«Электрқауіпсіздігі» дәрістер жинағы 6В11210-Қоршаған ортаны қорғау және өмір тіршілігінің мамандығы бойынша оқитын жоғарғы оқу орындарының студенттерге арналған

1. 
   Кернеу қадамы.
   
2. 
   Адам денесінің электрлік кедергісі.
   
3. 
   Түрлі мәндегі токтардың адамға әсер ету сипаты. Сезілетін ток.
   
4. 
   Түрлі мәндегі токтардың адамға әсер ету сипаты. Фибрилляциялық ток.
   
5. 
   Ток жолының жарақат салдарына ықпалы.
   
6. 
   Электр қондырғыларының электрқауіпсіздігі.
   

Техникада қолданылатын оқшаулауыш материалдар шынайы диэлектриктер болып табылмайды. Олардың барлығына салыстырмалы көлеммімен ρ_v және салыстырмалы беттігімен ρ_S сипаттамалы өткізгіштік тән. Сәйкесінше кез-келген оқшауланған конструкция соңғы көлемдік R_V және беттік R_S кедергі мәніне ие болады. Соңғысының мәні материалдардың салыстырмалы кедергісінің мәніне және конструкцияның геометриялық өлшемдеріне тәуелді болады.

Әдетте электротехникалық қондырғы оқшаулауышының кедергісі R, ρ_S және R_V байланысына параллель эквивалентті деген ұғымға тән. Мұндай тәсіл оқшаулау күйін нормалауды және бақылауды жеңілдетеді. Сонымен, жеке коммутациялық аппараттың оқшаулауыш кедергісі әдетте 100 МОм кем емес, электрлік машинаның қызған күйіндегі орамасының мәні 10 МОм кем емес; кабель оқшаулауышының кедергі мәні кабель қиындысының ұзындығына тәуелді болады және әдеттегідей зауыттағы сынау кезінде 100 МОм/км кем емес.

Оқшаулауыш кедергісінің сандық мәні Rи (яғни оның құраушыларының) сыртқы эксплуатациялық факторлардың ықпалынан өзгереді. Беттік кедергі R_S ылғалдану және ластану кезінде мың есеге дейін төмендеуі мүмкін. Көлемдік кедергі R_v оқшаулауыштың ылғалдануы кезінде немесе оның қызып температураның жоғарылауы кезінде төмендеуі мүмкін.

Бұйым оқшаулауышының кедергісі – электр қондырғыларын техникалық қамсыздандыру және жаңа бұйымдарды қабылдау кезінде нормаланатын шама. Оны орнатылған нормадан төмендету кезінде оқшаулауыштың жылулық тесілуінен өртқауіпті жағдайдың орын алуы мүмкін.

Оқшаулауыш кедергісін төмендету кезінде зақымдану орнында (ластану, ылғалдану) желінің жұмысшы кернеуінің әсерінен өтетін ток кобейеді; сәйкесінше осы орынның қызу температурасы жоғарылайды. Оқшауланған материалдың қызу температурасының жоғарылауы оның кедергісін төмендетеді, ол сәйкесінше токтің артуына алып келеді. Соңғысы жаңадан температураның жоғарылауын туындатады және сәйкесінше оқшаулауыш кедергісінің қосымша төмендеуіне алып келеді. Электр тогының жоғарылау үрдісі жылу бөлумен жылуды қайтару аралығында тепе-теңдік орнағанша жалғасады. Егер, салқындату шарттары зақымдану аймағындағы жылубөлу қарқындылығына сәйкес келмесе токтың көшкін тәрізді жоғарылауы орын алады, ол материалдың жылулық бұзылуына және доғалық тұйықталуына алып келеді. Сондықтан, оқшаулауыштың кедергісінің төмендеуі кезінде ақауларды жою бойынша шаралар қолдану қажет.