Білім беру бағдарламасы мамандығы: Мұнай және газ өндіру технологиясы

4.1 Сынау жүргізуге арналған құралдардың түрлерін талқылау.

4.2 Әр түрлі АНИ сынақ процедураларын баяндау.

Модуль 5. Гидравликалық модельдер
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Бұрғылау флюидінің ағынының режимін алдын ала анықтау үшін қолданылатын модельдерді түсіндіру.

5.1. Флюидтің тұтқырлығын, флюидтің ығысу жылдамдығын және толық жанамалық кернеуін түсіндіру.

5.2. Әр түрлі жұғындардың реологиялық қасиеттерін сипаттау.

5.3. Ньютондық сұйық моделін сипаттау.

5.4. Бингамның реологиялық моделін сипаттау.

5.5. Жалған-пластикалық моделдің дәрежелік заңын түсіндіру.

Бұрғылау ерітіндісінің реологиялық қасиеттерін түсіндіру.

6.1 Ньютонды сұйықтың ағынының бағытын басқаратын формуланы түсіндіру.

6.2 Тұтқыр-пластикалық сұйық ағынының бағытын басқаратын формуланы түсіндіру.

6.3 Балшықты ерітіндінің реологиялық қасиеттеріне әр түрлі қоспалардың әсерлерін түсіндіру.

6.4 Тұтқыр және құйынды ағындардың арасындағы айырмашылықты түсіндіру.
Модуль 7. Гидравликалық есептеулер
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті)):

Циркуляциялық жүйедегі флюид арқылы қысымның айырымдарын теориялық түрде есептеу.

7.1 Жер бетіндегі құралдар арқылы қысым айырымдарын есептеу.

7.2 Құбыр ішіндегі қысым айырымдарын есептеу.

7.3 Ағынның сақиналық режимі арқылы қысым айырымдарын есептеу.

7.4 Қашаудағы қысым айырымдарын оптималдандыру теориясы.

7.5 Қашауды жуатын шүмектің өлшемдерін таңдап алу

7.6 Қашаудағы қысым айырымдарын есептеу (зертханалық жұмыс)

7.7 Барлық жүйе үшін қашаудағы идеал жалпы жүктемені анықтау (зертханалық жұмыс)

7.8 Гидравлика бойынша бағдарламалық қамсыздандыру (зертханалық жұмыс)
Модуль 8. Қысым режимі (танысу)
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Ұңғыманы бұрғылауда пайда болатын қысымдармен танысу.

8.1 Қысым режимінің пайда болуы туралы айту.

8.2 Ұңғыманы бұрғылау кезінде қысымды бақылау ұғымын түсіндіру.

8.3 Ұңғымада пайда болатын гидроүзілудегі қысым мен ысырапты түсіндіру.

8.4 Аномалдық қысымды табу тәсілдері.
Модуль 9. Атылуды болдырмау (танысу)
Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Ұңғыманы бақылайтын қондырғылар мен атылу механизмімен таныстыру.

9.1 Шапшу мен атылу арасындағы айырмашылықты түсіндіру.

9.2 Атылудың пайда болу себептерін сипаттау.

9.3 Атылудың пайда болу мүмкіндігін ескертетін белгілер.

9.4 Шапшуды болдырмау үшін қолданылатын құралдардың түрлерін сипаттау.

9.5 Ұңғыманы қауіпсіз бақылау үшін оны тоқтату процедуралары жайлы баяндау.

Жұмыс істеу барысында ұңғыманы бақылауды іске асыру әдістерімен таныстыру.

10.1 Ұңғыманы бақылау тәсілдерімен таныстыру.

10.2 Ұңғыманы бақылаудың дәстүрлі тәсілдерінен рационалды әдістерін таңдап алу.

10.3 Бақылаудың әр түрлі әдістерін қолдануда «атылуды сөндіру кезіндегі жазу формасын» қолдануды баянда.

10.4 Ұңғыманы сөндіруде қажетті есептеулер.
Модуль 11. Бұрғылау флюидімен зертханалық жұмыс

Оқудың нәтижесі (білімі және қабілеті):

Бұрғылау флюидінің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау.

11.1 Иінді таразыны қолданудың пайдасын дәлелдеу.

11.2 Марштың вискозиметрін қолданудың пайдасын дәлелдеу.

11.3 Тура индикациялайтын вискозиметрді қолданудың пайдасын дәлелдеу.

11.4 Балшықты ерітіндіні сутектік көрсеткішін анықтау.

11.5 Химиялық реагенттермен дұрыс жұмыс істеуді көрсету.

11.6 Балшықты ерітіндінің физикалық және химиялық қасиеттерін анықтау.

11.7 Әр түрлі балшықтық ерітінділердің реологиялық сипаттамаларын анықтау.

Флюидтің қасиеттерін зертханалық сынаулар арқылы анықтау.

Шапшу мен атылуда қолданылатын жабдықтарды демонстрациялау.
Модуль тапсырмалары:

12.1 Атылуға қарсы жабықтардың жұмысын көрсету.

12.2 Атылуға қарсы орындалатын операциялардың жиынтығына қажетті техникалық нормаларды есептеу.

3. 
   Оқыту әдістері:
   

• 
  Лекциялар
  
• 
  Талқылаулар
  
• 
  Жиындар
  
• 
  Кеңестер
  

3. 
   Оқыту ресурстары:
   

• 
  Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы
  
• 
  Бұрғылау зертхана (Ф216)
  
• 
  Компьютерлік зертхана
  

3. 
   Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
   

5.2. Габольд, Г. Бұрғылау деректері бойынша оқу құралы.

5.3. Грейс, Роберт Д. Уақытсыз атылым және ұңғыманы бақылау.

5.4. Грей, Р. Бұрғылау флюидінің және қабатты ашатын ерітіндінің құрамы мен қасиеттері.

6. 
   Курстың бағалау жүйесі
   

Астана 2012ж.

№____хаттама2012ж. «___» _____

бет

1.	Түсіндірме жазба	184
2.	Курстың мазмұны	185
3.	Оқыту әдістері	189
4.	Оқыту ресурстары	189
5.	Ұсынылатын әдебиеттер тізімі	189
6.	Курсты бағалау жүйесі	189

1. 
   Түсіндірме жазба
   

Оқытудың эксперименталдық бағдарламасы Техникалық және кәсіптік білім берудің мемлекеттік стандартына сәйкес құрылған. (ҚР Үкіметінің 2012ж 23 тамыздағы № 1080 қаулысы)

«Бұрғылау технологиясы» жобалау принциптерін, ұңғымаларды бұрғылау кезіндегі қолданылатын технологиялық амалдарды; бұрғылау бағдарламасын дайындауды, мемлекеттік реттеу және есептерді қамтиды.

Модульдердің жалпы саны: 15

Сағат саны: 60

Кредиттер саны: 1.5

«Бұрғылау технологиясы» эксперименталдi бiлiм беретiн пәннiң бағдарламасы кәсіптік білім беру бағдарламасының негізін құрайды.

Кәсіптік білім беру бағдарламасын білім беру ұйымы бағдарламаға жергілікті жағдайды, аумақтық компонентті ескере отырып, орындалу кезегіне негізделген өзгертулерді енгізе алады.

Жұмыстық бағдарламаны орындау кезінде лекцияларын, сыныптағы талқылауын, компьютердегі презентациясын, тәуелсіз оқытуын, басқару нұсқауын тиімді пайдаланып, оқу үрдісін ұйымдастыруда және бақылауда әр түрлі әдістерді қолдану ұсынылады.

Бағдарламаны дұрыс меңгерілуі үшін теориялық (лекциялар) сабақтар мен зертханалық- практикалық сабақтар, семинарлар кезектестірілуі керек.

«Гидравликалық қысымы мен бұрғылау ерітінділері», «Мұнай газ секторында ЭЕМ-ді қолдану», «Мұнай өндірудің технологиясы І» пәндер арасындағы пәнаралық байланыстардың мысалы арқасында студенттердің әр түрлі пәндер бойынша бағдарламалардың өзара байланысын түсіну болашақ мамандықтарына қажетті білім мен біліктілікті меңгеруге көмектеседі.

2. Курстың мазмұны

Қарапайым ұңғымалардағы жұмысты жоспарлау үшін қажетті деректерді анықтау, ерекше деректердің көздерін анықтай білу. Бұрғылау бағдарламасының техникалық шарттарын анықтау және өзіңізге белгілі деректер бойынша бағдарламаның кейбір бөліктерін құрастыру.

1.1 Ұңғымалардағы жұмысты жоспарлау үшін қажетті деректерді анықтау және бірнеше ақпарат көздерінен қажетті қолжетімді ақпаратты жинай білу.

1.2 Бұрғылау бағдарламасын жасау үшін ақпарат көздерінен жиналған деректерді қолдана отырып, жұмыс тізбегін құрастыру.
Модуль 2. Бұрғылық қашау
Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

Бұрғылау қаптамалардың түрлерін бағалау, қашауға түсірілетін кірістік жүктеме параметрлері мен минуттағы айналым санын есептеу, ИСМ қашауының бүліну механизмі мен өндіріс жайлы баяндау.

2.1 Үш шарлы конустық қашаудың жұмыс сапасына әсері.

2.2 Белгілі жыныстарды бұрғылау кезіндегі қашауға түсетін алғашқы жүктеме (ҚтАЖ-ННД) және бір минуттағы айналым саны (МАС-ВвМ).

2.3 ИСМ қашаудың жалпы конструкциясын (поликристалды синтетикалық алмазбен өңделген қаптама) және жынысты бұрғылау техникасын сипаттау.

Қашаудың жұмыс көрсеткішіне, әр түрлі литология типіне байланысты қашаудың түрлері туралы баяндау, қашауды таңдауды оптималдандыру үшін жинақталған деректерді қолдану, қашаудың жұмысына байланысты классификациялар жүйесін құрастыру.

3.1 Әр түрлі жыныстарды бұрғылау үшін қажетті қашау түрін таңдап алу.

3.2 Қашауды таңдауды оптималдандыру үшін жинақталған деректерді қолдану арқылы жыныстарды бұрғылау.

3.3 Қашаудың жұмысына байланысты классификациялар жүйесін баяндау.

Қазақстанда бар флюидтердің түрлерін атау. Ең тиімді флюидті таңдау. Флюидтердің қасиеттерін сақтаудың маңыздылығын, олардың қасиеттеріне ықпал ету мүмкіндігі бар факторларды сипаттау. Жүйедегі сұйықтың циркуляциясы кезінде қысымның төмендеуі неліктен бақыланатындығын, қысымның азаю орынын анықтауды, циркуляциядағы жүйенің әр нүктесіндегі қысымның төмендеуін есептеу жайлы айту.

4.1 Қазақстанда бар қолайлы флюидтердің жалпы типтерін атау және әрбір типтің жұмыс принциптерін атау.

4.2 Флюидтердің негізгі қасиеттерін сипаттап, бұрғылау қондырғысында оларды қалай өлшейтіндігін түсіндіру.

4.3 Балшықты минералдау және олардың бұрғылау жүйесіне түскендегі әсерін баяндау.

4.4 Химикаттар қосылған флюидтердің ерекше түрлері және олардың артықшылықтары мен кемшіліктері.

4.5 Флюидтердің тығыздығы арқылы қысымды және қысымның айырымын есептеу және гидростатикалық қысымды сипаттау.

4.6 Сықалған қысым қолданылатын орындарды атау, қысым айырымын сақиналық кеңістік жылдамдығымен және берілетін ерітінді көлемімен байланыстыру. Жүйенің әр бөлігіндегі қысымдар айырымын есептеу.
Модуль 5. Шеген құбырды есептеу І
Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

Шеген құбырды есептеудің, түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен қосылыстарын анықтаудың қажеттіліктерін түсіндіру.

5.1 Шеген құбырды есептеудің қажеттілігін түсіндіру.

5.2 Түрін, көлбеулігін, салмағын және олардың бір-бірімен белгілі қосылыстарын анықтау, келесі шеген құбырларды есептеу үшін қажетті материалдардың қасиеттерін қалай анықтауға болатының түсіндіру.
Модуль 6. Шеген құбырды есептеу ІІ
Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

Қазақстандағы кондукторлық шеген құбырлар үшін ең аз тереңдікке қойылатын техникалық талаптарды анықтау, техникалық бағандар мен жоғары қысымға арналған шегендік эксплуатациялық бағандардың конструкцияларын құрастырудағы қиындықтарды ескере отырып, жарамды кондукторлық шеген құбырын құрастыру.

6.1 Қазақстанға арналған кондукторлық шеген құбырын құрастыру және оған қажетті тереңдікті анықтау.

6.2 Қазақстанға арналған кондукторлық шеген құбырын құрастыру және қажетті кіріс параметрлерін, беріктік қорының АНИ жіне СЭКХ бойынша коэффициентін анықтау.

6.3 Жоғары қысымдағы терең ұңғымаға арналған шеген құбырын құрастырудың әрекеттер қатарын жазу.

Цементтеудің қажеттілігін, сонымен қатар цементтеуге Қазақстанда қойылатын құқықтық-нормативтік талаптарын түсіндіру. Қолжетімді цементтіңтүрлерін, цемент ерітіндісінің қасиеттерін (қатаю уақытын, цементтің бекуін тездететін қоспаларды қолдану) баяндау. Цемент ерітіндісіне қажетті құрғақ цементтің көлемін (салмағы), ерітіндіге керекті су шамасын, су көзін, ерітіндінің шығу көлемін түсіндіру.

7.1 Цементтеудің қажеттілігін, сонымен қатар цементтеуге қойылатын құқықтық-нормативтік талаптарын түсіндіру.

7.2 Цементтеу көлемін нақтылау және цементтің қол жетімді түрлерін сипаттау.

7.3 Цементтеуге қажетті қоспалардың түрлерін атау және оларды қолданудың мүмкін жайттарын сипаттау.

Қазақстанның жанармай-энергетикалық қорларын тиiмдi қолдану Басқармасы бекіткен әр түрлi шеген құбыр тiзбектерi үшiн цемент ерітіндісіне қойылатын талаптарға сай олардың орналасу орындарын анықтау.ерітіндінің көлемі мен құрғақ цемент салмағын есептеу. Жұыстың талапқа сай орындалуын қамтамасыз ету үшін далада орналасуына қойылатын талаптары тұжырымдау керек.

8.1 Таза ұңғымадағы шеген құбырды цементтеу үшін қажетті цементтік ерітіндінің көлемін анықтауға қажетті есептеулерді орындау.

8.2 Цементтеу жұмысын сапалы орындау үшін ерітіндіні тиімді орналастыруын анықтау және цементтеу жұмысының ретін баяндау.
Модуль 9. Ұңғымаларды жою
Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

Колонналар аралық қысым пайда болатын зоналарды, оларды цементтік тығындармен бөлектеу орындарын анықтау керек. Цементтік тығындарға қажетті цемент мөлшерін есептеу керек. Орындалатын жұмыстардың Қазақстанның жанармай-энергетикалық қорларын тиiмдi қолдану Басқармасының талаптарына сай орындалып жатқанын қадағалау қажет.

9.1 Жою жұмысы талапқа сай кезекпен өтіп жатқанын, гидравликалық изоляцияның толық қамтамасыз етілетініне көз жеткізу керек. Әр жағдайда ұңғыманы жою үшін атқарылатын жұмыстардың орындалу ретін нақтылап , ұңғыманы жоюдың ашық забоймен жоюға қойлатын талаптарды нақтылау және цменттік тығындардың орналасуын дәлелдеу және түсіндіру қажет.

9.2 Цементтік тығын үшін қолданылатын цементтің техникалық сипаттамаларын ескеріп ерекше ұңғымаларды жою зоналарын анықтау.
Модуль 10. Зертханалық жұмыс – бұрғы қашауын таңдап алу
Оқудың нәтижесі (білім мен білік):

Берілген телімде бұрынғы ұңғымаларда қолданылған бұрғы қашауы жайлы деректерді жинақтап, олардың ішінен ең тиімдісін таңдап алып, өз бұрғылау жоспарыңа оны енгізу кере.

10.1 Бұрғылау журналдарынан жинақталған деректер бойынша таңдап алынған бұрғы қашауына арналған бағдарлама жасап, оны бұрғылау жоспарына енгізу.

Кондукторлық және эксплуатациялық шеген бағандарды құрастыру.

11.1 Қол жетімді деректер мен шеген бағандарының сипаттамаларын қолданып, ұңғыманы шеген бағандармен бекіту жоспарын жасап, бұрғылаудың жоспарына енгізу.

Кәдімгі ұңғымаларды шеген бағандарды цементтеуге қажетті құрғақ цементтің салмағы мен цемент ерітіндісінің көлемін есептеу.

12.1 Өзіңіз есептеген цементтік ерітіндінің көлемі мен салмағын көрсете отырып, цементтеудің жоспарын құрыңыз.

Кәдімгі ұңғымалар үшін цементтің техникалық сипаттамаларын есептеп, бөлектейтін зоналарды анықтап, бөлектеу үшін қажетті цементтік тығынды дайындау.

13.1 Энергияны қолдану мен коммуналдық шаруашылық Кеңесінің нормативті – құқықтық құжаттарының талаптарына сай келетін ұңғыманы жою жоспарын жасау. Жоспарда цементтік тығындарды орналастыру зонасы анықталуы керек.

3. 
   Оқыту әдістері:
   

• 
  Компьютердегі презентациясы
  
• 
  Демонстрациялар
  
• 
  Өзіндік жұмыс
  
• 
  Лекция
  
• 
  Зертханалық жұмыс
  

3. 
   Оқыту ресурстары:
   

• 
  Ғылыми зерттеуде қолданылатын программаланбаған есептеу құрылғысы
  
• 
  Бұрғылау зертхана (Ф216)
  
• 
  Компьютерлік зертхана
  

3. 
   Ұсынылатын әдебиеттер тізімі:
   

5.2. Мұнай ұңғымалары технологиясының кенейтілген курсы жайлы оқу құралы, (SPE Textbook Series)

5.3. Бұрғылауды және ұңғыманы жөндеуді есептеу формулалары; ISBN: 0-75067-452-0

5.4. Бұрғылау деректері бойынша нұсқау, ISBN: 2-7108-0756-4

5.5. Ұңғыманы және бұрғылауды жоспарлаудың қолданбалы оқу құралы, ISBN: 0-87814-696-2

5.6. Мұнай ұңғымаларында аулау жұмыстары, аспаптары мен әдістері, ISBN: 0-87201-627-7

5.7. Мұнай ұңғымаларында аулау жұмыстарын жүргізуге нұсқау, ISBN: 0-7506-7702-3

3. 
   Курстың бағалау жүйесі