Мына сөз орамдарын қолдану тиімсіз

Мен (мәселе) деп есептеймін.

Сіз түк білмейсіз.

Ол туралы кейін түсінесіз.

Сіз(дер) кейін түсінесіз(дер).

Мына сөз орамын қолдану тиімді:

Менің ойымша, болуы керек.

Ол сізге белгілі ғой.

Сіз келісесіз бе?

Сіз ойлайсыз ба?

Іскерлік әңгіме соңында айтылатын сөз орамдары есте ұзақ қалады және ол істің оң шешімін табуына үлкен ықпалын тигізеді. Сондықтан іскерлік әңгіме, іскерлік кеэдесуге дайындық барысында қорытынды сөзді әңгіменің қандай бағытта өрбитінін ескере отырып, бірнеше нұсқада қағазға түсіріп, тіпті жаттап алған орынды.

Іскерлік әңгіменің басталуы

Сіздің (мәселе жөнінде) бізген әңгімелесуге келгеніңізге қуаныштымын.

(мәселелерді) талқылауға уақыт бөлгеніңізге алғысымды білдіремін.

Сізбен (мәселе) жөнінде кеңескім келеді.

Сіздің (мәселеге) деген көзқарасыңыз қандай?

Іскерлік әңгіменің барысы:

(барысы) жөніндегі біздің ұстанған бағытымыз мынадай.

Сіздер (мәселені) бірлесе орындауға қалай қарайсыздар?

Сіздің ойыңызша, (мәселені) қалай шешуге болады?

Меніңше, (мәселенің) шешімін былай табуымыз жөн.

Сіз (мәселе) жөнінде келісесіз бе?

Бізге (мәселе) жөнінде істің басқа нұсқаларын (варианттарын) қарастырғанымыз жөн болар.

Сізбен бірлесе жүзеге асыратындығымызға сенімдімін.

• 
  Сәлеметсіз бе?
  
• 
  Сәлеметсізбе! Сізге қандай көмек көрсете аламын?
  
• 
  Уақытыңызды алғаныма ғапу етіңіз. Маған «Нарда» компаниясының директоры Қалғұлова Шырын керек еді.
  
• 
  Мына кабинетке кіріңіз.
  
• 
  Рақмет.
  
• 
  Сәлеметсізбе?
  
• 
  Сәлеметсіз бе! Мен – «Жи-Мур» компаниясының директоры Әбділда Жанерке боламын.
  
• 
  Төрлетіңіз. Танысқаныма қуаныштымын. Сізге қандай көмек қажет?
  
• 
  Біздің компания Қазақстанның барлық облыстарына өнімдерін шығарып, елімізді сүт тағамдарымен қамтамасыз етіп отыр. Сондықтан сіздердің компанияларыңызбен бірлесе отырып, сүт өнімдерін ТМД елдеріне экспорттасақ деген ұсыныспен келіп отырмын. Бұл мәселе туралы не ойлайсыз?
  
• 
  Жақсы. Ол үшін өнімнің сапасын жоғарылатып, жылдық есеппен санын көбейту керек. Сонда ғана сіздердің өнімдеріңіз жақсы экспортталды. Біздің компания ТМД елдеріне өнімін он жылдан астам уақыт экспорттап келеді. Егер мүмкіндіктеріңіз болса, өнімді өндіру сапасын жақсартайық. Бұл істі орындау сіздердің қолдарыңыздан келе ме?
  
• 
  Тіптен тамаша болды ғой. Керекті құжаттарды қашан толтыра аламыз?
  
• 
  Онда бір жеті ішінде барлығы дайын болады.
  
• 
  Сізге көп рақмет. Осы аптаның аяғында бұл іс жайында тағы келіп кетермін. Уақытыңызды бөлгеніме кешіріңіз.
  
• 
  Сау болыңыз!
  
• 
  Көріскенше.
  

1. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз.

2. Біздің елімізде іскерлік тамақтануға қатысты салт пен әдеп бар ма?

Сипаттама беріңіз.

3.Қонақжайлылық дегенді қалай түсінесіз?

4.Мәтін бойынша сұхбат құрыңыз.

Воспитанный человек редко рассказывает в обществе о своих личных делах, отношениях на работе, своих детях, недомоганиях, заботах, привычках, вкусах. Без особой надобности он не поделится и тем, что делал с утра.

А) 1. Мәтіндегі сөйлеу әдептілігіне байланысты айтылған ойға назар аударыңыз. Әдеп ұғымдарын жан-жақты мағынасын ашыңыз.

2.Мәдениетті адам деп кімді айтамыз?

3.Қоғамдық орындарда адам өзін қалай ұстау керек?

4.Өз ісіңіздегі сәтсіздіктер, бойыңыздағы кемшіліктер туралы басқаларға айтып шағымдануыңыз дұрыс па?

5. 
   «Бетің қисық болса, айнаға өкпелеме» деген мәтелді қалай түсінесіз?
   

Жұмысшы [жұмұшшұ] шекара

Түнгі [түнгү] іс жүргізу

Басшы келе қалды

Қол қою алып ал

Түйе алып бар

Көлге күш-жігер

Онға Қыз Жібек

Тонға Боз жорға

Тоны жүрек оты

Боз құнан қара ала
6-тапсырма. Сөздіктерді пайдаланып, мына сөздердің қазақ тіліндегі баламасын жазыңыз.
мәдениетті адам –

әріптестермен кездесу –

іс жүргізу –

іскерлік кездесу белгілеу –

жоспар құру –

кеңес беру –

Іскерлік кездесу, іскерлік тамақтану, сыйлық тапсыру, дөрекі сөйлеу, ойын толық аяқтау, сөйлеу ерекшеліктері, толық меңгеру, уақыт белгілеу, еңбек ету, ақыл-кеңестерін тыңдау, пікірімен санасу, кездесуге бармау, кешігіп бару.

1. 
   мәселелерді, бабындағы, қызмет, талқылау
   
2. 
   байланыс, іскерлік, орнату.
   
3. 
   қызметкерлер, елшілік, болған, қызметтерде.
   
4. 
   серіктеспен, қол, іскерлік,алысу.
   
5. 
   жоғары,көріну, мәдениеттіліктің, деңгейінен
   
6. 
   сауатты, білу, ойыңызды,жеткізе
   
7. 
   еркін, өзін, ұстау
   

Іскерлік -

Жауапкершілік –

Ынтымақтастық –

Алыпсатарлық –

Ұйымдастырушылық –

Мемлекеттік –

Кішіпейілділік –

Серіктестік –

Қаржылық –

Делдалдық –
11-тапсырма. Сөз тіркестерінің орысша-қазақша баламаларын жұптастырыңыз:

Тіл тигізіп сөз жүргізбеңіз.

Біреудің сөзін бөлмеңіз.

Біреу жаңылысса, сөкпей, жәймен түсіндіріңіз.

Қателессеңіз, мойындаудан ұялмаңыз.

Ата-бабаңыздың артықшылығын айтып мақтанбаңыз.

Ант ішіп сөйлеген, өтірікшінің әдеті.

Үш кісі отырып, екі кісі сыбырласпайыды.

Орыстың жақсы жазушыларын алсақ, олар көбінесе мынау түрлі сөздерден қашқан:

А) Ескірген сөздерге жоламаған.

Ә) Жаңадан шыққан сөздерден қашқан.

Б) Өз тілінде бар сөздің орнына басқа жұрттан сөз алудан қашқан.

В) Жергілікті сөздерге, яғни бір жерде айтылып, бір жерде айтылмайтын сөздерге жоламаған.

Біз сияқты мәдениет жемісіне жаңа азуы тиген жұрт, өз тілінде жоқ деп, мәдени жұрттардың тіліндегі даяр сөздерді алғыштап, ана тілі мен жат тілдің сөздерін араластыра-араластыра, ақырында ана тілінің қайда кеткенін білмей, айырылып қалуы ықтимал. Сондықтан мәдени жұрттардың тіліндегі әдебиеттерін, ғылым кітаптарын қазақ тіліне аударғанда, пән сөздерінің даярлығына қызықпай, ана тілімізден қарастырып сөз табуымыз керек. Сонда біздің әдебиетіміздің тілі таза болып, жоғарыда айтылған талғау салтының шарты орындалған болады.

Ахмет Байтұрсынов.
Мәтін бойынша келесі тапсырмаларды орындаңыздар:

1. 
   Шеттілдік сөздерді орынсыз қолданудың сөз сапасына тигізер жағымсыз әсеріне мысал келтіріңіз.
   
2. 
   Сөз тазалығына нұқсан келтіретін дөрекі сөздер, жергілікті сөздер(диалектизмдер) тәрізді жағымсыз қолданыстарға мысал келтіріңіз.
   
3. 
   Қазіргі кезде ана тілімізді тазалығына нұқсан келтіретіндей қауіп бар ма?
   

1. Қызмет бабында жеке кісімен конфиденциальді пікірлесу қажет болады. Бұл сізден .......... жоғары деңгейінен көрінуіңізді қажет етеді. Әрбір жағдайға қажетті тон, ............ тауып, ойыңызды ......... жеткізе білуіңіз керек. ( Керекті сөздер:мәдениеттіліктің, сауатты , сөздерді)

2. Әр маман өз ісінің үгітшісі, ......... болуы керек .Көпшілік алдында .......... сөйлей білгеніңіз, тілін білгеніңіз – білікті ......... ретінде бағаңызды көтереді. ( Керекті сөздер:маман, еркін.шешені.)

3.Тіл маманның бар ........, ісін жүзеге асыратын, ......... немесе жеткізетін құрал. ( Керекті сөздер: бейнелейтін, ойын)