Емтихан сұРАҚтары «5В060900-«География»
жүктеу/скачать 5,83 Mb.
|
Åìòèõàí ñ?ÐÀ?òàðû «5Â060900-«Ãåîãðàôèÿ»
| Шөлдер мен шөлейттер.
Шөл биомдарының даму аймақтарының гидротермиялық режимінің маңызды ерекшелігі-буланудың жауын-шашыннан күрт басым болуы. Ылғалдың жетіспеушілігі жоғары буланумен бірге құрғақ ауамен және қарқынды күн радиациясымен тіршілік етудің негізгі жағдайларын анықтайды. Шөлге жататын биоценоздар қоңыржай, субтропикалық және тропикалық табиғи аймақтар жағдайында қалыптасады. Шөлді қауымдастықтардың келбеті, құрылымы, динамикасы, өндіріс процестерінің деңгейі ең алдымен ылғалмен, жауын-шашынмен және олардың жыл бойына таралуымен бақыланады. Әр түрлі шөлді аймақтарда және олардың ішінде жауын-шашын мөлшері жылына 200-150 - ден 50-40 мм-ге дейін, олар толық болмағанға дейін өзгереді. Өсімдіктердің құрғақ жағдайларға морфофизиологиялық бейімделуі ылғалдың жетіспеушілігімен, топырақтың кедейлігімен анықталады, көбінесе тұздану мен жоғары температурамен үйлеседі. Қатаң табиғи жағдайда шөлді өсімдіктердің даму мүмкіндіктері терең енетін тамыр жүйелерінің дамуымен топырақтан суды тиімді сіңіру арқылы қамтамасыз етіледі. Топырақтың тереңдігінде тамырлардың жоғары ылғалдылық горизонттарына енуіне мүмкіндік береді, соның арқасында өсімдіктер ұзақ уақыт өмір сүре алады. Сонымен, ағаштар мен бұталар тамырлары ерекше дамиды, олардың ұзындығы жер үстіндегі өздерінің ұзындығынан 10 есе көп; көптеген астықтұқымдасты түрлер топырақтың жоғарғы горизонттарында қалың тамыр жүйесін құрайды, олар киізге ұқсайды, ал олардың жіп тәрізді тамырлары топыраққа бір метрге немесе одан да көп енеді. Шөл өсімдіктері ксерофиттер немесе гиперксерофиттер тобына жатады. Олардың жапырақтары ұсақ, топырақ пен ауа құрғақтығы өскен сайын жапырақтарын тастау арқылы булану деңгейін азайтып беймделеді. Шөл өсімдіктері ерекше тобын бөледі- кактустар мен суккуленттер, олар су баланс мәселесін жапырақтары мен сабақтарындағы паренхималарында ылғал жинақтау жолымен "шешеді". Олардың арасында шырындары сабақтарында (кактустар, сүттіген тұқымдасының өкілдері) және жапырақтарында (агава, алоэ) жиналып ерекшеленеді. Жеке топ-құрғақ және ыстық кезеңдерден ауысатын қысқартылған тіршілік циклі бар өсімдіктер-бұлар шөпті өсімдіктер-эфемерлер (терофиттер) және эфемероидтар (геофиттер). Эфемер тұқымдары және эфемероидтардың жер асты мүшелері (пиязшықтар, түйнектер, тамырлар) бірнеше жыл бойы сақталып қалады, сондықтан олар жауын-шашын азайған кезде тіршілігін оңай сақтап қалады. Ксерофиттер суккулент және склерофит болып екіге бөлінеді. жүктеу/скачать 5,83 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|