Этиканың МƏні мен міндеттері
жүктеу/скачать 18,34 Kb.
|
1 2
Байланысты:8c7f8b0e-e507-427c-8197-0c4da23c0080
- Бұл бет үшін навигация:
- Кəсіби этиканың негізгі міндеттері
|
ЭТИКАНЫҢ МƏНІ МЕН МІНДЕТТЕРІ Этикалық ғылымның негізін салушы антикалық дəуір философы Аристотель (б.з.д.384-322ж.ж.) болып саналады. Ол - этика ұғымын енгізуші, оның түсініктерін бір жүйеге келтіруші, этиканың ғылым жүйесі ретіндегі негізін салушы. Ол «Никомаха этикасы», «Үлкен этика» атты еңбектер жазып, өз еңбектерінде өзіне дейінгі ғалымдардың этикалық көзқарастарын мораль теориясына жинақтады. Аристотельдің пайымдауынша, этика - адамгершілік пен ізгілікті зерттейтін қолданбалы ғылым. Оның мақсаты - адамды моральдық тұрғыда тəрбиелеу. Аристотель адам игілігіне жарайтын іс-шараларды, қасиеттерді зияткерлік жəне этикалық деп бөлді. Шынайы адамгершілік мінез-құлық ақыл-ой мен сезімнің сəйкестенуі арқылы жасалады. Моральдың табиғатын зерттей келе, Аристотель оның саясатпен, мемлекетпен, қоғамдық игілік туралы ілімдермен байланысын атап көрсетеді. Этиканың адамды тəрбиелеудегі рөліне ерекше назар аударады [1]. Адамдардың алғашқы құрылыс кезінде бірігіп өмір сүруі туыстық қауымдардың құрылуына əкелді. Ұжымдық еңбек, бірлесіп өмір сүру келісілген ортақ мінез-құлықты талап етті. Алғашқы қауымдық құрылыстағы тəртіп тыйым салудың көмегімен, таптық жүйемен қорғалды. Таптық жүйені бұзушылар барлық қауым мүшелерінің шешімімен жазаланды.Таптың негізінде салт-дəстүрлер қалыптасты. Адамның ол кезде жеке адамгершілік сенімдері болмады, олар қоғамның төмендегідей жағдайларға негізделген мінез-құлық нормаларын меңгерді: - қоғамдық пікір; - адамгершілік сипаттары; - салт жоралғылары. Қоғамның дамуына байланысты парасаттылық қатынастары қалыптаса бастады. Құлиеленушілік қоғамда адамның жекелік сипаты ескерілмеді, парасаттылық қатынастары салт пен дəстүрге негізделіп таптық жанжалдарды реттеп отырды. Мораль биліктің идеологиялық құралы болып саналды. Онда мынадай адамгершілік нормалары қалыптасты: - əкені пір тұту; - кішілерге қамқорлық жасау; - патриоттық тəрбие; - ата-бабаның аруағына табыну; - аруақты сыйлау; - ұжымдық тəрбие. Адамгершіліктің алғашқы қауымдық жəне құлиеленушілік қоғамдағы нормаларына қысқаша сипаттама беруден мынадай қорытынды шығаруға болады. Этика - ежелден келе жатқан ғылым. Алғашқы қоғамдық құрылыстың түріне, құрылымына сəйкес этикалық ғылымдардың даму кезеңдерін бөлуге болады. Феодалдық қоғамның дамуына сəйкес Еуропадағы этикалық ойлар көне этикалық ойлардың жалғасы болды. Осы кездегі этикалық ойларды дамытушы ұлы ғұлама Әбу Насыр əл-Фараби. Әл-Фараби ілімінің басты идеясы - бақыт, ақыл жəне рақымшылық. Бұл оның негізгі гуманистік көзқарастарының категориялары. Адам қайырымдылыққа, əділдікке ықыласпен бас иіп, зұлымдық пен əділетсіздікке бармауға тырысып, үлкен ақылдылыққа ие болуы тиіс. Мұндай кəмелетке жету үшін білім, рухани күш салу, психофизиологиялық мінез талап етіледі. Әл-Фараби адамның маңызын түсіндірудің адамгершілік-этикалық мазмұнына көп көңіл бөледі. Оның этикасы жүрек пен қолдың тазалығын, əлеуметтік əділдікті, адамдар арасындағы қатынаста ар-намыстылықты жариялады. Адамда ең бастысы, оның іс-əрекетінің айнасы - рухани негіз алға шығады деп пайымдайды [2]. Этика - философиялық категория. Ол педагогика, психология, филология жəне заң ережелерімен сабақтас. Ол теориялық жағынан қарағанда заң-ережелерден тұратын құрылым, қоғамның, жалпы бүкіл адамзаттың дамуының қозғаушы күші. Адамның еңбектік қызметі тəжірибелік қызметтің негізгі үлгісі болып табылады. Осыдан бастап кəсіби этика феномені туралы айтуға болады. Кәсіби этика - қандай да болсын кəсіптік қызметтің шығармашылық негізгі тірегі болып табылады. Кəсіби этика идеалдар мен құндылықтардың өзіндік ерекшеліктері ретінде кəсіби мораль туралы ғылым, міндеттердің идеясы, этикалық принциптер мен өзін-өзі қажетті жағдайда ұстай білу нормалары туралы ғылым. Адамның өзін-өзі ұстай білуі сол кəсіптің мəнмағынасын көрсетіп, жұмыс жасау процесінде байқалатын жəне олардың кəсіби қызметінің аясынан шығатын адамдар арасындағы қарым-қатынасты қамтамасыз етеді [3]. Кəсіби этиканың қалыптасуы этика жайлы ғылыми теориялардың пайда болуына ықпал етеді, себебі бастапқыда сана құбылысы ретінде туатын кəсіби этика келешекте кəсіби топтардың мүшелері іс-əрекетінің мəнмағынасын ашу жəне жүйелеу немесе жалпылау негізінде дамиды. Бұл жалпылау тек қана қызметтің мазмұны мен нəтижесіне ғана бағытталмай, сонымен қатар қызмет ету процесінде қалыптасатын қатынастарға да сонымен қатар жалпылау негізінде жасалынған шешімдерді де жүйеге келтіреді. Сонымен, кəсіби этика - бұл тек кəсіби мораль туралы ғылым ғана емес, сонымен қатар кəсіби топтың адамгершілік сана-сезімі, оның идеологиясы жəне психологиясы жайлы ғылым. Кəсіби этика жалпы этика сияқты жоспарлап ұйымдастырылмайды, ол адамның қызметімен байланысты күнделікті өмір сүру процесінде біртіндеп қалыптасады. Кəсіби этика белгілі бір қызмет түріне байланысты тарихи тəжірибе үрдісінде жинақталған білімді жүйеге келтіріп, толықтырады жəне белгілі бір қызметтің дамуына үлес қосады. Сондықтан кəсіби этика өзінің қызмет түрімен ерекшеленіп, спецификалық белгілерді қамтитын жалпы мораль түрлері ретінде қарастырылады, яғни кəсіби моральды зерттейтін ғылыми пəн болып табылады. Белгілі бір қызметтің күнделікті тəжірибесінде кəсіби этика мамандар тəртібінің нормаларынан көрініс табады. Кəсіби этиканың нормалары мамандықтың ішкі жəне сыртқы факторларының əсерінен өзгеру мүмкіндігіне ұшырайды. Олар уақыттың кез келген жағдайында мамандардың тəртібіне, іс-əрекетіне, қылығына əсер етеді. Кəсіби этиканың негізгі міндеттері маманды тұлға ретінде жəне жоғары білікті маман ретінде қалыптастыру жəне кəсіби міндеттерді толық жəне тиімді шешуге ат салысу мақсатында белгілі бір кəсіптің қызметкерлерінің санасына ықпал ету болып табылады. Жалпылай айтқанда кəсіби этика кəсіби қызметтің нақты түрлеріне бағытталған жалпы жəне теоретикалық этиканың нұсқауы болып табылады. жүктеу/скачать 18,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|
1 2