Дістемелік кешені
жүктеу/скачать 1,19 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (Сингармонизм или гармония гласных)
- Сингармонизм (гармония гласных)
| Есте сақтайтын сөздер
Дыбыс шығару Алақан Ысқырық Жиілік Жақтың шыртылдауы ЕКІНІШІ САБАҚ. Үндестік заңы. Буын. Буын үндестігі. Дыбыс үндестігі. Ілгерінді ықпал. Кейінді ықпал. Тоғыспалы ықпал. Буын үндестігі (Сингармонизм или гармония гласных) Қазақ тіліндегі тума сөздердің бірыңғай жуан не жіңішке буынды болып келуі буын үндестігі деп аталады. Буын үндестігі зандылығы кірме сөздерде сақтала бермейді (кі-тап, мұ-ға-лім). Сингармонизм (гармония гласных) — это фонетический закон, регулирующий качество гласных в слове: в слове гласные звуки должны быть единообразны, созвучны (гармоничны) или по положению языка, или по участию губ. 1.1. Егер сөздің алдыңғы буыны жуан болса, келесі буын да жуан болады.+ла 1.2. Егер сөздің соңғы буыны жуан болса, қосымша да жуан болады. қағаз+ды бала+лар 2.1. Егер сөздің алдыңғы буьгны жіңішке болса, келесі буьш да жіңішке болады. те+ре+зе ең+бек 2.2. Егер сөздің соңғы буыны жіңішке болса, қосымша да жіңішке болады. терезе+ге еңбек+тің Е с к е р т у: 1) Түбірдің соңғы буынының жуан, жіңішкелігіне қарамай, өз қалпын сақтап тіркесетің қосымшалар: гер, -кер (сауда-гер, айла-кер, іс-кер) -дар (жара-дар, білім-дар) -паз (ас-паз, өнер-паз) -пен, -бен, -мен (қол-мен, жер-мен) -хана (ем-хана, ауру-хана) – - қор (жала-қор, жем-қор) -нікі, -дікі, -тікі (әкем-дікі, бала-нікі) 2) Х дыбысына біткен сөздерге жалғанатын қосымша әр уақытта жуан болады. цех+та цех+ка 3) Соңы ог, уг, рк, рг, нк, нг, кс, кт, ск, лк, нкт, кль, брь, бль сияқты дыбыстар тіркесіне біткен сөздерге жалғанатын қосымша әр уақытта жіңішке болады. ) 1.1. о+рын = о+рұн құ+лын = құ+лұн 1.2. той+ды = той+дұ тұр+ды = тұр+дұ 2. Алдыңғы буында еріндік ө, ү дауыстылары болса, келесі буын- дағы қысаң і еріндік ү дауыстысына айналады. 2.1. ө+мір = ө+мүр ү+міт = ү+мүт 2.2. өш+ті = өш+тү күл+ді = күл+дү 3. Алдыңғы буында еріндік ө, ү дауыстылары болса, келесі буындағы қысаң е еріндік ө дауыстысына айналады. ө+лең = ө+лөң кү+рек = кү+рөк көр+се = көр+сө күл+се = күл+сө жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|