1. негізгі бөлім. 11 Мыс зауытында күкірт қЫШҚылын өндіруге арналған шикізаты 11
ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ
жүктеу/скачать 0,51 Mb.
|
Шаршеналиев диплом
4.ҚАУІПСІЗДІК ЖӘНЕ ЕҢБЕКТІ ҚОРҒАУ БӨЛІМІ.ӨНДІРІСТІК ЗИЯНДАР МЕН ҚАТЕРЛЕРДІ ТАЛДАУБұл жоба мыс өндірісінде күкірт қышқылын алуды автоматтандыруға негізделген. Түсті металлургияда күкірт қышқылын алудың маңызы зор. Күкірт қышқылын алу күрделі процесс. Жоба барысында күкірт қышқылын қалай өндіру керек, оның экономикалық тиімділігі және басқа да нәрселер қарастырылған. Күкірт қышқылын алудағы негізгі шикізат көзіне газдар жатады. Сонымен қатар шикізат ретінде күкірт және күкірті бар қосылыстар қолданылады. Қолданылатын газдар өте улы, әрі қауіпті. Осы газдарды өңдеу арқылы күкірт қышқылын алуға болады. Күкірт қышқылын өндіру кезінде химиялық процестер жүзеге асады. Процесс барысында олардан келетін зияндарды залалсыздандыру қарастырылады. Жоба мақсаты - осы процесті автоматтандыру. Басқаруды автоматтандыру арқасында еңбек өнімі артады. Өндіріс режімі өте тұрақты болады. Бұл өнім шығымын арттыруға және оның сапалы болуына маңызы зор. Бүгінгі таңда күкірт қышқылын химия өнеркәсібінің азығы дейді, себебі күкірт қышқылынсыз ешбір зертхана жұмыс жасай алмайды. Сол себепті, күкірт қышқылын өндіріп, оны автоматтандырудың маңызы зор. Күкірт қышқылы - химиялық өндірістің көбінде қолданылатын негізгі өнім. Басқа қышқылдармен салыстырғанда, химия өнеркәсібінде кең көлемде қолданылуына сәйкес, қүкірт қышқылы бірінші орында тұр. Ол басқа бейорганикалық қышқылдарды HCL, HN03, Н3Р04 және минералдық тыңайтқыштарды алуда кеңінен пайдаланылады. Металлургияда түсті металдар алу процесін мұнай өңдеуде түрлі өнімдерді тазартуға, қопарылғыш заттар, жасанды талшықтар, бояулар, дәрі-дәрмектер өндіруде, тері илеуде және желімді синтездеуде алатын орны ерекше. Күкірт қышқылы күшті су тартқыш зат. Егер концентрациялы қышкыл толтырылған шыны ыдысты біраз уакыт ашық қалдырса, ауадағы су буын бойына тартып сіңіреді де, қышқыл ыдыстан асып төгіледі. Осы қасиетіне бола күкірт қышқылын түрлі газдарды ылғалдан құрғату үшін пайдаланады. Концентрациялы күкірт қышкылы адам терісіне, матаға, ағашқа тисе, оны қарайтып күйдіреді. Сол себепті, күкірт қышқылымен жұмыс істегенде өте сақ болу керек. Теріге немесе матаға тиген күкірт қышқылын тездетіп сумен жуып, содан соң ас содасы ерітіндісімен шаю қажет. Концентрациялы күкірт қышқылына күшті тотықтырғыштың қасиеті тән. Сұйылтылған күкірт қышкылы басқа күшті қышқылдарға тән қасиеттерді көрсетеді: - екінегізді күкірт қышкылы сатылы диссоциацияланады, индикаторға әсер етеді; - бірінші сатысында H2SO4 түгелдей дерлік диссоциацияланады, ал, екіншісінде азырақ диссоциацияланады; - күкірт қышқылы сілтілермен және ерімейтін негіздермен әрекеттесіп тұз түзеді. Сұйылтылған күкірт қышқылы металдардың кернеу қатарындағы сутектің сол жағында орналасқан металдармен әрекеттескенде, тотықтырғыш қасиет көрсетеді, нәтижесінде сутек газы бөлінеді. Қалыпты температурада өте концентрациялы 80-90 %-дық күкірт қышқылы көптеген металдармен (темір, алюминий, хром және т.б.) әрекеттеспейді. Оның себебі, металл бетінде енжар қабат пайда болады. 1 сурет - күкірт қышқылының формуласы Күкірт қышқылының тұздары екі типті болады: орта және қышқыл тұздар. Орта тұздар - сульфаттар, қышқыл тұздар - гидросульфаттар. Көпшілік сульфаттар суда жақсы ериді, ал, ерімейтіндерге және аз еритіндерге BaSO4, SrSO4 жатады. Kөп қолданылатын тұздары: натрий сульфатының кристал- гидраты Na2SO4 × 10H2O, оның минералын мирабилит деп атайды. Күкірт қышқылы суда ерігенде көп жылу бөле отырып, онымен химиялық реакцияға түсіп, құрамы әртүрлі гидраттар түзеді. Олар: H2SO4 × O2, H2SO4 × 2H2O, H2SO4 × 4H2O. Сондықтан да, қышқылды суда еріткенде мынадай қауіпсіздік ережесін мұқият сақтау қажет: ауыр сұйықтықты (қышқыл) жеңіл сұйықтыққа (суға) шыны таяқшамен араластыра отырып, жайлап құю қажет. Сонда ауырлау күкірт қышқылы судың астыңғы қабатына дейін жетіп, бөлінген жылу біркелкі тарайды. Керісінше суды қышқылға құйса, су қышқылдан жеңіл болғандықтан бөлінген мол жылу суды қайнау температурасына дейін жеткізіп, қышқыл жан-жаққа шашырауы мүмкін. Күкірт қышқылын алу процесі - өте зиянды. Оның қоршаған ортаға тигізетін зияны көп. Сондықтан, елімізде айналадағы ортаны қорғауға көп көңіл бөледі. Күкірт қышқылын өндіретін зауыттарда газ тазартқыш қондырғылар қолдану арқылы айналадағы ортаны ластанудан сақтап қалады. Өміртіршілік қауіпсіздігі бөлімінде осы жайттар қарастырылып, оларды нақты мәліметтер арқылы есептеп көрсетеді. Бұл бөлімде қарастырылатын негізгі такырыптар мыналар: - өндірістік зияндар мен қатерлерді талдау; - қорғаныштық жерлендіруді есептеу; - желдетуді ұйымдастыру; - өртке қарсы шаралар. Контактілік-компрессорлы бөлімінің есептеу құрылғылары (ЕҚ) бөлмесі жүзеге асырылатын процестің қатерлілігі бойынша бірінші дәрежеге жатқызылатын мыс зауытының күкірт қышқылы цехының аймағында орналасқан. ЕҚ бөлмесіндегі адамдардың денсаулығына әсер ететін негізгі зияндар мен қауіптерге мыналар жатқызылады: - оператордың жұмыс орнының бөлек ұйымдастырылмауы; - адамның электр тоғына шалынуы; - артық жылу бөліну; - өрттің шығуы; - ЕТ құралдарының шу шығаруы; - жұмыс орнының жарықталуы. Оператордың жұмыс орнының бөлек ұйымдастырылмауы операторға кері әсер береді, көптеген жүктемелерді тудырады. Жұмыс орнының ыңғайлы болмауы адамның арқа жақ бұлшық еттеріне ауырлық түсіреді, отыратын бетке дене салмағының біркелкі таралмауы қолдың қозғалысын нашарлатады, аяқтардың ыңғайлы орналаспауы жіліншіктерде қанның ұюына әкеледі. Басқару органдарының және ЭЕМ пульті панельдерінде ақпаратты бейнелеу құралдарының дұрыс орналаспауы пайдалануда ыңғайсыздық тудырады және оператор энергиясын көп жұмсайды. ЕҚ бөлмесінде есептеу техникасының құралдары, көптеген радио- электрондық құрылғылар мен сымдар кернеуде болады. Олардың тоқ жүретін ашық бөліктеріне байқамастан немесе кернеуді тексеру кезінде тию үлкен қатерге әкеледі. Электр тоғының соғуынан алған зақымдану жеңіл болған жағдайда сым тиген жер қызарып ауырады (күйеді), зақымданған адамның өңі қуарып, бойын үрей билейді. Ауыр зақымданған жағдайда күйік ұлғайып, тоқ ұрған жердегі дененің беткі қабатының қарайғаны байқалады, адам талықсып, сіңірі тартылады, тыныс алуы мен жүрек соғуы тоқтап қалуы мүмкін. Электр тоғы адам денесінен өтіп, бұлшық еттерге механикалық зақым келтіріп, ағзаға түрлі қауіптер әкеледі, сонымен қатар демалу және қан айналым мүшелері жұмысын бұзады, тіпті толығымен тоқтатады. 2 сурет - элетр тоғының сұлбасы мыс зауыты кенет өзгеретін климатты табиғи аймақта орналасқан. Ол жақта қыста - (-25оС), жазда - (+35оС), әрине бұл ЕҚ бөлмесінің жұмыс аймағындағы микроклимат параметрлеріне кері әсер береді.Күн жылуының өтуі нәтижесінде жаз кезінде ЕҚ бөлмесінде жұмыс істейтін машиналардан жылу бөлініп, артық жылу бөліну пайда болады. Жылудың ағзаға әсері: жылдам шаршаудың салдары, жұмыс істеу мүмкіндігінің төмендеуі, жылулық әсерлер, жылу соққысы сияқты әртүрлі ауруларға және зиянды әсерлерге қарсы тұру қабілеті төмендейді. ЭЕМ-де өрттің пайда болу қаупі электронды сұлбаның элементтерінен, тоқ тасушы өткізгіштерден туындайды. Өрт туындаған жағдайда адам күю қаупіне шалынады. Адамның көру мүшелері арқылы алатын ақпараттың сапасы көбінесе жарықталуға тәуелді болады. Жеткіліксіз жарықталу ағзаны және көруді нашарлатады, ақпараттың толық қабылдануын және еңбек өнімділігін төмендетеді. Көру органдарын басқаратын бұлшық еттердің шамадан тыс шаршауы жақыннан немесе алыстан көре алмау ауруларын тудырады. Өндірістік орталардағы қолайсыз факторларға шу жатады. Адам ағзасына олардың әсері ең алдымен жаңа жоғары өнімді құралдарды қолдану кезіндегі әртүрлі станоктар мен агрегаттардың жоғары жылдамдықта жұмыс істеулерімен байланысты. Насостар, компрессорлар, трубиналар, пневматика- лық құралдар, станоктар және т.б. қозғалыстағы құралдар шудың көзі болып табылады. Сонымен қатар, соңғы жылдардағы қаладағы транспорттардың кө- беюіне байланысты, қолайсыз факторлар ретінде шудың әлеуметтік маңызы да зор. Шудың әсерінен адам ағзасында ең алдымен есту, жүйке, жүрек- қантамыр жүйесінің өзгерістері дамиды. Олардың айқындылығы шудың пара- метрлеріне, шу жағдайындағы жұмыс ету стажына, жұмыс уақытындағы шу- дың ұзақтығына және ағзаның сезімталдығына байланысты. Есептеу құрылғысы орналасқан бөлмедегі шудың көзі жұмыс істеуші ЭЕМ-дер және техникалық құралдар кешеніне кіретін құрылғылар (бейне тер- миналдар, баспа құрылғылар). Шу ақпаратты қабылдау және талдауға бай- ланысты жұмыстардың орындалуын қиындатады, назар аудару және ауызша ақпарат алмасуға кедергі жасайды. Шу жүйке жүйесін өзгертеді, адам психи- касына, жүрек-қантамыр жүйесіне, ас қорытуға кері әсер етіп, ұйқыны нашар- латады. Шулы жағдайларда жұмыс істеу - бас ауруын, бас айналуды тудырып, есту мүшелері функцияларын бұзады. Зиянды параметрлердің шамалары са- нитарлық нормаларға сәйкес 4.1 кестеде келтірілген. 4.2 Қорғаныштық жерлендіруді есептеу Адамның электр тоғына шалыну қаупін болдырмау үшін қорғаныштық жерлендірудің есептеуін жүзеге асырамыз. Есептеу орталығы, іргетасы темір- бетонды бөлмеде орналасқан. Есепту құрылғысына ТВСО-1 микро-ЭЕМ орна- ласқан. Оны қоректендіру үшін оқшауланған нейтралды торап қолданылады. Қорек кернеуі - 220 В, тұйықталу тоғы - 60 мА, грунттың үлестік кедергісі - 45 Ом×м. Метеорологиялық қызмет көрсету орталығының деректері бойынша ЖМЗ орналасқан аймақ бірінші климаттық аймаққа жатады. Климаттық ай- мақты біле отырып мерзімдік коэффициентті анықтаймыз. ЕҚ залы - жолақтық қимасы бұрыштық болаттан жасалған, өзектік қима- сы ұзындығы бұрыштық болаттан тұратын жерлендірудің контурлық типін қолданады. Жерлендіргіш 0,8 м тереңдікке отырғызылады. Жерлендіру түрі: 0,8 м-ге тереңдетілген жолақтар мен тік электродтарда жүзеге асырылған құ- рылыс периметрі бойынша контур типті. Мерзімдік коэффициентін ескере отырып, грунттың үлестік кедергісін есептейік: Табиғи жерлендіргіш ретінде ЕҚ бөлмесінің темірбетонды іргетасын аламыз. Темірбетонды іргетасының ағынды токқа кедергісін келесі формула бойынша есептейміз. S - құрылыс іргетасымен шектелген аудан, м2. RФ = 0,5 × 1,6 × 247 / √ = 27 Ом. ПУЭ талаптарына сәйкес 1000 В кернеуге дейін электр құрылғылары үшін жерлендіретін құрылғының кедергісі RН=4 Ом-нан артық болмауы керек, сол себепті RН=4Ом. N=4,8 және тік электродтар арасындағы қашықтық а=5 м. Олардың ұзындығына а/l=2 қатынасы 4.1 кестеден анықталады, яғни, 6 электрод алы- нады, nb=6. жүктеу/скачать 0,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|