БЕКІТЕМІН ФЖиӨ факультетінің деканы

« ___» ___________2009 жыл

Құрастырушы:доцент Түсіпова Қ.Д

Қазақ филологиясы кафедрасы

Пәнді оқыту бойынша әдістемелік нұсқау «___»_________ 2009 жылы бекіген жұмыс бағдарламасы негізінде дайындалды

Қазақ филологиясы кафедрасының « » 2009 ж. мәжілісінде ұсынылды. Хаттама №

Кафедра меңгерушісі: ___________Жүсіпов Н.Қ. «___» ________ 2009 ж.

Филология, журналистика және өнер факультетінің 2009 жылғы «___»_______ әдістемелік кеңесінде мақұлданды. Хаттама №


ӘК төрайымы:________________ Жұманқұлова Е.Н.

1 Пәннің мақсаты мен міндеттері

«Шешендік өнер» пәні – Шешендік өнер студенттерге қазақ ауыз әдебиетінің бір түрі – шешендік өнердің тарихын, ақындық айтыс секілді қазақ әдебиетінің өзіндік ерекшелігін көрсететін пәндердің бірі екендігін, дамуына қойылатын алғы шарттарынан, қойылатын талаптарынан мәлімет береді.

Пәнді оқыту мақсаты:

Ұлттық шешендік өнердің табиғатын, ұлттық әдебиет, мәдениет, фольклор тарихындағы , шешен-билер мұрасындағы шешендік өнерге қатысты ой-пікірлерді, “шешен”, ”би” деген ұғымның этимологиясын, шешеннің болмысын, психо-физиологиялық ерекшеліктерін, шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысын, тақырыбын, түрлерін, стильдік табиғатын, біртұтас өнер, импровизациялық өнер екендігінен игерту

-Шешендік сөздердің тектерін ажырата білу білуі тиіс.

-шешендік сөздердің идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуі тиіс.

-Шешендік сөздердің талдауда оның табиғатын білуі тиіс.

-Шешендік түрлеріне талдауды меңгеруі тиіс;

-Шешендік сөздердің түрлерінен жатқа білуі тиіс.

-Студенттертақырып таңдау, материал жинау, конспекті жазуды меңгере біледі.

- Шешендік сөйлеу түрлерін ажырата алады.

- Шешендік сөздердің идеялық, эстетикалық мазмұнын аша білуге

дағдыланады.

- Шешендік сөздердің талдаудағы оның табиғатын біледі.

жоспары ПМУ ҰС Н 7.18.2/10

Шешендік өнер тарихын түсінік. Оның мақсатын анықтау, “риторика”, ”оратор” терминдерінің мәнін анықтау. Грек шешендік өнерінің өкілдері: Аристотель, Платон, Демосфен, Цицерон . Ресейдегі шешндік өнер табиғаты

Шешен сөйлеу сыры туралы түсінік. Шешен сөйлеу әдістері. Шешен адамның жаратылыс, табиғи психофизиологиялық қасиеттері, ерекшеліктері, жүйке талшықтарының жүйесі. Сөйлеу мен еске сақтау қабілеті. Шабыт, импровизация. шешен сөйлеудің логикалық-композициялық құрылысы

Қазақтың шешендік өнері - халық ауыз әдебиетінің бір саласы. Қазақтың шешендікөнерінің бастаушылары:Майқы би, Аяз би.Жиренше шешен. Ұлтық шешендік өнердің ерекшеліктері

Төле би өмірі туралы мәлімет. Ғалымдардың пікірлері. “Қарлығаш би” атану туралы шешендік сөздер.”атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі” шешендік сөзінің шығу тарихы. “Қоймайсың көш деп халқым-ау” шешендік толғауы. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты

Қаз дауысты Қазыбек би туралы ғылыми мәлімет. Бидің өмірі. Қаз дауысты Қазыбек атану тарихы. Қаз дауысты Қазыбек бидің шешендік сөздері. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты

Әйтеке би өмірі туралы мәлімет. Әйтеке бидің шешендік толғаулары, арнаулары. Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты

7-тақырып

Сырым Датұлы туралы мәлімет. Сырымның шешендік сөздерінің ерекшеліктері .Шешендік сөздерінің көркемдік сипаты

8-тақырып

Ақтайлақ би, Бөлтірік шешен өмірі. Шешендік сөздерінің табиғаты, көркемдік сипаты. Шешендік сөздерінің мәні

9-тақырып

Абайдың шешендік өнерінің сипаты. Шешен сөйлеу сыры. Шешендік сөздерінің бейнелік сипаты

Әбу насыр әл Фарабидің “Риотрика” еңбегің ұлттық шешендік өнердің тууы мен қалыптасуына ықпалы. Ш.Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі шешендік ойлар. “Дала уалаяты” газетіндегі қазақ зиялылырының шешендік ой-пікірлері

11-тақырып

Паралингвистикалық жіктем. Лингвистикалық жіктем. Кинетикалық жағы

12-тақырып

Сөзді әсерлі жеткізу тәсілдері. Қаратпа сөздер мен қыстырма сөздердің қолданылуы. Логикалық, грамматикалық, психологиялық кідірістер

13-тақырып

Логика, психология, философия ғылымдарымен байланысы. Халықтық педагогика, әдебиетпен, тілмен байланысы

14-тақырып

Ауызша шешен сөйлеу.Цицеронның шешенге қоятын талаптары. Шешендік жүйрік ой. Шешенге тән тұлға. Шешеннің сыртқы түр мәдениеті

15-тақырып

Лекция, баяндама, жарыс сөз сипаты. Тақырып таңдау. Материал жинау. Конспект. Шшендік сөздердің мазмұнына қарай бөлінісі. Шешендік дау:жер дауы, жесір дауы, құн, мал, ар-намыс дауларымен байланысты туған сөздер.

1. 
   тақырып
   

Ресейдегі шешендік өнер табиғатына мысалдар келтіру.

2. 
   Тақырып
   

Майқы би, Аяз би.Жиренше шешендердің сөздерін жаттау. Майқы бидің өмірбаянына тоқталу.

Төле би өмірі туралы мәліметті жаттау. Ғалымдардың пікірлерін келтіру. “Қарлығаш би” атану туралы шешендік сөздерді айту.”атадан ұл туса игі, Ата жолын қуса игі” шешендік сөзінің шығу тарихын келтіру. “Қоймайсың көш деп халқым-ау” шешендік толғауын түсіндіру.

Қаз дауысты Қазыбек би туралы ғылыми мәлімет дайындау. Бидің өмірін келтіру. Қаз дауысты Қазыбек атану тарихына тоқталу. Қаз дауысты Қазыбек бидің шешендік сөздерін жатқа айту. Шешендік сөздерінің көркемдік сипатына мысалдар келтіру.

Әйтеке би өмірі туралы мәлімет дайындау. Әйтеке бидің шешендік толғаулары, арнауларын жатқа айту. Шешендік сөздерінің көркемдік сипатына мысалдар келтіру.

Сырым Датұлы туралы мәлімет дайындау. Сырымның шешендік сөздерін жатқа айту. .Шешендік сөздерінің көркемдік сипатына мысалдар келтіру.

Ақтайлақ би, Бөлтірік шешен өмірбаяндарын айту. Шешендік сөздерін жатқа айту.. Шешендік сөздерінің мәнін ашу.

Абайдың шешендік өнеріне «Абай жолынан» мысалдар келтіру.

Әбу насыр әл Фарабидің “Риотрика” еңбегін оқу. Ш.Ш.Уәлиханов еңбектеріндегі шешендік ойлардан мысалдар келтіру. “Дала уалаяты” газетіндегі қазақ зиялылырының шешендік ой-пікірлеріне мысалдар келтіру.

Паралингвистикалық жіктем, лингвистикалық жіктем. кинетикалық жағына Негимов кітабынан мысалдар келтіру.

Сөзді әсерлі жеткізу тәсілдеріне, қаратпа сөздер мен қыстырма сөздердің қолданылуына шешендік сөздерден мысалдар келтіру. Логикалық, грамматикалық, психологиялық кідірістерді шешендік сөздермен келтіру.

Логика, психология, философия ғылымдарымен байланысы. Халықтық педагогика, әдебиетпен, тілмен байланысына мысалдар жазу.

Ауызша шешен сөйлеуге, Цицеронның шешенге қоятын талаптарына мысалдар жазу.

Шешендік дау:жер дауы, жесір дауы, құн, мал, ар-намыс дауларымен байланысты туған сөздерге шешендердің сөздерінен мысалдар келтіру.

1. Қаз дауысты Қазыбектің өмірбаянын жазу.

Ұсынылатын әдебиет: [10 ] 58-бет, [4 ] 46-бет

2. Төле бидің өмірбаянын жазу

Ұсынылатын әдебиет: [ 4]50-бет, [10 ] 60-бет,

3. Әйтеке бидің өмірбаянын жазу

Ұсынылатын әдебиет: [4 ] 55-бет,[2 ] 20-бет

4. Тайкелтір шешеннің өмірбаянын жазу

Ұсынылатын әдебиет: [4 ] 60-бет

5. Бөлтірік шешеннің өмірбаянын жазу

Ұсынылатын әдебиет: [2 ] 10-бет

6. Сырым Датұлының өмірбаянын жазу

жұмыс бабындағы оқу ПМУ ҰС Н 7.18.1/10

жоспарынан үзінді көшірме
050117 «Қазақ тілі мен әдебиеті » мамандығыныњ оќу ж±мыс жоспарынан кµшірме

Пәннің атауы Шешенлік өнер

Оқу түрі

Бақылау формасы

Студент жұмысының көлемі

Сағаттың курс және семестр бойынша бөлінуі

Емт.

сынақ

К.ж

К.жұм.

ЕГЖ

бақ.жұм

Барлығы

Дәріс

Тәжірибе

ОС¤Ж

СӨЖ

Дәріс

Тәжірибе

ОС¤Ж

СӨЖ

жалпы

Аудитор.

СӨЖ

Күндізгі ЖОБ негізінде

7

135

45

90

7-семестр

8- семестр

30

15

15

75

Қолданылатын єдебиеттер

Негізгі:

1. 
   Адамбаев Б.Халық даналығы. Алматы, 1976
   
2. 
   Жармұхамедов М.Шешендік өнер Алматы, 1998
   
3. 
   Негимов С.Шешендік өнер.Алаты, 1997
   
4. 
   Қазақтың би-шешендері. Алматы,1993
   
5. 
   Шешендік сөздер. Аламыты,1992
   
6. 
   Хасенов С.Шешендік тәсілдер Алматы, 1999
   
7. 
   Есхожин І.Шешендік жырлар Алматы,1993
   
8. 
   Дәдебаев Ж.Шешендік сөздер.Аалмты,1993
   

9. 
   Балақаев М. «Қазақ әдеби тілі».-Алматы, 1987
   
10. 
    Жанпейісов Е. «Қазақ прозасының тілі».-Алматы, 1968
    
11. 
    Сыздықова Р. «Сөздер сөйлейді».-Алматы,1998
    
12. 
    Төреқұлов Н.Нақыл сөздердің мәні Алматы,1971