Эмбриология


4-Тарау. Жасуша туралы ілім (жалпы цитологияның негіздері) в 4 .1 1 -с у р е т



Pdf көрінісі
бет39/383
Дата04.10.2022
өлшемі74,12 Mb.
#151686
түріОқулық
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   383
Байланысты:
Афанасьев Гистология

74
4-Тарау. Жасуша туралы ілім (жалпы цитологияның негіздері)
в
4 .1 1 -с у р е т . 
Гольджи кешені: а — жұлынның жүйкелік жасушасы, 
Голь­
джи әдісімен күмісті сіңіру: 1 — ядро; 2 — ядрошық; 3 — Гольджи кешені; б —  
ультрамикроскопиялық құрылысының схемасы (үшөлшемді 
реконструкция); 
в —  Гольджи кешені ультражуқа кесіндіде (бауыр жасушасы): 1 — көпіршіктер; 
2 — түтікшелер; 3 — жайпақтанған қапшықтар (цистерналар); 4 — түйіршікті 
эндоплазмалық тордың фрагменті
Гольджи кешенінің проксималды бөлігіне түсіп, онын мембраналары- 
мен бірігеді. Яғни, Гольджи кешеніне түйіршікті эндоплазмалык торда 
өндірілген жаңа мембраналар өлшемі және өнімдері келіп түседі. Гольджи 
кешенінің мембраналык цистерналарында түйіршікті эндоплазмалык ре- 
тикулумде өндірілген нәруыздардың күрылымында екіншілік өзгерістер 
жүреді. 
Бүл 
өзгерістер 
(түрленулер, 
модификациялар) 
өндірілген 
гликопротеидтердің олигосахаридтік тізбектерінін кайта кұралуымен бай- 
ланысты. Гольджи кешенінің куыстарының ішінде әр түрлі ферменттердің 
(трансглкжозидазалардың) көмегімен лизосомалык нәруыздар мен сек­
рет нәруыздарының түрленуі әркилы өтеді: олигосахаридті тізбектердің


4.2. Жасушаның құрылымдық компоненттері
75
біртінделген ауыстырылуы және 
көбеюі өтеді. Түрленуші нәруыздар 
проксималды цис беткейдің ци- 
стернасынан дисталды беттің ци- 
стернасына ішінде тасымалданушы 
нәруызы бар ұсак вакуольдердіи 
бірінсн 
біріне 
сатылап 
берілуі 
(эстафета 
жолымен) 
аркылы 
жеткізіледі.
Дисталды (
trans
) беткейдің цис- 
терналарында акуыздардын сұрып- 
талуы жүреді: цистерналардың мем- 
браналарының ішкі беттерінде не 
секреторлык акуыздарды, не лизо- 
сомалардың 
кұрамына 
кіретін 
акуыздарды (гидролазаларды) тани- 
тын 
рецепторлар 
орналасады.
Осының нәтижесінде диктиосома- 
лардың дисталды бетінің цистерна- 
ларынан ұсак вакуольдердің екі түрі 
бөлінеді: а) кұрамында гидролазала- 
ры бар — лизосомалар (алғашқы); 
б) секреторлык акуыздар.
Гольджи кешенінің секреторлык 
кызметі рибосомаларда өндіріліп, 
эндоплазмалык 
тордың 
ішінде 
жинакталатын 
акуыз 
Гольджи 
кешенінің вакуолдеріне тасымалда- 
нады (4.12-сурет).
Одан кейін жинакталған нәруыз 
секреторлык нәруызды өнім күрай конденсациялануы мүмкін (мысалы, 
ұйкы, сүт бездерінде және баска бездерде болатындай). Гольджи кешенінің 
цистерналарының ампулярлык кеңеймелерінен ішінде осы нәруыздар бар 
көпіршіктер бөлініп шығады. Әрі карай олар бір-бірімен және эндосомалар- 
мен косылуы жүріп, 
секреторлык, туйіриііктерді
кұрай көлемдерінің үлкеюі 
мүмкін. Осыдан кейін секреторлык түйіршіктер жасушаның үстіңгі бетіне 
жылжи бастайды, плазмолеммамен жанасады, олардың меншікті мембрана- 
лары плазмолеммамен бірігіп, түйіршіктің ішіндегі заттар жасушанын сырты- 
на шығарылады. Бүл үдеріс морфологиялык тұрғыдан экструзия (лактырып 
тастау, экзоцитоз) деп аталады және сатыларының реті кері жүрген пиноци- 
тозды еске салады.
Өндірілген өнімдер, пайда болған кезден бастап жасушадан шығарылғанға 
дейін, гиалоплазмадан мембранамен бөлінген. Сонымен, Гольджи кешенінің 
мембраналары жасуша өнімдерінін түзелуі барысында сегрерирлеушілік 
кызмет аткарады. Гольджи кешенінің вакуолдерінде ресинтезделген липид


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   35   36   37   38   39   40   41   42   ...   383




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет