Графика. Орфография. Орфоэпия
жүктеу/скачать 2,09 Mb. Pdf көрінісі
|
Н.-Уәлиев-МОНОГРАФИЯ
| Ә у е з (тембр).
Интонациясыз сөйлем болмайды дегенде, айтылған ойға ешқандай қатыссыз сөйлеуге болмайды дегенді есте ұстаған жөн. Кез келген сөзде эмоция болады, бірақ бірде ол көмескі, екінші бірде айқын көрініп жатады. Интонацияның эмоцияны білдіруші негізгі құралы – әуез. Қарапайым тілмен айтқанда әуез дегеніміз дауыз қоюлығы, дауыстың бояуы. Неғұрлым эмоцияға бай дыбысталған сөз қою әрі айқын бояулармен беріледі, ал сөз неғұрлым бейтараптыққа жақындауға тырысса, оның бояуы да соғұрлым солғындай түседі. Басқаша айтсақ, көңілдің суреті дауыстың бояуларымен салынады. Бір еске сала кететін жайт: бұл жерде эмоция деген сөз жалпы ұғымды білдіреді. Мұнда тек адамның сезімдері ғана емес, оның ақиқатқа, айтылған ойға, тыңдарманына деген қатынасы түгел қамтылатын ұғым алынып отыр. Яғни дикторлар ауызша сөзінде жеке басының сезімдерін бейнелемеу керек деген тұрақты қағиданы басшылыққа алып жүріп, сөздің бояуынан айырылып қалмау керек. Сөз арқылы айтылған оқиғаға жеке басының қатысын білдірмесе де, диктордың даусы қанық бояулармен берілу керек. Себебі кез келген ақпарат, оқиғаның мазмұнында қандай да бір жағымды / жағымсыз, тартымды / тартымсыз, мәнді / мәнсіз және т.б. реңк болуы әбден мүмкін. Сөз ағымындағы сөздер түрлі түсті бояумен, яғни өздік әуезімен сипатталып отыру керек. Кейбір атақты теледидар, радио жүргізушілерінің кәсіби биіктен көрінуі мен шеберлігінің сыры да дауыстарының әуезділігінде жатса керек. Сонымен, қазақ интонациясының негізгі компоненттерінің әр қайсысының қызметі белгілі болды. Сөйлеу барысында олардың түрлі қатынасы сөз ағымындағы жалпы мағыналарды жеткізіп отырады, осыған байланысты ғалымдар қазақ тілінде 8 түрлі интонациялық бірліктің болатынын анықтады. Олар: 1) ойдың аяқталғанын білдіретін жүктеу/скачать 2,09 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|