Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы

ВЕСТНИК КазНПУ им. Абая, серия «Педагогические науки», №1(57), 2018 
218
R.K. Toleubekova
1 
1
professor L.N. Gumilyov Eurasian national universiti 
 
MORAL EDUCATION IN FOREIGN SCHOOLS 
 
Abstract 
The article analyzes the scientific works of foreign scientists on issues of moral education. At the same time, the analysis 
of positive experience and opportunities of moral education abroad has been carried out. 
Key words:
morality, moral education, school, out-of-class institutions. 
Қазіргі дҥниежҥзілік мектептің дамуы кҿп қырлы жҽне кең кҿлемдегі ауқымды процесс. Осы рет-
те мектеп біртіндеп ҿзінің жалпы бейнесін ҿзгертіп ҽлеуметтік, саяси, педагогикалық талаптар дең-
гейіне кҿтерілуде. Дҥниежҥзілік педагогика жҽне мектептің даму барысындағы оң тенденциялардың 
ішіндегі ең маңыздысы – мектеп жҥйесін демократияландыру бағыты: білім беруді дифференциялау; 
тҽрбиенің гумандық бағыты; оқушылардың белсенділігін, ҿзіндік іс-ҽрекеттілігін дамытуға ықпал 
жасайтын тҽрбиенің тҥрлері мен ҽдістерін пайдалану: сыныптың сабақ жҥйесін модернизациялау; 
тҽжірибелік – эксперименттік іс-ҽрекеттер; ең жаңа техникалық қҧралдарды пайдалану; тҽрбие жҽне 
білім беруде мектеп пен мектептен тыс мекемелердің интеграциялануы деп айтуға болады. 
Шетел зерттеушілерінің еңбектеріне сҥйенсек ағылшындардың сҿздік қҧрамында тҽрбие деген 
сҿз еңгізілмеген. Ағылшын тілінде «education» деген термин білім беру ҧғымы тҧрғысында беріліп, 
ол білім беру жҥйесі арқылы ғылымға араластыру, бейімдеу деп анықталған. Неміс тілінде ҿзінің 
мҽні жағынан тҽрбие ҧғымына жақын келетін «ҿсіру», «жетелеу» ҧғымдарымен ҧштасып, жеке 
тҧлғаны ержеткізу деген мағынаны білдірген. Ал, француз тілінде «education» термині тҽрбие деген 
ҧғымға біршама жақын. 
Тарихты зерделесек, тҽрбие ҧғымын ғылыми тҧрғыдан айқындағанға дейін кҥнделікті ҿмір тҽжі-
рибесінде дҽстҥр, ҽдет-ғҧрыптар арқылы кҿзқарастар, тҥсініктер қоғамда біртіндеп қалыптаса баста-
ғаны белгілі болды. Тҽрбие ҧғымы баланың ҽлеуметтік ортадағы ережелерді, тҽрбиелік ҽдет-дағды-
ларды, кейбір мҽдени қҧндылықтарды біртіндеп меңгеруін қамтиді. Тҽрбие ҧғымын жан-жақты 
ойластыру педагог сҿзінің алғашқы ҧғымымен сабақтас болғаны педагогика тарихында айқындалған.
АҚШ-та адамгершіліктің алғашқы ҧғымдары отбасы тҽрбиесі арқылы меңгеріледі. Сонымен мек-
тепке дейінгі кезеңнің барлығында балалар ҽртҥрлі бағыттағы шіркеу жағынан ашылған жексенбілік 
мектептеріне қатысуымен адамгершіліктің алғашқы ҽліппесін ҥйренеді.
АҚШ-тың белгілі педагог ғалымы Теодор Сайдер оқушыларды адамгершілікке тҽрбиелеуде адам-
гершіліктің ең ҿзекті мҽселелері жайында ҿзара еркін пікірлесуді ҧсынып, оны «адамгершілік 
проблемасындағы айқасты болдырмау» ҽдісі деп атап, адамгершілік тҽрбиесі мҽселесін тек ҽңгіме-
лесу, пікір алысумен шектелмей, оқушылардың қарттар ҥйі мен ауруханаларда қайырымдылық жҧ-
мысына белсенді қатысуына ерекше мҽн берген. Мҧндай жҧмыстар мектеп пҽнімен бірдей есептеліп, 
мектеп бітірудегі аттестатында есепке алынған. [1]
Дҥниежҥзілік дамуда Еуропа жҽне Америка ғалымдары қоғамның жаңару процесінде жеке тҧлға 
тҽрбиесінде, ҽлеуметтік – мҽдени проблемасын зерттеу, фундаменталдық маңызға ие болатындығын 
дҽлелдейді. Мҽдениеттанушы ғалым Р.Бенедик қоғамның болашақта дамуының ҽлеуметтік – мҽдени 
ерекшеліктерін, оның бет-бейнесін тҧжырымдап, кеңінен талқылаған. Сонымен қатар рухани адам-
гершілікті, қауіпсіздікті қамтамасыз етудің кейбір мҥмкіндіктерін қарастырған. [2] Дҥниежҥзілік 
педагогикалық тҽжірибеде гумандық бағытта тҽрбие, білім беру ХХ ғасырдың ортасында ерекше 
орын ала бастады. 
Соңғы жылдары гумандық бағыттағы педагог – психолог ғылымдар А.Комбс, К.Роджерс ҿздері-
нің зерттеулерінде қоғамдағы орын алып отырған адамгершілік азғындау мҽселелеріне баса назар 
аударған. Мҽселен, К.Роджерс ҿзінің «Я – концепция» деп аталатын еңбегінде баланың ойлауы мен 
сезіміне сай мінез-қҧлық іс-ҽрекетін меңгеруге ҥйрету. Оның тҽрбиедегі басты тірек идеясы «қаты-
гез, зҧлым адамдар болмау керек», егер бала қатал жҽне рақымсыз болып ҿссе, оған кінҽлі тҽрбие
деп тҧжырым жасаған. [3] 
С.Френе адамгершілік оқытылмайды, қалыптасады жҽне тҽрбиеленеді, ол ҥшін мектепте баланы 
тҧлға, ҿз елінің азаматы ретінде тҽрбиелейтіндей орта қалыптастыру керек деген идеяны дҽріптейді. [4] 

жүктеу/скачать 6,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: