Білім беру бағдарламасы мамандық: Механикалық өңдеу, 1013000 Механикалық өңдеу, өнеркәсіптегі бақылау-өлшеуіш

Бұл модуль түрлі суреттеу техникасын, сызбаларды компьютермен әзірлеу техникасын пайдаланып, үйренушілерге түрлі бөлшектердің, түйіндер мен тізбектердің техникалық сызбаларын әзірлеуге мүмкіндік береді.

Өнімді жобалағаннан кейін оның сипаттамаға сәйкес дұрыс әзірленуі маңызды болып табылады.

Осы шарттарды орындау үшін цехте өнім әзірлейтін адамдар халықаралық стандарттарға және келісімдерге сәйкес әзірленген техникалық сызбалармен жақсы жабдықталуы тиіс. Бұл қымбат бөлшектердің опырылуына әкелуі мүмкін түсіндіру кезінде қателіктерді болдырмауға көмектеседі.

Графикалық тәсілдерді техникалық өнімдер туралы ақпаратты жіберу үшін пайдаланылуы мүмкін екенін түсіну техникалық салада мансапты талқылайтын әр адам үшін маңызды қадам болып табылады. Бұл модуль қолмен сызу техникасы және автоматтандырылған жобалау жүйесі (АЖЖ) арқылы үйренушілерді техникалық сызбалардың қағидаларымен және оларды пайдаланумен таныстырады.

Үйренушілер үш өлшемді суреттерді жасауға мүмкіндік беретін графикалық тәсілдерді пайдалана отырып, қарапайым техникалық бұйымдарды қолмен жасау суреттемелерін орындаудан бастайды. Жіктеу құрылғылары сияқты бірқатар стандартты құрамдас бөліктер басқа бүтін және бос элементтермен бірге суреттеледі. Сонан соң үйренушілер қазақстандық стандарттарға сәйкесетін аса формалды сызу техникасымен танысады және сызудан бірақатар жаттығулар арқылы тәжірибеге кіріспе болады. Жүйелі стиль пайдаланылады, себебі үйренушілер құрамдас бөліктердің жекелеген бөліктерін және қарапайым техникалық түйіндерін салады.

Осы сызбалар өндіріске немесе өнімді құрастыруға қажетті ақпаратты, соның ішінде мөлшері, қолжазба ескертпелері және қосалқы бөлшектердің тізімі сияқты ақпаратты қамтиды. Бұранда ойығы және машина, үлгілік сызбалардағы серіппелер немесе соленоидтар және электр/электрондық құрамдас бөліктерді қамтитын сызбалардағы резисторлар сияқты тізбектің шартты белгілері сияқты стандартты элементтерді ұсыну бойынша шартты белгілердің пайдаланылуы зерттеледі.

Техникалық сызу қағидаларын зерттей отырып, үйренушілер сызба жасау үшін екі өлшемді (2D) АЖЖ жүйесін пайдалана отырып, әрі қарай жылжиды, бұл ретте негізгі икемдеулерді, сызбалар мен командалық редакциялауды пайдалану.

Бірінші тапсырма файлда сақтауға болатын сызбаүлгіні жасау, ол стандарттау тұжырымдамасын және тұсаукесер жүйелілігін бекітеді. Бұл жаттығудан кейін тұтас құрамдас бөліктерді сызу бойынша жаттығу, қарапайым құрамдас түйіндер және тізбек диаграммалары ілеседі.

Модуль үйренушілердің техникалық сызбалар жасау қабілетін кешенді дамытады және оларға техникалық сызбаларды құрудың қол әдісін және компьютерлік әдісін пайдалануды салыстыруға мүмкіндік береді.
Оқыту нәтижелері
Осы модульді аяқтағаннан кейін үйренушілер:

1. 
   Техникалық бөлшектерді суреттей алуы тиіс.
   
2. 
   Сызу стандарттарына сәйкесетін техникалық сызбаларды түсіндіре алуы тиіс
   
3. 
   Техникалық сызбаларды сыза алуы тиіс.
   
4. 
   Автоматтандырылған жобалау жүйесін (АЖЖ) пайдалана отырып, техникалық сызбаларды сыза алуы тиіс.
   

Нобайлар: дұрыс пішінді қатты дене, мысалы, текше, параллелепипед, 900 бұрыш жақшалар; бос денелі объектілер, мысалы, дөңгелек қима құбыр, шаршы қима құбыры; стандартты құрамдас бөліктер, мысалы, сомындар, болттар, бұрандалар, блоктар; техникалық құрамдас бөліктер, мысалы, тегершік негізі үшін кронштейн, машинамен бедерлеу.

Суреттеме техникасы: сызу-суреттеу құрамдас бөліктері, мысалы, қағаз (дағдылы, шаршы, изометриялық), карандаш, өшіргіш; графикалық, мысалы, қиғаш бұрышты проекциядағы сызба (рыцарь және шкаф), изометриялық; ортогоналдық, мысалы, дара және біріктірілген түрлер; жақсы пропорциядағы суреттеме; мөлшерлер, мысалы, толық мөлшері, егжей-тегжейлі.

Графикалық техниканың артықшылықтары мен шектеулері, оларды пайдалану: артықшылықтар, мысалы, құру жылдамдығы, визуалдық ықпалы; шектеулер, мысалы, ұзындығы мен пішіні сәйкеспейді, танылған стандартқа сәйкес жасалмаған, мөлшерін оқуға күрделі; деректерді түсіндіру қателерінің салдары, мысалы, дұрыс өндірмеу, дұрыс құрастырмау, сынғаны үшін бағасы.

Түсіндіру: техникалық сызбалар бойынша ақпарат алу, мысалы, құрамдас бөліктің ерекшеліктері, мөлшері мен шегі, бетін өңдеу, фабрикалық бөлшек, құрастыру жөніндегі нұсқау, қосалқы бөлшектердің тізімі, тізбектің жұмысы.

Сызу стандарттары: компанияның стандартталған макеті, мысалы, сызба нөмірі, басылым атауы және нөмірі, проекция белгілері (бірінші бұрыш, үшінші бұрыш), масштаб, өлшем бірлік, жалпы шегі, сызба жасауға жауапты адамның аты; сызық түрлері, мысалы, орталықта, конструкциялық, контур, көмескі, бағыттаушы, мөлшері; қәріптер, мысалы, тақырыпшалар, жазбалар; ортогоналдық проекция, мысалы, бірінші бұрыш, үшінші бұрыш; түрлер, мысалы, тік кесік, жоспар, соңы, тік қима, көмекші; стандартты қасиеттерді ұсыну, мысалы, бұранда, серіппе, паздар, қайталанатын бөлшектер; қиықтағы түрлер, штрихтеу түрлері, өрмекші, сомындар, бұрандамалар және бүркеншіксіз шегелер, бүтін біліктер; таңбалар және аббревиатура, мысалы,A/F, CHAM, Ф, R, PCD, M; тізбек таңбалары, мысалы, электр, электрондық, гидравликалық, пневматикалық.
3. Техникалық сызбаларды сыза білу.

Бір детальды, техникалық компоненттердің детальды сызбалары: жобалау әдісі; масштаб; сызба мөрі; штрихты клише; түрлер; детальдар; өлшемдер; жіберілулер; үстінен қарау сапасы; жазбалар.

Құрастырмалы сызбалар: штрихты клише, мысалы, орталық жолақ, сызба, сыртқы контур, қима жалпақтығы, бүйір жобалауы, жоспарда сызықпен түрлеу; сттандартты компоненттер ұсынылымы, мысалы, гайкалар, бұрандамалар, бұрандалы шегелер, кілттер;сілтемелі бөліктер,мысалы, сілтемелі нөмір, қосалқы бөлшектер тізімі; белгілер, мысалы, құрастыру бойынша инструкциялар, орнату ерекшеліктері, эксплуатация бойынша инструкциялар.

Шынжыр диаграммалары: шынжырлар, мысалы, электрлі, электронды, гидравликалық, пневматикалық; компоненттер, мысалы, трансформаторлар, түзеткіштер, соленоидтар, кедергілер, конденсаторлар, диодтар, қақпақтар, сорғыштар,соленоидтар, цилиндрлер, ресиверлер, ауа сығымдағыштары.

Үлгі дайындығы: стандартталған сызбалы қағаз, мысалы, шекара, мөр, логотип, штамп, компания логотипі; файлда сақтау.

САПР жүйесі: компьютерлі жүйелер, мысалы, дербес компьютер, желілер; шығару құрылғысы, мысалы, принтер, плоттер; сақтау, мысалы, сервер, қатты диск CD, флэшка; программалар пакеттері 2DСАПР, мыалы, AutoCAD, Microstation, Cattia, Pro/Engineer, Pro/Desktop

Техникалық сызбалар құру: икемдеу командалары, мысалы, өлшемдер, тор, сурет, құабат; сызу командалары, мысалы, координаталық жазба, сызық, бұрылыс, шеңбер, сурет, көпжақтар, сызықпен түрлеу,мәтін, өлшем; өңдеу командалары, мысалы, көшіріп алу,жылжыту, өшіру, айналдыру, сурет, теңгеру күйі, үлкейту, диагональдық түйіндес, дөңгелектеу..

Техникалық сызбаларды ұсыну мен сақтау: жұмысты электронды файл түрінде сақтау, мысалы, қатты дискіге, серверге, флэшкаға, CD; қағаз кқшірмесін құру, мысалы, басып шығару, жобалау, өлшемі бойынша масштабтау.

Бағалау және бағалау өлшемі

Үйренушілердің бағалауға жіберілгеніне дәлел ретінде осы модульді аяқтау үшін олардың аталмыш модульдің барлық нәтижелеріне сәйкесетінін көрсету қажет. Өту балы үшін бағалау өлшемі осы модульді өтуге қажетті жетістіктердің деңгейін сипаттайды.

Берілген модуль үйренушілерге білім мен дағды, техникалық ортада автоматтандырылған жобалау жүйесінің (САПР) техникаларын қолдануға мүмкіндік береді.

Автоматтандырылған жобалау жүйесі көптеген салаларда, жекелей, инженерияда және өндірісте жобалау апқпаратын берудің негізгі құралы болып келе жатыр. Екікамералы (2D) САПР сызбаларымен және үшкамералы (3D) САПР құжаттары өндірісте САПР қолданудымен САПР программалық қамсыздандыру көмегімен жүргізілетін программалық басқару станогының программалық құрылғысымен алмастыруға болады. 3D модельдері фоторелисті тұсаукесер құру үшін немесе эксплутация кезінде пайда болатын уақытта қнімдер мен компоненттердің жылжымалы түрін құру мақсатында суреттелуі мүмкін. Қосымша, модельдер суреттеу үшін және салмақ, көлем мен механикалық ерекшеліктер үшін қолданылуы мүмкін.

Аяқталуы бойынша, үйренушілер 3D модельдерді құрайтын болады, олрды 2D САПР сызбаларымен салыстырады және өндіріс компаниялары мен олардың клиенттерінің бұл технологияға ісерін бағалайды.

Бұл модуль сызуға қажет жұмыс жағдайы мен командалардың толық кешенін қолдана отырып, практикалық САПР қызметін жүзеге асыруға толықтай мүмкіндік береді. Үйренушілер өндіріс индустриясына САПР-дың қалай әсер ететінін, қалай пайдалануды жақсы түсіне бастайды.
Оқыту нәтижелері
Бұл модульдің аяқталуы бойынша үйренушілер міндетті:

1. 
   Басқа әдістермен салыстырғандағы САПР қолданудың артықшылықтарын білу.
   
2. 
   САПР сызбасын құруға қажетті программалық және аппараттық қамсыздандыруды білу.
   
3. 
   САПР сызбаларын түсіндіру мен құруды білу.
   
4. 
   3D сызба суреттерін құру үшін программалық қамсыздандыруды қолдануды білу.
   

САПР артықшылықтары: саны; нақтылық; уақыт; құны;электронды ақпарат беру; басқа программалық қамсыздандырумен байланыс, мысалы, САПР/АП, реалистикалық визуализация программасы, анимацияны программалық қамсыздандыру, соңғы элементтер әдісімен санау. (РМКЭ).

Басқа әдістер: қолдан сызу; модель құру.
2. САПР сызбасын құруға қажетті программалық және аппараттық қамсыздандыруды білу.

Программалық қамсыздандыру: операциялық жүйелер; САПР программалар пакеттері, мысалы, AutoCAD, AutoCAD/Inventor, Microstation, Catia, Pro/ENGINEER, Solidworks; шағын жүйелі талап етулер, мысалы, қатты дискі өлшемі, қажет жады, процессор, видео карта.

Аппараттық қамсыздандыру: пернетақта; тінтуір; қалған енгізу құрылғылары, мысалы, жарық құралы, шифратор, джойстик, дискілік реттегішмонитор; принтер; басқа енгізу құрылғылары, мысалы, плоттер, тез макеттер құру приборы; сақтау, мысалы, дискета, қатты диск, флешка, CD,желі.
3. САПР сызбаларын түсіндіру мен құруды білу.

САПР сызбалары: ортографиялық жобалаулар; шынжыр диаграммалары, мысалы, гидравликалық, пневматикалық, электронды; детальды сызбалар/ құрастырмалы сызбалар; стандарттар, мысалы, BS8888, BS3939, BS2917.

Командалар: абсолютті/ салыстырмалы/ полярлы координаталар; ерекшеліктер, мысалы, сызық, тор сызық, суреттер, шеңбер, мәтін, сызықпен түрлеу, өлшемдер, өабаттар/деңгейлер, түс түрлері; визуализация, мысалы, масштаб, панорамалау; басқа сызбаларға салу, мысалы, белгілер, блоктар; өзгеріс, мысалы, көшіру, айналу, жылжулар, жою, масштаб, диагональдық түйіндесу, түйіндесу.

Түсіндіру: суреті салынған объектілердің ерекшеліктерін анықтау,мысалы, еңкіштігі, қашықтығы, ауданы, көлемі.

3Dайналасы: 3D суреті, мысалы, үсті, алды, бүйірі, изометриялық

3D модельдері: 3D техника, мысалы, материал қосу мен жою, үш өлшем эффектісі, айналу, қашау, 3D координата (x, y, z), қаңқалы сурет, 2D-дан 3D-ға дейін (қалыңдық, экструзия); екі камералы модель; тұтас модельдер.
Бағалау және бағалау өлшемі

Үйренушілердің бағалауға жіберілгеніне дәлел ретінде осы модульді аяқтау үшін олардың аталмыш модульдің барлық нәтижелеріне сәйкесетінін көрсету қажет. Өту балы үшін бағалау өлшемі осы модульді өтуге қажетті жетістіктердің деңгейін сипаттайды.

Берілген модуль үйренушілерге әр түрлі компоненттер құру үшін қолданылатын инженериядағы бастапқы қалпына келтіру процестерін зерттеуге мүмкіндік береді.

Барлығы дерлік біз тиіп кеткен технология әлемінде қандай да техниканың немесе бастапқы қалыптасу мен байланысты процесстер – шағын шығынды және көлем жоғалтуының қалыптасу формаларының көмегімен құрылды.Бұл процестерсіз біз білетін бүгінгідей бастапқы қалыптасу, технология әлемі болмас еді.

Техникалық компоненттердің көбісі сығымдау, серіппеу немесе қалыптасу процесстерінің көмегімен құрылды. Жылдар бойы бұл процестер жаңа материалдар талаптарын, сондай-аұқ өнім сапасының талаптарын қанағаттандыру мақсатында жаңартылды. Кейбір процестерде құрылған компоненттердің барлығы дерлік пайдаланылуға дайын болды және шамалы тазалаулар мен қиыстырып кетуді қажет етті. Басқа процестерде, компонент үлкен өлшемде және тазалаулар мен қиыстырып кетуден кейін оңай дайындалды, ол қажет өлшемге дейін станокпен жинақы өңделді.

Бұл модульдің негізгі мақсаты - бастапқы қалыптасумен байланысты өндіріс процесіне кең түсінік беру. Ол үйренушілерге металға, керамикаға және полимер балқымаларына, металл мен полимерлер деформациясы процестеріне , сонымен қатар қалыптасу мен композит құрастыруға кең түсінік береді.

Модуль оқушыларды техникалар қатары және бастапқы процестермен таныстырады, бірақ қарапайым процестерге терең түсінік береді.

Әр техника мен әр процестерді жұмыс техникасын қолдана отырып, фундаментальды процесс талаптарына сай құрастыратын болады, сондай-ақ денсаулық қорғау мен қауіпсіздік техникаларын қарасиырады. Бастапқы процестерді қолданғанда қауіпті орта мен білім, қауіпсіздік техникалары ережелерін, заңдылық ережелерін білу маңызды.

1. 
   Металл, керамика және полимерлер балқымалары техникасын қалай қолдануды білу.
   
2. 
   Металдар мен полимерлер деформациясы процестерінің қалай қолданатынын білу.
   
3. 
   Қалпына келтіру және композит құрастыру процестерінің қалай қолданатынын білу.
   
4. 
   Бастапқы қалпына келтіру процесімен байланысты денсаулық пен қауіпсіздікке қатысты сұрақтарды түсіну.
   

1. 
   Металл, керамика және полимерлер балқымалары техникасын қалай қолдануды білу.
   

Керамика құймаларының техникалары: ұнтақты металлургия ( араласу, сығылу); біріктіру; көмекші операциялар, мысалы, инфильтрация, өлшем бойынша жіктеу, соғу, механикалық өңдеу, ылғалдау, гальваникалық бүркену, жылулық өңдеу; процесте қабылданған керамика, мысалы, металдық карбидтар, нитридтар, оксидтер.

Полимер құймаларының техникалары: техникалар, мысалы, сығу, лақтырысу, жіберісу, ротационалды қалыпқа келтіру, екпінді қалыпқа құю; процесте қабылданатын полимерлер, мысалы, термопластиктер, термоактивті пластмассалар, полистирол, полиэтилен, ацеталь, акрилонитрил бутадиен стирол (АБС), нейлон, поликарбонат, полипропилен; үстеме қолдану, мысалы, стабилизаторлар, ингибиторлар, жану толтырғыштар (асбест, мақтадан қыл-қыбыр, талшықтар, слюда, графит, ағаш ұнтағы), пластификаторлар, антистатикалар, бояғыш заттар, майлайтын материалдар; баспақалыптар, мысалы, екі пластина, үш пластина, байланысу/ араласу, бөліп тұру, бұралу, қысым, жылдамдық/уақыт; құйма параметрлері, мысалы, температура, қысым, жылдамдық/уақыт, ара қашықтық, тұтану, жетіспеген толтыру, бұрмалау, жану, түстен ауытқу.