Халық өлшемдері – ұлт мәдениеті мен этнографиясының қызықты салаларының бірі болып саналады. «Халық айтса, қалып атпайды» дегендей халық өлшемі анық өлшем десек, қателеспейміз. өйткені оны ата – бабаларымыз бірнеше ғасырлар бойы қолданып және сол арқылы өлшем негіздерін жасаған.
Енді халық арасында кең таралған байырғы өлшемдерге тоқтала кетейік.Орта Азия мен Қазақстанда ең көп тараған байырғы өлшемдердің ішінде ұзындық бірліктері төмендегідей: Қолдың қары немесе қары – кеуденің орта тұсынан кере созылған қолдың ортаңғы саусағының ұшына дейінгі аралық (80-85 см шамасы) тең ұзындық бірлігі. Кейде оң иықтан бүкіл кеудені бойлай өтіп, кере созылған сол қолдың ортаңғы саусағының ұшына дейінгі аралықта (1 м шамасы) қары ретінде пайдаланылған. Шығыс елдерінде кең тараған бұл бірліктің шығу тегі де тым әріден басталады. Ертедегі вавилондықтарда қолдың қары 525 мм шамасында болған. Ол вавилондық өлшеу бірліктері жүйесінің негізінде алынған. Қалған ұзындық бірліктері осы бірліктің туындысы ретінде пайдаланылған. Египеттіктерде үлкен қары (шамамен 525 мм) және кіші қары (шамамен 450 мм) қатар қолданылған.
Бабырдың жазбаларында (16 ғ.) 6 тұтамға (шамамен 500 мм) және одан бір жарым есе артық қары да кездеседі. Бұхарада 1,07 м-ге немесе 1,5 аршынға тең қары пайдаланылған. Ол базар қарысы (177,8 см) және хан қарысы (213,36 см)болып бөлінеді. Алғашқысы сауда – саттықта, ал соңғысы салықты өтеу пайдаланылған. Мысалы, арқан салығы құлаш пен және қан қарысымен өтелген. Сонымен қатар жібек маталар құлаш қары немесе ұзын қарымен (164,45 см), ал бөз келте (қысқа) қарымен (57,79 см)өлшенген.
: