Дєрістер (ќысќаша конспект)
жүктеу/скачать 3,94 Mb.
|
| Мұнайлардың түсі бір кен орны шегінде өзгереді. Жалпы таралған пікірлер бойынша мұнай үнемі қара түсті бола бермейді. Сонымен бірге «ақ» және «қызыл» түсті мұнайлар болады. «Ақ» мұнай – мөлдір, кіші тұтқырлықтағы түссіз сұйықтық және қағида бойынша газоконденсатты табиғатты болып келеді. «Қызыл» мұнай тығыздау, және ол бензин-керосинді фракцияларға бай келеді. Мұнайлардың барлық түсті гаммаларын Бакуде Сарухан кен орындарынан кездестіруге болады. Онда 200 м тереңдікте «ақ» мұнай, тығыздығы 0,782 г/см3; ал 420 м тереңдікте «қызыл» мұнай, тығыздығы 0,810 г/см3; және одан да тереңдікте мұнайдың түсі қоңырдан қараға дейін жетеді. Мұнай және мұнай өнімдеріне түсті олардың құрамындағы жоғары молекулалық заттар, яғни құрамында көміртегі, сутегі, оттегі, күкірт, азот және металдар бар заттар береді. Әдетте мұнай және мұнай өнімдері неғұрлым ауыр болған сайын олардың құрамында жоғарыда аталған заттар көп және түсі қара болады.
Оптикалық активтілік. Мұнай және оның фракциялары оптикалық активті заттар болып табылады. Оптикалық активтілік дегеніміз заттардың олар арқылы жазықполяризацияланған жарықты өткізген кезде поляризация жазықтығының бұрылуын тудыруы болып табылады. Сыну көрсеткіші ортаның оптикалық тығыздығын сипаттайды және мұнай және мұнай өнімдерінің топтық көмірсутектік құрамы туралы білуге, сонымен қатар тығыздық және молекулалық массамен бірге алғанда – мұнай фракцияларының құрылымдық-топтық құрамын есептеуге мүмкіндік береді. Сыну көрсеткіші немесе рефракция коэффициенті, және тығыздық дербес заттардың маңызды физикалық константасы болып табылады. Олардың көмегімен мұнайдан синтезделген немесе бөлінген заттар тазалығы анықталады. Сыну көрсеткішінің шамасы жарық екі ортасының шекарасына берілетін толқын ұзындығына және ортаның температурасына байланысты болады. Сондықтан сыну көрсеткішінің символында аталған екі көрсеткіш те көрсетілуі тиіс. Көпшілік жағдайда n20D: бұл 200С температурада натрийдің сары сызығы үшін арналған сыну көрсеткіші (толқын ұзындығы λ0589 ммк). Анықтау күн жарығында немесе шаммен жарығымен натрий буын арнайы приборларда қыздыру арқылы жүргізіледі, приборлар ретінде дәлдігі 0,0001 рефрактометрлер қолданылады. Анықтау дәлдігі үлкен маңызға ие, себебі әртүрлі көмірсутектердің сыну көрсеткіштері бір – біріне жақын шамада болып келеді (кесте 1.3). 1.3 кесте - Әртүрлі кластың кейбір көмірсутектерінің сыну көрсеткіштері
6. Мұнай өнімдерінің маңызды электрлік қасиеттері болып электр-өткізгіштігі және диэлектрлік өткізгіштігі есептеледі. Таза (сусыз) мұнай және мұнай өнімдері диэлектрліктер (яғни, оқшаулағыштар) – электр тогын өткізбейтін заттар болып табылады. Оларды кабельдер үшін электр-оқшаулағыш материалдар, трансформаторлар үшін қорғағыш құймалар және т.б. ретінде қолданады. Сұйық диэлектриктердің өткізгіштігі ылғал мөлшері және температураға байланысты болады. Мұнай өнімдерінің диэлектрлік өткізгіштігінің салыстырмалы мәні (ε) 2 шамасында, яғни шыны (ε7), фарфор (ε5-7), мрамор (ε8-9) оқшаулағыштардан 3-4 есе аз болып келеді. Сусыз, таза мұнай өнімдерінде электрөткізгіштік елеусіз: 2х10-10 нан 0,3х10-18 1/(Ом*см) (парафин). Электрөткізгіштігі төмен болуы салдарынан парафин радиотехникада таптырмайтын оқшаулағыш болып табылады. Мұнай өнімдері құбырлар қабырғаларына үйкелген кезде туындайтын электрлік зарядттарды аккумуляциялауға (жинақтау) қабілетіне ие. Кейбір шарттарда электрлік зарядтар ұшқындар тудырып және мұнай өнімдерінің балқуына алып келуі мүмкін, және ол өз кезегінде өрттерге және жарылыстарға алып келеді. Статикалық электр зарядының жинақталуымен күресудің сенімді тәсілі болып аппаратуралардың, сораптардың, құбырлар-дың және т.б. барлық жерлерін жермен байланыстыру есептеледі. 7. Заттардың кризистік қасиеттеріне кризистік температура (Ткр), кризистік қысым (Ркр) және кризистік молдік көлем (Vmкр) жатады. Кризистік температура (Ткр) – бұл заттардың сұйық және газ тәрізді күйі арасындағы айырмашылық жоғалатын, яғни сұйықтық бумен тепе-тең күйде болуы мүмкін ең жоғары температура. Кризистік температурада зат заттың екі әртүрлі фазалары барлық қасиеттері жағынан мәндес болып келетін кризистік күйге өтеді. Кризистік температурадан жоғары жағдайда газ немесе түзілген бу ешқандай қысым әсерінен сұйылтыла алмайды. Кризистік қысым (Ркр) – кризистік температурадағы химиялық заттардың қаныққан буларының қысымы. Кризистік молдік көлем (Vmкр) – кризистік температура мен қысымда зат иеленетін молдік меншікті көлем, см3/моль. Бір компонентті жүйе (таза зат( жағдайында кризистік күй тек «сұйық – бу» тепе-теңдігі үшін мүмкін. Таза зат кризистік күйде үш кризистік параметрлермен сипатталады: кризистік температура (Ткр), кризистік қысым (Ркр) және кризистік молдік көлем (Vmкр). Мысалы, су үшін Ткр = 647,3К, Ркр = 22,13 МПа, Vmкр = 54,88 см3/моль. Екі компонентті жүйеде кризистік күй төрт параметрлермен сипатталады: температура, қысым, молдік немесе меншікті көлем және молдік немесе массалық үлес. Кризистік көлем (Vmкр) – кризистік температура мен қысымда зат иеленетін меншікті көлем: мұндағы Vкр – кризистік көлем, см3/г; Vmкр – кризистік температура мен қысымда зат иеленетін молдік меншікті көлем, см3/моль; М – заттың молекулалық массасы, г/моль. Жуықталған параметрлерді келесі түрде есептейді: ; мұндағы Тпр, Рпр, Vпр – тиісінше заттың жуықталған температурасы, қысымы және көлемі; Ткр, Ркр, Vкр – тиісінше заттың кризистік температурасы, қысымы және көлемі; Т, Р, V – тиісінше заттың температурасы, қысымы және көлемі. Дәріс материалдарын игергеннен кейін білуге қажетті негізгі түсініктер: Тығыздық, сипаттаушы фактор, молекулалық масса, температуралық қасиеттері, тұтқырлық және тұтқыр-температуралық қасиеттері, оптикалық қасиеттері, электрлік қасиеттері, кризистік қасиеттері және жуықталған параметрлері Өзін өзі бақылауға арналған сұрақтар: Мұнайдың тұтқырлық және тұтқыр-температуралық қасиеттерін сипаттаңыз Шартты және динамикалық тұтқырлық деген не Мұнайдың оптикалық қасиеттерін сипаттаңыз Мұнайдың электрлік қасиеттерін атаңыз Тығыздық, салыстырмалы тығыздық дегеніміз не Ұсынылған әдебиеттер: Г.К. Бишімбаева, А.Е. Букетова. Мұнай және газ химиясы мен технологиясы. – Алматы.: Бастау, 2007. 21-34 б. Ахметов С.А. Технология глубокой переработки нефти и газа. Уфа: Гилем, 2002. С. 91-103. жүктеу/скачать 3,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||