ПӘнінің ОҚУ-Әдістемелік кешені 5В011000 «Физика» мамандығы үшін



бет1/13
Дата18.02.2017
өлшемі1,47 Mb.
#10366
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ

СЕМЕЙ қаласыныңШӘКӘРІМ атындағы МЕМЛЕКЕТТІК УНИВЕРСИТЕТІ




3 деңгейлі СМЖ құжаты

ПОӘК

ПОӘК 042-18-38-80/03-2014


ПОӘК

«Оптика» пәнінің

студенттергеарналған


№1 басылым 05.09.2013ж.


ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК КЕШЕНІ

5В011000 - «Физика» мамандығы үшін
«Оптика»
ПӘНІНІҢ ОҚУ-ӘДІСТЕМЕЛІК МАТЕРИАЛДАРЫ

Семей


2014
МАЗМҰНЫ


  1. Глоссарий

  2. Дәрістер

  3. Машықтану сабақтары

  4. Зертханалық сабақтар

  5. Студенттің өздік жұмысы


1 ГЛОССАРИЙ

абсолют қатты дене – кез-келген екі нүктесінің арасындағы ара қашықтық өзгермей қалатын дене (материалық нүктелер жүйесі);

абсолют серпімді дене – деформациясы оны тудыратын күштерге пропорционал Гук заңына бағынатын дене;

абсолют серпімді соқтығысу – нәтижесінже, соқтығысатын денелер жүйесінің механикалық энергиясы басқа энергия түрлеріне ауыспайтын соққы

абсолют серпімсіз соқтығысу – соқтығысқаннан кейін бірге, бір жылдамдықпен қозғалатын соққы;

айналмалы қозғалыс – айналу өсі деп аталатын қозғалмайтын перпендикуляр оське қатысты жазықтықта дененің барлық нүктелері қозғалады;

айналу периоды – толық бір тербеліс жасауға кеткен уақыт;

айналу жиілігі – бірлік уақытта жасалатын толық тербеліс саны;

амплитуда – тербелетін қалыптан ең үлкен ауытқу;

барометрлік формула- атмосфералық қысымның биіктікке байланысты экспоненциалды кемуін өрнектейтін формула;

бұрыштық үдеу – бұрыштық жылдамдықтың уақыт бойынша бірінші туындысына тең векторлық шама;

бұрыштық жылдамдық – бұрылу бұрышының бірінші туындысына тең айналу осіне қатысты оң бұрғы ережесімен анықталатын вектор;

бірқалыпсыз қозғалыс – бірдей уақыт аралығында әр түрлі жол жүретін дене қозғалысы;

бірінші текті мәңгі қозғалтқыш - сыртттан алған энергиядан артық жұмыс жасайтын, периодты әрекет ететін қозғалтқыш;

гармоникалық тербеліс- синус немесе косинус заң бойынша өтетін тербеліс;

герц (Гц) – уақыт бірлігі ішіндегі бір тербеліске сәйкес тербелістер жиілігінің бірлігі;

дене импульсі – сан жағынан дененің массасының жылдамдығына көбейтіндісіне тең және бағыты жылдамдықтың бағытымен бірдей векторлық шама;

Доплер эффектісі – тербелістер қабылдаушысымен шығарушы қозғалысына байланысты тербеліс жиілігінің өзгеруі;

жылу сыйымдылық - дененің температурасын бір кельвинге арттыру үшін оған жұмсалатын жылу мөлшеріне тең шама;

жылдамдық – қозғалыс тездігін сипаттайтын векторлық физикалық шама;

өлшемдерімен формасын ескермеуге болатын массасы бар дене;



еркін жүріс жолының ұзындығы- газ молекуласының кезектес екі соқтығысуларының арасындағы уақыт ішінде жүріп өтетін жолы;

инерттілік – сыртқы әсер тоқталған кезде дененің тыныштық қалпын сақтау қасиеті;

инерциалдық санақ жүйесі – еркін материалдық нүкте бірқалыпты және түзу сызықты қозғалатын жүйе;

инерциалдық емес санақ жүйесі – инерциалдық жүйеге қатысты үдеумен қозғалатын санақ жүйесі, мүнда Ньютон заңы да, импульстың сақтау заңы да, инерция заңы да , импульстың сақталу заңы да орындалмайды;

инерция (массалар центрі) – осы жүйенің массаларының таралуын сипаттайтын нүкте орны;

кинетикалық энергия – еркін қозғалып өшетін дененің механикалық энергиясы;

күш – денелердің бір-біріне әсерінің өлшемі бола алатын векторлық шама;

консервативті емес күш – егер осы күштердің істеген жұмысы нүктенің орын ауыстыру траекториясына тәуелсіз болған кездегі әсер ететін күш

идеал газ – бөлшектердің өзара әрекеттесуі есептке алынбайтын газдың теориялық моделі

математикалық маятник – салмақсыз. Созылмайтын жіпке ілінген және ауырлық күшінің әсерінен тербеле алатын материалдық нүкте;

материалдық нүкте – берілген жағдайда идеал сұйық – ішкі үйкеліс күштері жоқ сұйық;

механика – материалдық нүктелердің механикалық қозғалысын қарастыратын физиканың бөлімі;

молекулалық физика – заттың құрылысы мен қасиеттерін барлық денелер үздіксіз хаосты қозғалыстағы молекулалардан тұрады дегенге негізделген молекулалық – кинетикалық түсініктерді басшылыққа лаып қарастыратын физиканың бөлімі;

моль – молекулаларының немесе атомдарының саны Авогадро санына (моль) тең зат мөлшер;

нақты газ – қасиеттері молекулалардан өзара әрекеттесуіне тәуелді газсанақ жүйесі – басқа материалдық нүктелер қозғалысы қатысты қарастырылатын дене мен координаттар жүйесі және уақыт;

статика – күштің әсерінен материалық денелердің тепе-теңдік шартын қарастырады;

қозғалыс траекториясы – дененнің кеңістіктегі қалдырған ізі;

орын ауыстыру – дененің бастапқы және соңғы орындарын қосатын вектор;

орташа үдеу – жылдамдық өзгерісінің сол өзгеріс болған уақытқа қатынасына тең шама;

үдеудің тангенсал құраушысы – жылдамдық шамасының өзгеру тездігін сипаттайтын шама;

үдеудің нормаль құраушысы – жылдамдықтың бағыты бойынша өзгеру тездігін сипаттайтын шама;

ішкі күштер – механикалық жүйенің материалық нүктелері арасындағы әсерлесу күштері;

когерентті толқындар – уақыт бойынша фазалар айырымы тұрақты болып қалатын толқындар;

потенциалдық күш – орын ауыстыру жүмысы орын ауыстыру траекториясына тәуелсіз болатын жұмыс кезіндегі күш;

потенциалдық энергия – денелер жүйесінің өзара орналасуына және әсерлесу күштеріне қатысты анықталатын жүйенің механикалық энергиясы;

сыртқы күштер – жүйенің материалық нүктелеріне сыртқы денелердің әсер ету күші

термодинамика – жылулық қозғалыстың заңдылықтарын және оның заттың физикалық қасиеттеріне тигізетін ықпалын энергетикалық тұрғыдан қарастыратын ғылым

термодинамикалық жүйе - көп материалдық нүктелердің қосындысы деп саналады. Материалдық нүктелер ылғи хаотикалық қозғалысқа қатнасадыда, бір- бірімен кинетикалық энергиямен, жылдамдықпен, импульспен алмасады, бірақ олардың ішкі күй жағдайы өзгерілмейді

тепе-тең күйлер – үлкен уақыт аралығында тұйықталған жүйенің тепе-тең күйге көшкен күйі. Бұл уақыт релаксация уақыты деп аталады

термодинамиканың бірінші бастамасы – жылулық құбылыстарға арналған энергияның сақталу заңы

термодинамиканың екінші бастамасы – өздігінен температурасы төмен денеден температурасы жоғары денеге жылудың ауыса алмауы

термодинамиканың үшінші бастамасы – абсолют нөлге ұмтылғанда тепе-тең күйде дененің энтропиясының нөлге ұмтылуы

тепе-тең емес процестердің термодинамикасы – тепе –тең емес процестерді макроскопиялық сипаттаудың жалпы теориясы

термостат – тұрақты температураны ұстайтын прибор

толқындар интерференциясы – когерентті толқындардың қабаттасуы кезінде бірін-бірі күшейту немесе әлсірету құбылысы;

тұйық жүйе – сыртқы күштер әсер етпейтін жүйе;

толқын ұзындығы – бірдей фазада қозғалатын екі нүктенің ара қашықтығы

қуат – бірлік уақытта істелетін жұмысқа тең шама;

тыныштық энергиясы – дененің ішкі энергиясы, дененің барлық бөлшектерінің кинетикалық және потенциалдық энергияларының қосындысы;

тербелетін нүктенің ығысуы – тербелетін нүктенің тепе-теңдік қалпынан ауытқуы

фаза – айналатын дененің бұрылу бұрышы;

физика – материаның жалпы формалары және өзара түрленуі туралы ғылым, ол дәл ғылымдарға жатады және айналамыздағы процестермен құбылыстардың сандық заңдылықтарын зерттейді;

физикалық заңдар – табиғатта болатын тұрақты қайталанатын объективті заңдылықтар;

флуктуация – көп бөлшектерден тұратын жүйені сипаттайтын физикалық шамалардың орта мәндерінен кездейсоқ ауытқулары

электростатика- қозғалмайтын зарядтардың кеңістікте туғызған электр өрістерінің қасиеттерін зерттейтін физиканың бөлімі;

электр өрісі - көмегімен кеңістікте зарядтар арасындағы өзара әсерлесу жүзеге асатын материалдық орта;

электр өрісінің кернеулігі- өрістің берілген нүктесіндегі бірлік оң зарядқа әсер ететін күшпен анықталатын шама;

электр өрісінің потенциалы- өрістің берілген нүктесіндегі бірлік оң зарядтың потенциалдық энергиясымен анықталатын шама;

электр өрістерінің суперпозиция принципі- электр зарядтары жүйесінің қорытқы өрісінің кернеулігі әрбір жеке заряд туғызған өріс кернеуліктерінің векторлық қосындысына тең;

электрлік диполь- бір-бірінен белгілі бір ара қашықтықта орналасқан шамалары тең, таңбалары қарама-қарсы екі зарядтың жүйесін айтады.

электр тогы- зарядтың қандай да бір бет арқылы өтуі;
2 Дәрістер
Дәріс №1. Тақырып: Кіріспе.Оптика пәні.Фотометрия.

Дәріс сабағының мазмұны:



  1. Энергия ағынының тығыздығы.

  2. Умов-Пойтинг векторы.

  3. Дипольдің сәуле шығаруы.

  4. Сәулелік (геометриялық) оптиканың негізгі заңдары.

  5. Шағылу және сыну заңдары.

  6. Толық шағылу құбылысы.

  7. Оптикалық аспаптар. Фотометрия.

Дәріс сабағының қысқаша мазмұны:

Айнымалы электр өрісі мен онымен тығыз байланысты магнит өрісі электромагниттік өрісті құрайды. Айнымалы электромагниттік өрістің кеңістікте таралу процессі электромагниттік толқын делінеді.



Айнымалы электромагниттік өрістің кернеуліктері , мына типтегі толқындық теңдеулерді қанағаттандырады: мұндағы – фазалық жылдамдық; – Лаплас операторы. Электромагниттік толқындардың фазалық жылдамдығы мына формуламен анықталады:

Бұл формула Максвелл заңы делінеді. Мұндағы – жарық жылдамдығы; – электрлік тұрақты; – магниттік тұрақты; – ортаның электрлік өтімділігі; – ортаның магниттік өтімділігі.



Вакуумде , болғандықтан электромагниттік толқынның жылдамдығы жарық жылдамдығына тең болады, . болғандықтан заттағы электромагниттік толқын жылдамдығы жарық жылдамдығынан кіші болады. Жалпы алғанда жарық, толқындық теория бойынша, электромагниттік толқын болып табылады. Электромагниттік толқындар көлденең толқындар қатарына жатады. , векторлары бір-біріне перпендикуляр жазықтықта тербеледі және екеуі де толқынның таралу жылдамдығына перпендикуляр болады. Максвелл теңдеулері бойынша , векторлары әр уақытта бірдей фазада тербеледі. Олар мынадай байланыста болады: . Электромагниттік толқын энергиясының көлемдік тығыздығы электр өрісі энергиясының көлемдік тығыздығы мен магнит өрісі энергиясының көлемдік тығыздығының қосындысына тең болады



және векторлары бірдей фазада тербелетіндіктен , өйткені , ендеше

Теңдеудің екі жағын да -ға көбейтіп энергия ағынының тығыздығын анықтаймыз

және өзара перпендикуляр болғандықтан толқынның таралу бағытымен оң бұрғы жүйесін құрайды, сондықтан векторының бағыты энергияның тасымалдану бағытымен бағыттас болады. Электормагниттік энергия ағынының тығыздық векторы Умов-Пойнтинг векторы делінеді.

Электромагниттік өріс импульсі

мұнда – электромагниттік өріс энергиясы. Екінші жағынан, өріс вакуумде жылдамдықпен таралатын болғандықтан, импульсті деп жазған жағдайда, масса мен энергияның байланысы шығады

Жарықтың табиғаты анықталғанға дейін оптиканың негізгі заңдары:

1. Жарықтың түзу сызықты таралу заңы: жарық оптикалық біртекті ортада түзу сызықты таралады.

2. Жарық шоқтарының тәуелсіздік заңы: жеке шоқтың әсері басқа шоқтардың бірмезгілдегі әсерленіне байланыссыз.

3. Шағылу заңы: шағылған сәуле, түскен сәуле және екі ортаның шекарасына түсірілген перпендикуляр барлығы бір жазықтықта жатаы.

Шағылу бұрышы түсу бұрышына тең болады:



4. Жарықтың сыну заңы: түскен сәуле, сынған сәуле және екі ортаның шекарасына түсірілген перпендикуляр барлығы бір жазықтықта жатады. Нормаль мен сәуле арасындағы бұрыш сыну бұрышы делінеді; түсу бұрышының синусының сыну бұрышының синусына қатынасы екінші ортаның бірінші ортаға қатысты салыстырмалы сыну көрсеткіші делінеді.



, – екінші ортаның бірінші ортаға қатысты сыну көрсеткіші

Бақылау сұрақтары

  1. Энергия ағынының тығыздығы.

  2. Умов-Пойтинг векторы.

  3. Дипольдің сәуле шығаруы.

  4. Сәулелік (геометриялық) оптиканың негізгі заңдары.

  5. Шағылу және сыну заңдары.

  6. Толық шағылу құбылысы.

  7. Оптикалық аспаптар. Фотометрия.

Ұсынылатын әдебиеттер:

  1. Савельев И.В. Жалпы физика курсы. т. 1,2,3, Алматы, Мектеп, 1977

2. Трофимова Т.И. Курс физики, М.,Высшая школа, 1985ж.

  1. Зисман Г.А. Тодес О.М. Курс общей физики. Т.3.- М: Наука, 1970

  2. Яворский Б.М. и другие. Курс физики. Т-3.- М: Высшая школа. 1964-1973

  3. Детлав А.А., Яровский В.М., Милковская Л.В. Курс физики. т. 2,3. М., Высшая школа, 1877


Достарыңызбен бөлісу:
  1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   13




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет