Компоненттер
|
Деңгейлер
|
Экспериментке
дейін
|
Эксперименттен
кейін
|
БТ
|
ЭТ
|
БТ
|
ЭТ
|
Когнитивтік
|
Жоғары
|
56,7%
|
54,7%
|
58,3%
|
88,3%
|
Орта
|
31,6%
|
33,6%
|
28,4%
|
8,3%
|
Төмен
|
11,7%
|
11,7%
|
13,3%
|
3,4%
|
Мотивациялық
|
Жоғары
|
68,0%
|
67,0%
|
72,5%
|
90,0%
|
Орта
|
22,0%
|
20,0%
|
23,4%
|
8,0%
|
Төмен
|
10,0%
|
13,0%
|
5,1%
|
2,0%
|
Мінез-
құлықтық
|
Жоғары
|
22,2%
|
21,2%
|
24,5%
|
63,6%
|
Орта
|
41,4%
|
40,4%
|
45,45
|
25,9%
|
Төмен
|
36,4%
|
38,4%
|
31,1%
|
10,5%
|
Когнитивтік компонент – табиғатты қорғауға байланысты пайдалы іс әрекет дағдыларының қалыптасуы.
Мотивациялық компонент - балалардың табиғатпен қарым –қатынасындағы түрткілер жиынтығы, ырымдармен тыйымдардың ықпалымен табиғатқа деген жағымды көзқарастың қалыптасуы.
Мінез құлықтық компонент – табиғатқа және оның обьектілеріне деген қызығушылықтың артуы, табиғат аясындағы мінез –құлық этикасы.
Қорытынды
Соңғы жылдары республикамыздың табиғаты бұрын-соңды болмаған өзгерістерге ұшырауда. Экологиялық дағдарыстың неғұрлым қауііпті көріністері – аймақтың техногенді шөлейттенуі, топырақтың тозуы, су ресурстарының тартылуы, атмосфераның ластануы, ормандардың сиреуі, табиғаттың генетикалық қорының бүлінуі, тіршілікке қатер төндіретін қаупті табиғи құбылыстар мен өнеркәсіп апаттарының белең алып, әрі улы қалдықтарының жинақталуы айналаны қоршаған ортаға терең зиянын тигізуде. Соған байланысты бүгінгі таңда жастарға, жаппай үздіксіз экологиялық білім мен тәрбие беру мәселесі мемлекеттік деңгейде қойылып отыр. Ол «Қазақстан - 2030» даму стратегиясында басты орын алады.
Бүгінде елімізде табиғатты таза экологиялық ахуалы мінсіз аймақты табу өте қиын шаруаға айналып барады. Бүкіл адамзат баласының мекені, барлық тірі организмдердің тіршілік ортасы Жер планетасы болғандықтан оның тазалығы табиғи қорларын тиімді пайдалану, экологиялық ауыр жағдайларда, әртүрлі аппараттарды да жоймай, халықтың тұрмыс жағдайын жақсартуға болмайды.
Әрбір адамзат баласы өмірді оқып-тани алмайынша болашаққа қадам басуы мүмкін емес. Сондықтан да мектеп жасына дейінгі және мектеп қабырғасында оқушыларға экологиялық тәрбие беру басты міндеттердің бірі. Экологиялық тәрбие берудің өзі баланың табиғатқа, табиғат сұлулығын өзен-көлмен, гүлденген даламен, сайраған құстармен, жеміс-жидектермен, орманмен кездесуі мектептен бұрын басталады. Табиғаттың таңғажайып сұлулығын, оны аялау туралы алғашқы сөзді ата-анасынан, одан кейін бала-бақшадан, кейін мектептің бастауыш сыныбынан естиді. Экологиялық білім беру мен тәрбиелеу мәселелері жалпы білім берудің жеке дара элементі ретінде оқушыларда айналадағы орта мен табиғатқа жауапкершілік қарым-қатынасты қалыптастыруымен және табиғат пен қоғам арасындағы өзара байланысты ғылыми негізде меңгеруімен сабақтас қаралады. Экологиялық білім беру оқушыларға педагогикалық тұтастық тұрғыда әсер етеді.
Келешекте жақсы ұстаз болу үшін әр оқушының жүрегіне жол таба білу, оны қызықтыра білу, ойландырып, сөйлете білу біздің міндетіміз деп түсінеміз. Оқушыларға сан-алуан әрекет арқылы ақыл-ойды жетілдіру және тұлғаның өзіндік идеясын, көзқарасын, сенімділігін, жауапкершілігін біртіндеп дамыту жолдарын іздестіру, осының бәрі бүгінгі қажеттілік.
Адамзат дамуының осы ғасырда тудырып отырған өзекті мәселелерінің бірі – баланың дұрыс дамып жетілуіне экологиялық ортаның әсері. Өйткені адам және табиат бөліп алып қорғауға келмейтін біртұтас натуралдық организм. Осы тұрғыдан алып қарасақ, оның дамуын қамтамасыз ететін биологиялық фактор табиғат немесе экологиялық орта.
Осы дипломдық жұмыстың барысында мектеп қабырғасында оқушыларға экологиялық білім мен тәрбие беруді ұлттық тәрбиемен байланыстыруды, соның ішінде қазақтың ырым –тыйымдары арқылы – олардың бойында табиғатты қорғауға байланысты қалыптасқан жақсы қасиеттерді дамытуды көздедік. Экологиялық білімнің өмірлік маңызына көзін жеткізудің, табиғаттың тұтастығы туралы ғылыми тұжырымдарды санасында қалыптастыруды қарастырдық. Табиғат байлығын молайтып оны тиімді пайдалану жөнінде қазір және болашақта шешілетін мәселелердің және мұнда адамның алатын орны мен ролін тереңірек түсінуге ықпал ететіні туралы атап көрсеттік.
Қолданылған әдебиеттер
1.Аль – Фараби. Избранные трактаты. Алматы, 1994.
2.Айдарханов Т, Сапанов Ә. Арал мен Каспий дерті неде деген сұраққа жауап таба алдық па? //Егеменді Қазақстан 1994 ж. 5- қаңтар.
3.Шілдебаев Ж. Экологиялық білім мен тәрбиенің рөлі // Қазақстан мектебі, 2004ж № 8.
4.Науырыз: Жаңғырған салт-дәстүрлер. Құрастырған М. Қазбеков. Алматы : Қазақстан , 1991 ж.
5.Диваев Ә. Тарту. Құрастырған, алғы сөзін және түсіндірмелерін жазған Ф. Оразаева. Алматы: Ана тілі, 1992ж.
Қанарбайева Б. Малды теппе, ақты төкпе.... «Ана тілі» газеті, № 45, 11 қараша 1994ж.
Әуесбай Т. Ұй тұрмысындағы тыйым сөздер. «Ана тілі» газеті, №49, 8 маусым 1995ж.
Назарбаев Н. «Қазақстан – 2030» Жолдауы
Ахметов Ш. Қазақ балаларын халық дәстүрлері арқылы тәрбиелеу. Алматы 1996ж
Агеев В.В. Этнопсихология и этнопедагогика .А. 2002
Сейдімбекова А. Тыйым. «Ана тілі» газеті, №51,21 желтоқсан 1995ж.
Аймаганбетова О.Х. Основы этнопсихологий. А. 2003
Ананьев Б.Г Избранные психологические труды: 1т. М.; Педагогика, 1980
Дүйсембекова Ш.Д. Педагогика (қысқаша дәрістер курсы) Семей,2004.
Тілегенова А. Табиғатым – тағдырым // Бастауыш мектеп, №10. 2004.
Ақатаев С. Шағалалар неге мас болады? // Қазақ Әдебиеті 1986 ж. 24 бет.
Бобылева Л. Повышеие эффективности экологического воспитания. // Биология в школе 1996 г. 57-59 стр.
Биноградова Н.Ф. Экологическое воспитание младщих школьников //проблемы и перспективы начальной школы 1997 г. 36-40 стр.
Город, природа человек. // Проблемы экологического воспитания М. Мысль 1992 г.
Лаптаева И. Окружаюший мир и подросток. Биология в школе 1997 г.26-29 стр.
Мамедов Н. Суравегина И. Подготовка учахщися по экологий. Биология в школе 1996 г. 25-28 стр.
Монсеев Н. Экологическое оброзавание. Биология в школе 1996 г. 29-32 стр.
Черная Г. Охрана природы и поэзия. Биология в школе 1991 г. 63-64 стр
Суравегина И. Методическая система экологического воспитания. Педагогика 1996 г. 47-51 стр
Шербаков А. Школьный заповедник- полигон экологического образования.// Рудный Алтай 1997.
Суюнбаев Ж. Городские экскурсии и экологическая культура. Наука Казакстана 1997 г. 12 стр.
Есеналина Н. Этнопедагогика үлгісінде экологиялық тәрбие беру // Бастауыш мектеп №12, 2004ж.
Мұхамедрахымова Ғ, Шайхеслямова Қ, Экологиялық жаңаша ойлау мектеп қабырғасынан бастап тәрбиеленуі тиіс // Қазақстан мектебі,№3,2004ж.
Бейсенова Ә, Шілдебаев Ж. Экология (Оқу құралы) Алматы,1999ж.
Майор Ф. Воспитание – сверх задача: Обращение к глобальному формулу по защите окружающей среды и развитию. М, 1990г.
Манкеш А.Е. Табиғатты бағала да аяла. Алматы,2000ж.
Манкеш А. Жас ұрпаққа экологиялық тәрбие берудің бағыттары //Қазақстан мектебі, № 4,2004ж.
Манкеш А.Е. Экологиялық тәрбие негізінде баланың рухани жан дүниесін дамыту // Білім берудегі менеджмент №3, 2001ж.
Әбиев.Ж., Бабаев.С., Құдиярова.А. Педагогика Дарын-Алматы-2004ж.
Дүйсембекова Ш.Тәрбие үрдісінің ерекшеліктері (оқытушыларға, студенттерге көмекші құрал), Семей, 2003 ж.
Табылдиев Ә., Қазақ этнопедагогикасы Алматы Санат-2001ж.
Жарықбаев Қ., Қалиев.С., Қазақ тәлім-тәрбиесі. Алматы, Санат, 1995ж.
Этнопсихология және Этнопедагогика (Ғылыми жинақ), Алматы,2003.
Нұрмағанбетов С., Овчинникова Р. Мектептегі кластан тыс жұмыстар. –А., Мектеп, 1969ж.
Қырқалов В.П., Шпитальник П.Э. Оқушыларды сабақтан тыс уақытта тәрбиелеу. А., Мектеп, 1975ж.
Макаренко И.С., Оқушыларды тәрбиелеудің үлгі мазмұны. А., Мектеп, 1978ж.
Әбілова З. Этнопедагогика. А., 1997ж.
Айғабылова Н. Бала мінезінің қалыптасуы және оны тәрбиелеу жолдары. А., Өнер.1972ж.
Әбиев Ж. Жаңа адамды қалыптастыру. Алматы, 1988ж.
Бабанский Ю. Педагогика. Москва, 1988г.
Сағындықов Е. Педагогика (дәрістер курсы) Алматы.1999ж.
Қоянбаев Ж.Б. Педагогика Алматы,1992ж.
Сейталиев Қ. Тәрбие теориясы. Алматы 1986ж.
Сазонов В.П. Организация воспитателной работы в классе. Москва, 2000г.
Шаймерденова К. Мектептегі оқу-тәрбие жұмысын халық педагогикасы негізінде жүргізу жұмысының бағыт-бағдары. Алматы.1993ж.
Оразбекқызы А. Экологиялық жағдай мәз емес //Ертіс өңірі 29-сәуір 2004ж.
Нұрланұлы С. Экология жайы алаңдатып отыр // Ертіс өңірі 18-наурыз 2004ж.
Сембай М. Дегелең дерті // Ертііс өңірі 29-сәуір 2004ж.
Айнақұлов.С. Аралды аман сақтаймыз //Парасат №4 2003ж.
Жылқышыбаева Қ. Ядролық «мұрадан» қалған «жәдігерлер» // Ертіс өңірі 18-қараша 2004ж.
Момынбаев Б., Мұздыбаева Т. Адамның әлеуметтік дамуына түрлі экологиялық факторлардың әсері. // Білім берудегі менеджмент №5 2003ж.
Қалымбетов Т. Экология және ашық кен Алматы, Қазақстан, 1998ж.
Тұяқбаев Н., Арыстанов К. Жер қойнауына саяхат Алматы, Мектеп 1989ж.
Қанарбаева Б. Өлікке байланысты нанымдар. «Ана тілі» газеті, № 43, 9 қараша 1995ж.
Ата салтыңды аяла (Қазақ салт дәстүрлері туралы таным). Құрастырған Н. Ақбаев, Алматы: Ана тілі, 1998ж.
Қосымша 1.
З.Экологиялық оқу материалдарын әлемдік, ұлттық және өлкелік өзіндік мәселелерін ұғындырып түсіндіруде өзара байланыстылығын ашу.
Достарыңызбен бөлісу: |