Көміртектің бірінші валенттік күйі sp3 – гибридтену ___________________________________________________________ Гибридтенуге қатысатын орбитальдардың түрі мен саны, оның типін анықтайды. Бірінші валенттік күйде гибридтенуге көміртегінің бір s- және үш р- орбитальдары қатысады Орбитальдардың осьтері бір-бірінен максимал түрде алшақ орналасады. Араларындағы бұрышы валентті бұрыш деп аталады және 109о28' тең.
Химиялық байланыс түзгенде орбитальдардың пішіні басқа атомдардың электрон бұлттарымен максималды қаптасуына мүмкіндік береді.
Мысалы. Метан (СН4) молекуласындағы көміртек атомы sp3-гибридтенген күйде болады.
Көміртек атомының sp3-гибридтенген орбитальдары сутек атомдарының сфера пішіндес s-орбитальдарымен қаптасады.
Метан молекуласы тетраэдр пішіндес болады.
__________________________________________________________________
Электрон бұлттары атомдарының центрлері арасындағы максималды түрде қаптасу байланысын, сигма (σ)-байланыс деп аталады. Байланысқан атомдардың ядролары центрлерінің арасындағы қашықтығы байланыс ұзындығы деп аталады._____________________________________________ Қаныққан көмірсутектердің атомдарындағы С – Н және С – С-байланыстары σ- байланыстар болады.
σ- байланыстар түзілгендегі орбитальдардың қаптасу кестесі:
а) s- орбитальдардың; б) p- орбитальдардың; в) s- және p-орбиталь – дардың қаптасуы:
