Г. М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 3

Г.М.Қырғызбаева Жоғарғы геодезия 
63 
инвардан, яғни 36% никельден және 64% темірден тұратын қоспадан 
жасалды. Түзу ұзындығын ӛлшеудің қазіргі аспаптары светодальномер,
радиодальномерлер XX ғ. 70 жылдары пайда болды. Дальномерлермен 
қашықтықты 
ӛлшеу 
принциптері: 
ӛлшенетін 
D
қашықтығын 
электромагниттік толқынның тура және кері бағытта ӛту уақытын 

ӛлшеу. 
Егер электромагниттік тербелісінің 
v
таралу жылдамдығы белгілі болса, 
онда 
.
2
/

v
D

(40) 
Геодезиялық радиодальномерлер бірнеше жүз метрден бірнеше ондаған 
км-ге дейінгі қашықтықты 1/200 000-1/300 000 дәлдікпен ӛлшеуге арналған. 
Геодезиялық светодальномерлер 1 және 2 класты полигонометрия 
қабырғаларын ӛлшеуге арналған. 
Жарық сәулелі қашықтықты ӛлшегішпен қашықтықты ӛлшеу дәлдігі 
радиодальномерлердің дәлдігінен біршама жоғары. 1 және 2 кластық 
геодезиялық торлардан түзу ұзындығын ӛлшеу үшін «Кварц», 2 класс 
торларында СГ – 3 жарық сәулелі қашықтықты ӛлшегіштері қолданылады. 
«АГА Геотроник» фирмасының (Швеция). «Геодиметр 600» 
светодальномері геодезиялық торлар мен геодинамикалық полигондарда 
60км дейінгі қашықтықты ӛлшеуге арналған. 
1965 жылы кеңес радиоастрономдары Л.И.Матвиенко, Н.С.Кардашев 
және Г.Б.Шоломицкий ӛте ұзын базалы (РСДБ) радиоинтерферометрия әдісі 
туралы тұжырым жасады. Радиоинтерферометриялық бақылауларды 
геодезиялық 
мақсатта 
қолдану 
келесі 
принциптерге 
негізделген. 
Квазарлардың 
сигналдары 
үлкен 
қашықтықтардағы 
радиотелескоп 
антенналарына бір уақытта түспейді, радиоинтерферометрияның базистік 
пункттерінен квазарға дейін қашықтық берілген 

уақытына кешігіп 
беріледі. Квазарға дейінгі белгілі бағыттар бойынша келесілерді анықтауға 
болады: база ұзындығы, бұрыштық секундтың жүздік бӛлігіне дейінгі 
дәлдікпен базаның бағытын сипаттайтын бұрыштарды, жердің айналу 
жылдамдығын, 
литосфералық 
плита 
қозғалысы. 
Ұзын 
базистік 
радиоинтерферометрия әдісі геодезиялық торларды, жер полюстерінің 
қозғаласын анықтау, жер қыртысы блоктарының ӛзара орын ауыстыруын 
бақылау және дәлдігін арттыруда қолданылады.

жүктеу/скачать 1,82 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: