Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы
жүктеу/скачать 434,65 Kb.
|
дәрістік кешен ФАП-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі әдебиеттер.
- Қосымша әдебиеттер.
- 42 Тақырып. Қан тамырларында қанның ағысын қамтамасыз ететін факторлар.
- Дәріс тезистері.
| Үлестірмелі материалдар. кестелер, слайдтар, муляждар, планшеттер.
Бақылау сұрақтары (кері байланысы): Қанның физиологиялық функциялары. Қан мөлшері, гематокрит. Эритроциттердің саны, құрылысы мен қызметінің ерекшеліктері. Лейкоциттер саны, лейкоцитарлық формула. Лейкоциттердің әртүрлі түрлерінің физиологиялық рөлі. Негізгі әдебиеттер. 1. Бабский Е.Б., Бабская Н.Е. Адам физиологиясы:Оқулық 1-2-3 том.-Эверо, 2015. 2. Қалыпты физиология : оқулық. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2015. 3. Нұрмұхамбетұлы, Ә. Орысша- қазақша медициналық (физиологиялық) сөздік = Русскоказахскиймедицинский - Алматы : Эверо, 2014. 4. Қалыпты физиология: оқулық ; ред. Л. З. Тель - М. : "Литтерра", 2015 Қосымша әдебиеттер. 1. Қасымбеков, В. Қ. Қалыпты физиология бойынша ахуалдық есептер жиынтығы : оқуәдістемелік құрал /. - Алматы : Эверо, 2016. 2. Қасымбеков, В. Қ. Физиологиялық зерттеу әдістері : оқу- әдістемелік құрал / Алматы : Эверо, 2016. 3. Сайдахметова, А. С. Физиологиядан тәжірибелік сабақтарға нұсқаулар : оқу құралы / А. С. Сайдахметова, С. О. Рахыжанова. - Караганды : АҚНҰР, 2016. №42 Тақырып. Қан тамырларында қанның ағысын қамтамасыз ететін факторлар. Мақсаты: Қанныңағысын қамтамасыз ететін факторлар зерттеу 1. Қан жүйесі туралы түсінік 2. Қан қызметі: 3. Қан көлемі мен құрамы Дәріс тезистері. 1. Қан жүйесі туралы түсінік Жүйе деп жалпы мақсаттарды орындаумен біріктірілген, реттелген және тұтас көп өзара байланысты элементтерді түсінеді. Жүйенің басты қасиеті-жүйенің құрамдас бөліктерінің қасиеттерінің жиынтығына қосылмағандығынан көрінетін тұтастық болып табылады. 1939 ж. Ф. Ланг қан клеткаларының түзілуі және олардың бұзылуы орын алатын нейрогуморальді аппаратты және органдарды реттейтін қанды біріктіруді ұсынды – сүйек миы, тимус, лимфа түйіндері, көкбауыр және бауыр – олардың қан жүйесінің жалпы түсінігімен тығыз байланысуына байланысты. Қан қызметі: · тасымалдау-газдарды, қоректік заттарды, гормондарды, амин қышқылдары мен белоктарды, иондарды, метаболизм өнімдерін тасымалдау; * гомеостатикалық-жылу балансын, осмотикалық және қышқыл-сілтілік тепе-теңдікті реттеу; * қорғаныш-қабыну және иммундық реакцияларға қатысу; * гемокоагуляциялық-қан жоғалтуына кедергі келтіретін тромбаның пайда болуы; * әртүрлі органдар мен тіндердің арасындағы коррелятивті – гуморальды байланыс (қосу-минус өзара іс-қимыл) ; * респираторлық-жеңіл және мата арасындағы О2 және СО2 көлігі; * трофикалық-аминқышқылдарын, глюкозаларды, майлы қышқылдарды және т. б. қоректік заттарды АІЖ түрлі ұлпаларға тасымалдау; * экскреторлы-тіндерден бүйрекке соңғы алмасу өнімдерін (несепнәр, несеп қышқылы, креатинин және т. б.) тасымалдау; * дене сұйықтықтарын реттеу-тіндердің арасында сұйықтықты бөлу; * термореттегіш – жоғары жылу сыйымдылығы және қанның жылу өткізгіштігі ағзаның тіршілік ету ортасына температуралық бейімделуін қамтамасыз етеді. 2. Қан көлемі мен құрамы Қан-плазма және онда өлшенген жасушалық элементтер түрінде тамыр жүйесінде айналатын жасушадан тыс сұйықтық. Қанның жалпы көлемі дене салмағынан 1/13 (майды есепке алмағанда): спорттық жылқылар – 14-15%, жылқы – 9,8%, ІҚМ – 8,0%, ұсақ мал – 8,2%, майлы шошқа – 4,6%, етті шошқа – 7,0%, адам – 7%. Нормоволемия-циркуляцияланатын қанның қалыпты көлемі (ОЦК). Гиповолемия-АҚҚ (қан жоғалту, мол перспирация, диарея, құсу кезінде) азаюы. Гиперволемия немесе өру-ОБК ұлғаюы (инфузия, мол ішу кезінде). Қан құрамы: плазма – 55-60%, жасушалық элементтер – 40-45%. Плазма – құрамында ақуыздар, көмірсулар, липидтер, липопротеиндер, электролиттер, гормондар және басқа химиялық қосылыстар бар бозғылт түсті сұйықтық (күйіспе – кәріптас, каротиноидтар салдарынан). Қан плазмасы Судан (90-92%) және онда ерітілген заттардан (8-10%, органикалық – 9% (6-8% ақуыз, 1,1% басқа органикалық заттар), органикалық емес – 0,9% тұрады. Гематокрит (Ht немесе гематокрит саны) – қанның жасушалық элементтері көлемінің плазма көлеміне қатынасы (99% эритроцитке келеді). Гематокрит пайызбен (40-45%) немесе қан литрінде эритроциттер литрінде (0,40-0,45 л/л) көрсетіледі. Гематокрит сұйықтықтың жоғалуы кезінде (диарея, мол құсу) артады; аурулар кезінде – гемопоэздің азаюы, гемолиз, анемиялар немесе қан жоғалтудан кейін азаяды. Плазманы тұндыру немесе Центрифугалау жолымен антикоагулянтпен тұрақтандырылған қаннан алады. Тесілген қанды центрифугалаудан кейін отырғызылатын сұйықтық-қан сарысуы, плазмадан айырмашылығы, онда қанның ұюының плазмалық факторлары жоқ. Ақуыз. Плазмада негізінен бауырдан, сондай-ақ қанның жасушалық элементтерінен және көптеген қандан тыс көздерден келіп түсетін жүздеген ақуыз бар. Плазмалық ақуыздардың функциялары: қанның онкотикалық қысымын қамтамасыз етеді; буферлік жүйені қалыптастырады, қанның рН реттейді; қанның тұтқырлығын қамтамасыз етеді; гуморальды иммунитетті қамтамасыз етеді; организмнің спецификалық емес резистенттілігінің құрамдас бөліктері болып табылады; қанның сұйық жай-күйін және ұюды қамтамасыз етеді; репарация мен ағза жасушаларының дамуын қамтамасыз етеді. Плазмалық белоктар олардың электр өрісіндегі қозғалуы бойынша, сондай-ақ орындалатын функцияларға сәйкес жіктеледі. Қан сарысуында электрофорез кезінде қағазда 5 фракцияны анықтайды: альбуминдер, α1-, α2-, β-, γ-глобулиндер. Альбуминдер (Mr 60-69 кД) онкотикалық (коллоидты-осмотикалық) қан қысымын анықтайды. Альбуминдердің жаппай жоғалуы кезінде бүйрек арқылы "бүйрек" ісінуі, ал аштық кезінде – "аштық" ісінуі дамиды. Глобулиндер (Mr 100 және >кД), оның ішінде: · α1-глобулиндер: α1-антитрипсин, α1-липопротеиндер( жоғары тығыздық), протромбин. · α2-глобулиндер: α2-макроглобулин, α2-антитромбин III, α2-гаптоглобулин, плазминоген. * β-глобулиндер: β-липопротеиндер, апоферритин,фибриноген, C-реактивті ақуыз. · γ-глобулиндер: иммуноглобулиндер (IgA, IgD, IgE, IgG, IgM). Плазмадағы альбуминдер мен глобулиндердің арақатынасы-ақуыз коэффициенті. Шошқа, қой, ешкі, ит, қоян, адамда альбуминдер басым (коэффициент>1); жылқыда, ірі қара малда глобулиндер басым (коэффициент<1). Ақуыздардың функционалдық жіктелуі: 1. РАСК жүйесінің ақуыздары (қанның агрегаттық жағдайын реттеу): * коагулянттар тромба қалыптастыруға қатысады; * антикоагулянттар-фибринолитикалық жүйенің компоненттері. 2. Иммундық реакцияларға қатысатын ақуыздар: · иммуноглобулиндер (IgA, IgD, IgE, IgG) және изогемагглютининдер (ІдМ) – антиденелер; * комплемент ақуыздары (C1-C9) иесі жасушаларын спецификалық емес қорғауға қатысады және қабыну реакциясын бастамайды; * α2-макроглобулиндер (оның ішінде пропердин) комплемент ақуыздарына ұқсас · 3. Көлік ақуыздары: альбуминдер (билирубин, гем, тироксин, кортизол, тестостерон), аполипопротеиндер (фосфолипидтер, холестерин), трансферрин (темір), гаптоглобин (Hb), церулоплазмин (мыс), транскобаламин (B12 витамині), соматомединдер (инсулин тәрізді өсу факторы, инсулин), преальбумин (тироксин, А витамині) және т. б. Ақуыздардың ыдырау өнімдері болып табылатын органикалық заттардың жиынтық азоты (несепнәр, несеп қышқылы, креатин, креатинин, амин қышқылдары, индикан) қалдық немесе белокты емес азот деп аталады. Ол ақуыздың сыртқы ортадан түсуін және бүйрек арқылы ақуыз алмасу өнімдерінің шығарылуын сипаттайды. Оның қан плазмасындағы мөлшері 0,2-0,65 г/л немесе 11-15 ммоль/л құрайды. жүктеу/скачать 434,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|