Электродинамика. Тұрақты электр тогы
Электр өрісінің кернеулігі
жүктеу/скачать 71,4 Kb.
|
5 Дәріс э
| Электр өрісінің кернеулігі
Зарядталған денелердің өзара әсерлесу күштері электр өрісі арқылы беріледі. Қозғалмайтын зарядтардың электр өрісін электростатикалық өріс деп атайды. Электр өрісін сандық сипаттау үшін электр өрісінің кернеулік векторы енгізілген. Электр өрісінің кернеулігі электр өрісінде орналасқан нүктелік зарядқа әсер ететін күштің осы зарядтың шамасына қатынасына тең болады: , Өлшем бірлігі Кернеулік векторының бағыты оң зарядқа әсер ететін күштің бағытымен бағыттас болады. Электр өрісінің кернеулік векторы электр өрісінің күштік сипаттамасы болып табылады, яғни электр өрісінде орналасқан бірлік оң зарядқа әсер ететін күшті анықтайды. Барлық нүктесіндегі кернеулік векторының бағыты мен шамасы бірдей болатын электр өрісін біртекті электр өрісі деп атайды. Электр өрісіне енгізілген зарядтарға өріс тарапынан әсер ететін күш . Вакуумдегі нүктелік зарядтың тудыратын электр өрісінің кернеулігі: Зарядталған дене нүктелік болмаған жағдайда зарядталған денелерді келесі үш топқа бөлуге болады: 1) Сызықтық зарядталған дене
2) Беттік зарядталған дене
3) Көлемдік зарядталған дене
Электр өрісін көрнекті түрде бейнелеу үшін электр өрісінің күш сызықтары (кернеулік сызықтары) енгізілген.
Еркін зарядталған бөлшектердің реттелген немесе бағытталған қозғалысын электр тогы деп атайды. Электр тогының бағытына оң зарядталған бөлшектердің қозғалыс бағыты алынған. Электр өрісінің әсерінен өткізгіштерде пайда болатын электр тогын өткізгіштік ток деп атайды, ал зарядталған денені тұтастай көшіретін болсақ, онда бұл кезде пайда болатын токты конвекциялық ток деп атайды. Ортадан электр тогы өткенде келесі құбылыстар байқалады: 1. Электр тогы өткенде орта қызады (электр тогының жылулық әсері). 2. Электр тогы өткенде орта құрамды бөліктерге бөлінеді (электр тогының химиялық әсері). 3. Электр тогы өзін қоршаған ортада магнит өрісін тудырады (электр тогының магниттік әсері). Электр тогын сандық сипаттау үшін физикалық скаляр шама ток күші енгізілген. Ток күші деп - өткізгіштің көлденең қимасынан бірлік уақытта өтетін зарядты айтады. өлшем бірлігі Бағыты мен шамасы өзгермейтін электр тогын тұрақты электр тогы деп атайды. мұндағы: - өткізгіштің көлденең қимасынан уақытта өтетін зарядтың мөлшері. Өткізгіштің қарастырылатын бетінің кез-келген нүктесіндегі электр тогының бағыты мен шамасын анықтау үшін физикалық векторлық шама электр тогының тығыздығы енгізілген. өлшем бірлігі . Ток тығыздығының бағыты сол нүктедегі ток күшінің бағытымен сәйкес келеді және өткізгіштің көлденең қимасына перпендикуляр бағытталады. Кез келген токтар үшін Тұрақты электр тогы үшін ( ) ток тығыздығы формуласымен анықталады. Ток күшін және ток тығыздығын өткізгіштегі зарядтардың реттелген қозғалысының жылдамдығы, концентрациясы арқылы өрнектейік. Өткізгіштегі заряд тасушылар концентрациясы n және оның әрқайсысының заряды q0-ге тең болса, онда dt уақыт ішінде ауданы S көлденең қима арқылы өтетін зарядтар шамасы: мұндағы: - өткізгіштегі еркін электрондардың реттелген қозғалысының орташа жылдамдығы. Ток күші: Ток тығыздығы: Ортада электр тогы болу үшін қажетті шарттар: 1. Ортада еркін зарядталған бөлшектер болуы қажет; 2. Осы еркін зарядталған бөлшектерге сырттан күш әсер ету қажет, яғни ортада электр өрісі болуы керек. Металдарда электр тогын тасымалдаушылар –электрондар, электролиттерде – оң және теріс иондар, газдарда – оң иондар мен электрондар және жартылай өткізгіштерде – электрондар мен кемтіктер болып табылады. жүктеу/скачать 71,4 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|