Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

14
тұншыққан қажеттілікті қанағаттан-
дыру жолы, өзін-өзі жүзеге асыру жә-
не өзін-өзі бекіту түрі ретінде көрініс 
табады.
АГРЕССИВТІК МІНЕз-ҚҰЛЫҚ
(лат. 
aggressio
– қаз. 
шабуыл жасау
) 
–
 
адам әрекетінің ерекше формасы, 
мұндай мінез-құлық субъекттің нұқ-
сан келтіру мақсатымен өзінен басқа 
адамға немесе адамдар тобына өз 
артықшылығын білдіріп, қыр көрсе-
туі немесе күш қолдануға тырысуы-
мен сипатталады. А.м-қ. қарқынды-
лығы мен пайда болу дәрежесі бо-
йынша: жеккөрушілік, жақтырмаушы-
лықтан – тіл тигізуге («вербалдық 
агрессия») және дөрекі түрде күш 
қолдануға («физикалық агрессия») де-
йін түрленеді. Әлеуметтік-психология-
лық тұрғыдан келгенде: жекелеген 
адамдардың агрессивті мінез-құлық-
тары жиынтығының, бұқаралық си-
паттағы құбылыс ұғымының шеңбе-
ріндегі тұлғааралық агрессияның –
топтық агрессияға айналуының мәні
бар. Шетелдік психологияда агрес-
сивті мінез-құлықтың пайда болуы-
ның, себеп-салдарларының сан алуан
түсіндірмелері кездеседі. А.м-қ. нақ-
ты көріністерін түсіну үшін тұлғалық 
және ұжымдық әрекеттің жалпы құры-
лымындағы оның орнын айқындап ал-
ған жөн. Мыс., агрессивтік акт субъект-
тің қорғаныстық жауабына ұқсама-
уына, аффекттің салдары еместігіне 
немесе А.м-қ. өзіндік мақсат-мүдде 
мен мәнге ие болып, ерекше тұлғалық 
және ұжымдық іс-әрекетке (ауытқы-
ған, теріс мінез-құлық) көшуіне және 
т.б. баса назар аудару қажеттігі.
АҒЫНАН ЖАРЫЛУ
– адамның іш-
кі сырын бүкпесіз білдіріп, болмыс-
тың шындығын жасырмай ақтарып 
салатын мінездегі ұнамды қасиет. 
А.ж. мінезіндегі ақжарқын жайда- 
рылықты, адал ниет пен ақпейілді, та- 
за ой мен әділдікті білдіретін ұнам- 
ды сипаттар. 
Мінезі ақжарқын адам 
өзінің ойы мен мақсат-мүддесін, ба-
сынан кешірген оқиғаларын, көңіл 
күйін жасырмай ашық-жарқын біл-
діреді. Маңындағы адамдарды да
өзіндей деп санап, оларға ақпейіл-
дікпен сенеді. Ақкөңіл адал адамның 
мінез-құлқын қастерлеп, халқымыз 
«Ақкөңіл адамның аты арымас, тоны
тозбас» деген мәтелмен тұжырымдап 
түсіндірген. Ағынан жарылып сөй-
лейтін ашық мінезді жайдары адам 
айналасындағыларға ақниетімен қа-
райды. Оларға ақпейілі мен көңілшек-
тігін танытады. Ақниетті адамның 
жанашыр дос-жарандары да көп бо-
лады. Оны үнемі құрметтеп, өзара 
сыйласымды қатынас жасайды. Халық 
таза ойлы да, әділ де адал адамды дос
санап, оның турашылдығы мен шын-
шылдығына қолдау көрсетіп, оны 
өзгелерге үлгі-өнеге етеді. А.ж., кіші-
пейілділік көрсету – адамның жеке 
басы мен бойындағы ұнамды да жа-
ғымды қасиеттері. Ондай қасиеттер 
адамның кісілік беделін арттырып, 
халық арасындағы құрметке ие бо-
луына жетелейді.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: