарының жоғарғы үйіндісін жапқан кезде қалыңдығын 3-5 см қалыңдықта жауып, брезентпен жабады. Осындай күйде былғары 12-24 сағат ішінде ылғалдандырылады. Ешкі терісін ылғалдандыру уақыты – 72 сағатқа дейін. Ылғалдандырылғаннан кейін былғарыдағы ылғал мөлшері 28-32% құруы керек. Мұндай былғары ұстаған кезде ылғалды болады, бірақ су емес. Ылғалдандырылған былғарының шеттері ұстаған кезде жұмсақ және оны тартқан кезде жеңіл созылады.

Юфтті жатқызудан кейін 25-30^о температурадағы сумен пульверизатордан былғарыға бүрку арқылыылғалдайды. Одан кейін былғарыны жатқызу үшін бір қабатты жабық штабельге 24-36 сағатқа қояды.

Қатты былғарыны чанға 20-30 секунтқа батырып алып немесе бүрку арқылы 50-55^о темпреатурадағы сумен ылғалдайды. Одан кейін былғары 1,5 м дейінгі жабық биік штабельде36-48 сағатқа жатады. 24 сағаттан кейін былғарыны алып құрғақ жерлерін сулайды. Тегіс ығалданбаған былғарыны қосымша ылғалдауға жібереді.