Дәріс №1. Материалық нңктенің кинематикасы мен динамикасы. Механикалық қозғалыс және материалық нңкте
Механикалық күштер. Динамика заңдары
жүктеу/скачать 162 Kb.
|
Дәріс 1
| 3.2.1.3 Механикалық күштер. Динамика заңдары
Бақылаулар мен тәжірибелер денелердің қозғалысының озгеруі денелердің озара әсерлесуі кезінде бір-біріне қозғалыс беруінің нәтижесінен болатындығын корсетеді. Мысалы, жерде жатқан тас адам келіп котеріп алғанша ол жермен салыстырғанда тыныштық қалпында болады. Денелердің озара әсері кңш деп аталатын физикалық шама арқылы сипатталады. Кңш денеге ңдеу береді. Кңштің әсерінен дене деформацияланады. Нәтижесінде денелер ңдеу алатын не деформацияланатын әсерлесуді кңш деп атайды. Кңш динамикалык, статистикалық тңрден корінеді. Кңш векторлык шама болғандықтан ол шамасы және бағыты арқылы анықталады. Ньютон дене қозғалысының озгертетін себеп тек сыртқы кңштер екенін тәжірибелер арқылы зерттеп дәлелдеп, динамиканың негізгі заңдарын тағайындады. Кез келген денеге сырттан кңш әсер етпесе ол озінің бір қалыпты тңзу сызықты қозғалыстағы кңйін не тыныштық кңйін сақтайды Бұл Ньютонның бірінші заңы делінеді. Ңстірт қарағанда бұл заң кңнделікті бақылап жңрген тәжірибеге қарсы келетін сияқты. Ойткені біз тәжірибеде кез келген механикалық қозғалыстың ортаның кедергісінің нәтижесінде баяулайтындығын кереміз, Бірақ ңйкеліс азайған сайын жылдамдық баяу кемиді. Ақырында ңйкеліс жоқ болса, жылдамдық тұрақты болады деген тұжырымға келуге болады. Денелердің озінің тыныштық қалпын немесе бірқалыпты қозғалыстағы кңйін сактау қасиеті инерция делінеді. Ал Ньютонның екінші заңы кңш, m масса, ңдеу арасындағы байланыстарды қарастырады. Дене қозғалысының озгеруінен пайда болған ңдеу сол қозғалысты озгертуші кңшке тура, ал дененің массасына кері пропорционал болады. Тәжірибелер F = сonst, m = const болса, ңдеу де = onst болатындығын корсетеді. Сонымен қатар тәжірибелер нәтижесі, егер масса m = const болса, кңш F артқан сайын ңдеудің артатындығын, ал кңш F=сonst болғанда масса m артып отырса, онда ңдеу кеміп отыратындығын корсетеді. Масса дененің инерттілігінің олшеуіші. Үдеудің күшке тура, массаға кері пропорционалдылығы төмендегідей формуламен беріледі (1.2.1) Бұл Ньютонның екінші заңы деп аталады. Тәжірибе жңзінде тағайындалған бұл заңның дұрыстығын Ньютонның бірінші заңы да дәлелдейді. Ньютонның II заңы жалпы тңрде мына тңрде жазылады (1.2.2) Дененің массы мен жылдамдығың кобейтіндісі қозғалыс молшері делінеді. Ендеше деп жазуға болады, яғни қозғалыс молшерінің уақыт бойынша туындысы к ң ш делінеді. (1.2.2) формуланы (1.2.3) деп жазуға болады және бұл формула - элементар уақыт аралығында ғана дұрыс болады. Ал уақыт аралығында дене жылдамдығын -ға озгертетін болса және F=F(t) тңрде тәуелді болса, онда (1.2.4) деп жазуға болады. Ньютонның III заңы: денелер бір-бірімен шамасы жағынан тең, бағыты жағынан қарама-қарсы кңшпен әсерлеседі: (1.2.5) мұнда -бірінші дененің екінші денеге әсер кңші; -екінші дененің бірінші денеге әсер кңші. Әсер және қарсы әсер кңштерінің тңсу нңктелері әртңрлі (әр денеге әсер етеді) бірақ бір тңзудің бойында жатады. жүктеу/скачать 162 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|