Ғарыштық геодезия жердің жасанды серіктерінің көмегімен жер беті нүктелерінің геометриялық арақатынастарын зерттейді
жүктеу/скачать 5,5 Mb.
|
геод
- Бұл бет үшін навигация:
- 6-сурет. Сызықтық масштаб.
| 5, а-сурет. Профиль.
5,б-сурет. Қима. Масштабтар мен олардың дәлдігі: Жер беті мен оның шағын аймақтары қағаз бетіне белгілі бір масштаб арқылы кішірейтіліп кескінделуі. Масштаб дегеніміз пландағы, картадағы сызықтың (кесіндінің) өзіне сәйкес жер бетіндегі ұзындығының горизонталь проекциясына қатынасы. Масштаб сандық, сызықтық және көлденең болып бірнеше түрге бөлінеді. Егер план 1:1000 масштабында жасалса, онда жер бетіндегі ұзындығы 1000 см-лік арақашықтық планға 1см-лік кесінді түрінде кескінделген болады. Мұндай масштаб сандық масштаб делінеді. Мына төмендегі бірнеше сызық масштабтар1:1000, 1:2000, 1:5000, 1:10000, т.б. ірісінен ұсақтарына қарай, қатармен жазылады. Масштаб ірі болса, ол планға арнаулы деректер толық көрсетіледі. Әр планның мақсатына лайықты өзіне сәйкес масштабы болады. Егер сандық масштаб белгілі болса, сызықтың ұзындығын қағаз бетіне не керісінше, пландағы кесінді арқылы оның жер бетіндегі ұзындығын анықтауға болады. Бірінші мысал: Жер бетіндегі сызықтың проекциясы 275 м-ге тең делік. 1:5000 сандық масштабта бұл қашықтық планға 275:5000, 00. 055м 5, 5 см-ге тең кесінді болып кескінделеді. Екінші мысал: 1:2000 масштабы пландағы кесінді ұзындығы 6,5 см болса, онда жер бетіндегі ұзындығы 6,5 Ч20000·13000см 130м. Іс жүзінде есептерді қолдану ыңғайсыз болғандықтан, сандық масштабтың орнына сызықтық, көбінесе көлденең масштаб қолданылады. Сандық масштабтың қағаз бетінде график түрінде бейнеленуін–сызықтық масштаб дейді. Сызықтық масштаб бір түзудің бойын масштаб негізі деп аталатын біріне-бірі тең бірнеше кесінділерге бөлгеннен шығуы. Масштаб негізі әдетте 1 см-ге тең болып келеді (6– сурет). Сол жақтағы шеткі негіз тең 10 бөлікке бөлінеді де, оның оң жақ ұшы 0-деп белгіленеді. 6-сурет. Сызықтық масштаб. Сандық масштабтың да кемшілігі бар, ол сызықтық масштабпен пайдаланғанда, оның 0-ден сол жақтағы негізінің ұсақ бөлшектерінің аралығын көл мөлшермен бағалаудан тұрады. Сондықтан өте үлкен дәлдікті қажет ететін өлшеулер үшін көбіне көлденең масштаб қолданылады. 1:5000 масштабына сәйкес келетін көлденең масштаб 7-суретте көрсетілген. жүктеу/скачать 5,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|