«Электр тізбектерінің теориясы» пәнінің дәріс сабақтар тақырыптары Дәріс тақырыбы
жүктеу/скачать 2,2 Mb.
|
ЭТТ лекция
- Бұл бет үшін навигация:
- 8. Дәріс тақырыбы
- 9.Дәріс тақырыбы
| Комплекстік кедергі және комплекстік өткізгіштік. Синусоидалық ток тізбегі үшін Ом заңы
(7.7) теңдеуіндегі көбейтіндісі кедергінің комплекстік шамасын сипаттайды, Z арқылы белгілейді. Бұл шаманы комплекстік кедергі деп атайды: . (7.8) Комплекстік Z шама дәрежелік (көрсеткіштік) түрде де жазылады. Әдетте комплекстік кедергінінің модулін арқылы белгілейді. Мұндағы Z-тің үстіне комплекстік шама екенін білдіретін нүкте қойылған жоқ. Ондай белгі уақыт өтіміне қарай синусоидалық функция түрінде өзгеретін комплекстік шаманың үстіне ғана қойылады. Енді (7.8) теңдеуді мына түрде жазуға болады: . Егербұл теңдеудің екі жағын да -ге бөлсек, онда және комплекстік шамалардың және комплекстік әрекеттік мәндерін табамыз: . (7.9) (7.9) теңдеуі синусоидалық ток тізбегі үшін Ом заңын сипаттайды. Жалпы алғанда Z комплекстік кедергі, Rнақты және жорамал екі бөліктен құралады: Z = R + jX, (7.10) мұндағы R активтік кедергі; X реактивтік кедергі. 4.10-суреттегі сұлба үшін реактивтік кедергі . Ом заңының комплекстік түрі: , (7.11) мұндағы комплекстік өткізгіштік. Әдебиеттер: [1, 2, 3, 4, 5,6] 8. Дәріс тақырыбы:Қуаттың комплекстік түрде жазылуы. Потенциалды (топографиялық) диаграмма. Қуаттар тепе – теңдігі. Активті қуаттың максимумын қорек көзінен қабылдағышқа беру шарттары. № 8 дәріс тезистері: Жалпы Р ативтік қуат деп Т период аралығы бойынша есептелген (өндірілген немесе тұтынылған) рлездік қуаттың орташа мәніне тең шаманы атайды: . (8.1) Егер ток күші , тізбектің бөлігінің кернеуі болса, онда . (8.2) Жоғарыдағы өрнектен және осциллограммдан (8.1-сурет) лездік қуаттың екі құрамасы болатынын байқаймыз; олардың біреуі уақытқа тәуелді емес бұл тұрақты құрамасы, ал келесісі жиілігі екі еселенген синусоидалық функция. лездік қуаттың графигі абсцисса өсінің бастамасы (нөлдік нүкте) арқылы өткен кезде онымен не ток күші немесе кернеу қиылысады. Активтік қуаттың физикалық мәні, негізінен бірлік уақытта тізбек бөлігінің R келдергісіне бөлінетін жылу энергиясын білдіреді. Мұндағы кернеу болатынын ескерсек, онда . (8.3) Активтік қуаттың өлшем бірлігі ватт (Вт). Qреактивтік қуаттізбек бөлігініңU кернеуі мен осы тізбек арқылы өтетін ток күші және кернеу мен ток күшінің аралығындағы бұрыштың синусының көбейтінділеріне тең шама: . (8.4) Реактивтік қуаттың өлшем бірлігі вольт-ампер реактивтік (ВАР). Егер болса, онда Q > 0, егер болса, онда Q<0. 4.13-суретте келтірілген графиктен реактивтік қуаттың мәнін оңай табуға болады. 4.14суретте келтірілген график, реактивтік элементтерде энергия шығыны болмайды (Р = 0), энергияны өз бойына сақтайды және де тізбекке қайтарып береді деген ұғымға толық сәйкес келеді. р > 0 шарты орындалатын уақыт аралығында, реактивтік элемент өз бойына энергия қорын жинайды, ал егер р < 0 болса, онда кері қайтарады. Реактивтік қуаттың физикалық мәніне назар аударайық. Ол үшін тізбектей қосылған R, L және С элементтерден құралған тізбекті алып қарастырайық. Осы тізбекпен ток жүреді деп көрейік. Тізбектегі магнит және электр өрісінің энергияларының лездік мәндерінің қосындысын сипаттайтын өректі жазайық: (8.3) Сурет 8.1 Бұл өрнектен тізбектің қорытқы энергиясы екі құрамаға жіктелетінін көреміз; уақытқа тәуелсіз тұрақты құрама және уақытқа тәуелді екі еселенген бұрыштық жиілікпен өзгеретін айнымалы құрама. , (8.4) мұндағы және . Қарастырып отырған периодтық ереже қалыптасу процесі барысында, энергияның тұрақты құрамасы пайда болу үшін, энергия жұмсалады. Осыдан кейінгі периодтық процесс кезінде энергия өзгеріссіз тұрақты сақталады, демек, процесс қалыптасқан соң қоректендіруші энергия көзінен энергия талап етпейді. Тізбектің уақыт аралығында, энергия көзінен пайдаланатын энергияның орташа мәні: . (8.5) Толық қуат . (8.6) Толық қуаттың өлшем бірлігі . S толық қуатпен оның Р активтік және Q реактивтік құамаларының ара байланысы: . (8.7) Айнымалы ток көзінің аспаптарынның бетіндегі анықтамаларында (генератор, трансформатор т. б.) аспаптың тұтынушыны қамтамасыз ететін S – толық қуаттың мәнін көрсетеді. Егертұтынушының кедергісі таза активті болса, онда . Қуаттың үш сипаттамасының да өлшем бірліктері бірдей (ватт), бірақ техникада әртүрлі белгілерді қолданады: □ активтік қуат Р өлшем бірлігі ватт (Вт); □ реактивтік қуат Q өлшем бірлігі вольт-ампер реактивтік (ВАР); □ толық қуатSөлшем бірлігі вольт-ампер (В - А). Қуатты комплекстік түрде жазу өрнегі . (8.8) комплекстік толық қуат (түйіндес емес), ол өзіне түйіндес комплекстік токтің қатысуымен пайда болған. Сөйтіп, активтік қуат Р толық қуаттың нақты бөлігі (Re), ал реактивтік қуатQ көбейтіндінің жорамал бөлігі (Im): ; . (8.9) Әдебиеттер: [1, 2, 3, 4, 5,6] 9.Дәріс тақырыбы:Үшфазалық тоқ тізбектері. Үшфазалық электр тізбектері. Жұлдыз және үшбұрыш түрінде қосу. Үшфазалық тізбектің симметриялы жұмыс режимі. Үшфазалық тізбектің симметриялы емес жұмыс режимі. №9 дәріс тезистері: Кернеулердің (ЭҚК) үшфазалық жүйесі - бір-бірінен фаза бойынша салыстырмалы түрде жылжыған, үш синусоидалы кернеулер (ЭҚК) үйлесуі. Егер үш кернеудің де амплитудалары бірдей, ал фазалық ығысу бұрыштары 120° болса, онда жүйе симметриялы деп аталады. Электр энергетикада қолданылатын қарапайым үшфазалы генератор қозғалмайтын статор мен айналатын ротордан тұрады. Роторда қоздырушы орамы болады, сол арқылы синусоидалы қорек көзінен тұрақты ток өтеді. Тұрақты ток ротормен бірге айналатын магнит өрісін тұдырады. Статорда кеңістікте бір-бірінен 120°-қа ығысқан үш орамы болады. Оларда уақыт бойынша ығысқан, үш бірдей синусоидалы ЭҚК. Фазалық ығысу 120° құрастырады. Осы кернеулердің уақыт жаймасы 1-суретте көрсетілген. Олар диаграммада (2-суретте) векторлар түрінде көрсетілген.9.1Сурет 9.2 Сурет Үшфазалы электр генераторлары мен жүктемелерінде (көп жағдайда, қозғалтқыштарда) фазалардың жалғану сұлбасы ретінде «жұлдызша» (9.3 Сурет) және «үшбұрыш» (9.4 Сурет) сұлбасы қолданылады. Жұлдыз сұлбасы бойынша жалғану нейтраль сыммен (суретте үзік сызықпен көрсетілген) немесе нейтраль сымсыз орындалады. «Жұлдызша» сұлбасында А, В және С шықпаларының арасындағы кернеу желілік, ал осы нүктелердің кез-келген біреу мен N нейтралдің арасындағы кернеу фазалық деп аталады. Осындай үшфазалық тізбектің кернеулерінің векторлық диаграммасы 3-суретте көрсетілген, мұнда Uжжелілік кернеулер мен UФфазалық кернеулердің арасындағы қатынастар көрсетілген. Көптеген жағдайда, олардың әсерлік мәндерінің арасында келесі байланыс болады: жүктеу/скачать 2,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|