Демина Н. Ф., Омарова Ж. М. Физикадан олимпиадалық есептерді шығару әдістемесі



бет34/34
Дата11.02.2020
өлшемі1,08 Mb.
#57707
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   34
Байланысты:
Demina-N-F-Fizikadan-olimpiadalyk-esepterdi-shygaru-edistemesi


Сурет 70

Сурет 71


3. Өз еркімен транзистордың екі шығысын таңдаймыз және оған электр тізбегінің 1 және 2 өткізгіштерін қосамыз (сурет 70). Бұл кезде оларды бірнеше варианты мүмкін, олардың анализі берілген есептерді шешуге мүмкіндік береді.

Бұл эмиттер мен коллектор шығысы деп ойлайық (сурет 71). Сірә, бұл жағдайда тізбекте ток жоқ. Қосылудың полярлығын алмастырайық, яғни 2-ші шығысын колекторға, ал 1-ші шығысты эмиттерге қосайық, бұл жағдайда тізбектегі ток миллиамперметрге әсер етпейді. Қосылудың басқа жағдайларында (база – коллектор немесе база – эмиттер) базадағы «минус» кезіндена миллиамперметр тізбекте токтың барын көрсетеді.

4. Транзистордың «коллектор» және «эмиттер» шығыстарын анықтау үшін сіз өз денеңіздегі, сол және оң қол арасындағы кедергіні қолдана аласыз. Оң және сол қол арасындағы дененің кедергісі 20-дан 500 кОм-ға дейі жететіні белгілі. Егер саусақтардың ұшын лимон шырынымен сулатса, кедергі 10-30 кОм болады, бұл саусақтар база мен транзистор коллекторын қосқанда транзисторды ашуға жеткілікті болады. Бұл кезде коллекторде р–п–р типті транзисторлар үшін теріс потенциал, ал эмиттерде оң потенциал болуы тиіс (сурет 71) R ~ 10-30 кОм.

Бірақ, тізбектегі ток өте үлкен емес, бірақ бұл коллектор мен эмиттердің шығысын анықтау үшін жеткілікті. Эмиттерге теріс потенциал жібергенде, біз эмиттерді коллектормен ауыстырып алдық деп ойлайық, бұл кезде тізбектегі ток 10-100 есе кіші және микроамперметрмен бұндай токты көруге болмайды.

5. Осыған ұқсас зерттеулерді п–р–п типті транзисторлармен жүргізсек, «база-эмиттер» немесе «база-коллектор» электр тізбегінде ток болады, егер эммиттер мен коллекторға байланысты базада оң (+) потенциал болса ғана.
Тапсырма 24. Ток көзінің ЭҚК-ін, вольтметр, резистор кедергісін, миллиамперметр мен ток көзінің ішкі кедергісінің жалпы кедергісін анықтаңыз.

Құрал-жабдықтар: миллиамперметр (5, 50 немесе 200 мА); кернеуі ~ 4,5 В тұрақты ток көзі, вольтметр (5, 10 В), кедергісі белгісіз резистор, қосқыш сымдар.

Назар аударыңыз!

  1. Миллиамперметр кедергісі ток күшінің ішкі кедергісінен ішкі кедергісінен көп есе кіші.

  2. Миллиамперметрді ток көзіне резисторсыз параллель қосуға болмайды, себебі бұл кезде миллиамперметр істен шығады.

Шешуі:




Сурет 72

Сурет 73



Сурет 74

Сурет 75


72-ші суретке сәйкес электр тізбегін құрамыз. I1 мен U1 анықтап Rυ=U1/ I1 есептейміз.

73-ші суретке сәйкес электр тізбегін құрамыз. I2 мен U2 көрсеткіштерін алып R0 анықтаймыз:



74-ші суретке сәйкес электр тізбегін құрамыз. Тұйық тізбек үшін Ом заңын қолданып, алатынымыз





75-ші суретке сәйкес электр тізбегін құрамыз да I4 мәнін аламыз.



(3)-ті (1)-ге қойып, алатынымыз



Бұл теңдеуді Е-ге байлысты шешеміз.





I3, I4, R және Rυ мәндері енді белгілі. Е мәнін қойып (Rυ+r) қосындысын табамыз.
ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ

  1. Задачи по физике. Воробьев И.И., Зубков П.И., Кутузова Г.А. и др., М., 1999 г., 370 с.

  2. Задачи по физике Пособие для учащихся 9-11-х классов. Гомонова А.И., Плетюшкин В.А., Погожев В.А., М., 1998 г., 192 с.

  3. Задачи по физике для поступающих в вузы. Бендриков Г.А., Буховцев Б.Б., Керженцев В.В., Мякишев Г.Я., М., 2005 г., 344с.

  4. Задачи по физике с анализом их решения. Савченко Н.Е., М., 2000 г., 320с.


НЕГІЗГІ ФИЗИКАЛЫҚ ТҰРАҚТЫЛАР

Жарықтың вакуумдағы жылдамдығы

c = 2,998·108 м/с

Гравитациялық тұрақтысы

G = 6,672·10–11 Н·м2/кг2

Авогадро тұрақтысы

NA = 6,022·1023 моль–1

Универсал газ тұрақтысы

R = 8,314 Дж/моль·К

Больцман тұрақтысы

k = 1,38·10–23 Дж/К

Массаның атомдық бірлігі

1 а. е. м. = 1,66·10–27 кг

Идеал газдың 1 моль көлемі (Т0 = 273,15 К(0°С), p0 = 1 атм = 1,013·105 Па)

V0 = 2,241·10–2 м3/моль

Атмосфералық қысым

p0 = 101 325 Па

Еркін түсу үдеуі

g = 9,80665 м/с2

Элементар заряды (электрон заряды)

e = 1,602·10–19 Кл

Фарадей тұрақтысы

F = NA · e = 9,648·104 Кл/моль

Электрон массасы

mc = 9,109534·10–31 кг

Электрон зарядының оның массасына қатынасы

e / me = 1,759·1011 Кл/кг

Протон массасы

mp = 1,6726485·10–27 кг

Нейтрон массасы

mn = 1,6749543·10–27 кг

Электронның тыныштық массасы

mec2 = 0,5110034 МэВ

Протонның тыныштық массасы

mpc2 = 938,2796 МэВ

Нейтронның тыныштық массасы

mnc2 = 939,5731 МэВ

Стефан-Больцман тұрақтысы

σ = 5,670·10–8 Вт/м2·К4

Вин тұрақтысы

b = λmaxT = 2,89782·10–3 м·К

Ридберг тұрақтысы

R = μ02mec3e4/(8h3) =

 = 1,097373143·107 м–1



Планк тұрақтысы

h = 6,626176·10–34 Дж·с

ħ = h/2π = 1,054·10–34 Дж·с



Электр тұрақтысы

ε0 = 0,885·10–11 Ф/м

Магнит тұрақтысы

μ0 = 1,257·10–6 Гн/м

Бор радиусы

rБ = 0,529·10–10 м

Электронның классикалық радиусы

re = 2,82·10–15 м

Электронның комптондық толқын ұзындығы

Λ = h/(mec) = 2,4263089·10–12 м

1 м.а.б.-не сәйкесті энергия

931,5016 МэВ

Сутегі 1H атомының массасы

1,07825036 а. е. м.

Дейтерий 2H атомының массасы

2,014101795 а. е. м.

Гелий-4 4He атомының массасы

4,002603267 а. е. м.

Электронвольт

1 эВ = 1,602·10–19 Дж

1 эВ лайықты температура

11606 К


















Ұзындық

метр

metre (meter)

м

m

Масса

килограмм

kilogram

кг

kg

Уақыт

секунда

second

с

s

Ток күші

ампер

ampere

А

A

Температура

кельвин

kelvin

К

K

Жарық күші

кандела

candela

кд

cd

Зат мөлшері

моль

mole

моль

mol
Негізгі өлшем бірліктері (Si)




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   26   27   28   29   30   31   32   33   34




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет