Гатунок Алина
Педагогикалық эксериментке корреляциялық талдау жасау
жүктеу/скачать 143,09 Kb.
|
ЖАЛПЫ БІЛІМ БЕРЕТІН МЕКТЕПТЕ БИОЛОГИЯ ПӘНІН ОҚЫТУДА ОҚУШЫЛАРДЫҢ ҒЫЛЫМИ-ЗЕРТТЕУШІЛІК ҚҰЗЫРЕТТІЛІГІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫ ЗЕРТТЕУ
| 3.4 Педагогикалық эксериментке корреляциялық талдау жасау
Өткізілген педагогикалық эксперимент нәтижелерінің сенімділігін тексеру мақсатында, эксперимент барысында алынған мәліметтерді П.И. Образцов методикасы бойынша статистикалық өңдеуді жасауды жөн көрдік []. Сенімділікті бағалау, 7-сынып оқушыларының "Жабықтұқымды өсімдіктердің алуан түрлілігі" бөлімін оқығаннан кейін ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерінің қалыптасу деңгейіне сәйкес жүргізілді. "Биология" оқу пәні бойынша оқушылардың оқу деңгейіне ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерін қалыптастыру әдістемесін қолданудың әсерін растау мақсатында, біз статистикалық әдіс ретінде көп факторлы дисперсиялық талдауды қолдандық. Бұл әдісті таңдау себебі, оның факторлардың әрқайсысының әсерін ғана емес, сонымен бірге олардың өзара әрекеттесуін де бағалауға мүмкіндік беретіндігі болып табылады. Әрі қарай статистикалық өңдеуге арналған сандық мәліметтерді дайындау үшін, эксперимент тобы мен бақылау тобында "Жабықтұқымды өсімдіктердің алуан түрлілігі" биология курсы бойынша 7-сынып оқушыларының білім деңгейінің нәтижелерін салыстырдық. Бұл, оқушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерін қалыптастыру әдістемесін жүйелі қолдануға, «Биология» пәні бойынша пәндік білім, білік және дағды сапасы арасындағы тікелей байланыс гипотезасының сенімділігін тексеруге мүмкіндік берді. Іріктеме көлемі – жалпы 66 оқушы. Эксперимент кезінде алынған мәліметтерді статистикалық өңдеу (П.И. Образцовтың әдісі бойынша) келесі кестеде көрсетілген. 3 кесте
ҒЗҚ-ның (ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік) қалыптасу деңгейін бағалаудың авторлық әдістерін салыстыру
Алынған мәліметтердің жалпы сипаттамасы үшін барлық вариациялардан барынша ерекшеленетін мәнді табу қажет. Бұндай мән арифметикалық орта шама (̅Х) деп аталады: 1-сурет. Арифметикалық орта шама где ̅Х – арифметикалық орта шама; xi – топтың барлық алынған бағалары; n – топтағы оқушылар саны. Өзгергіштікті сипаттау үшін арнайы параметр қолданылды – орташа квадраттық ауытқу (стандартты ауытқу) (σ): 2-сурет. Орташа квадраттық ауытқу бұндағы σ2 – дисперсия. Стандартты ауытқу вариациялардың әрқайсысы, арифметикалық орта шамадан қаншалықты ерекшеленетінін көрсетеді. Сигма шамасы неғұрлым үлкен болса, өзгергіштік соғұрлым үлкен болады, бірақ өзгергіштікті сипаттау үшін тағы бір салыстырмалы немесе өлшемсіз шама енгізіледі – ол вариация немесе өзгергіштік коэффициенті (V): 3-сурет. Орташа квадраттық ауытқу Бұл коэффициент, σ-ның Х-дан қандай үлесін алатынын көрсетеді. Екі топты салыстыру, негізінен олардың негізгі сипаттамаларына, орташа арифметикалық сипаттамаларына сәйкес жасалады. Математикалық статистикада, орта шамалар айырмашылығының сенімділік коэффициентін анықтаудың арнайы әдісі ұсынылған (Стьюдент критерийі): 4-сурет. Арифметикалық орта шама мұндағы m – арифметикалық орта шама қателігі 5-сурет. Арифметикалық орта шама t – кез-келген мәндерді қабылдай алады, бірақ оның орташа мәндерінің айырмашылығының дұрыстығын бағалау үшін оны әдетте екі немесе үшеуімен салыстырады (қалыпты үлестіру заңы): t < 1,96 – орташа арифметикалық айырмашылықтар сенімді емес; 2,57 < t < 1,96 – айырмашылықтар 95%-ға сенімді; 3,29 Эксперимент барысында алынған деректерді статистикалық өңдеу келесі кестеде келтірілген нәтижелерді берді. 4 кесте
Статистикалық деректерді өңдеу нәтижелері
t мәні 2,57-ден 1,96-ға дейінгі сандық аралыққа жатады, демек, алынған нәтижелер біздің деректеріміздің 95% сенімділігін дәлелдейді. Статистикалық өңдеу нәтижелері эксперименттік және бақылау топтарында "Биология" пәні бойынша ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік қалыптасу деңгейін көрсететін алынған деректердің статистикалық тұрғыдан сенімді екендігін көрсетті. Осылайша, эксперименттік топ пен бақылау тобының нәтижелерін дәйекті түрде салыстыра отырып, біз осы математикалық әдісті қолдана отырып, ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыру әдістемесін жүйелі қолданудың биология бойынша оқушылардың оқу деңгейіне айқын әсері туралы гипотезаны растадық. Зерттеудің эксперименттік бөлігін қорытындылау жеке-топтық оқытуға негізделген ұсынылған әдістемені қолдану мектеп оқушыларының ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік қалыптасу деңгейін, сондай-ақ оны жүйелі қолдану кезінде оқытудың жеке нәтижелерін, сондай-ақ сабақта және сабақтан тыс жұмыстарда оқу материалдарын дайындау процесінде жүйелі көзқарасты арттыруға ықпал ететіндігін көрсетеді. Алынған нәтижелерді талдау осы шарттар сақталмаған сыныптарда білім алушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік қалыптасу деңгейінің оң динамикасы іс жүзінде жоқ екенін көрсетеді. Бұл тұжырымды біз бір факторлы дисперсиялық талдау нәтижелерін қолдана отырып растадық. Зерттеудің эксперименттік бөлігінің нәтижелері оқушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастырудың әзірленген әдістемесі тиімді және білім беру процесінде қолданылуы мүмкін екенін растайды. ТҰЖЫРЫМ Зерттелетін мәселелерге қатысты психологиялық-педагогикалық әдебиеттерді талдау, биологияны оқыту процесінде ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыру әдістемесін құрудың теориялық және практикалық алғышарттарын анықтауға мүмкіндік берді. Мұндай алғышарттарға мыналарды жатқызу орынды деп санадық: білім алушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерін дамыту арқылы жүзеге асырылатын қазіргі заманғы мектеп біліміне мемлекеттік білім беру стандарттарының талаптары; биологияны зерттеу кезінде ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктің мақсатты дамуына ықпал ететін педагогикалық технологияларды фрагментті қолдану; оқу сабағы шеңберінде ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыруға және дамытуға бағытталған әдістемелік тұрғыдан негізделген жұмыс жүйесінің болмауы; сабақтан тыс білім беру үдерісі шеңберінде ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктің қалыптасу деңгейін бағалаудың диагностикалық кешенінің жеткіліксіз әзірленуі. Теориялық зерттеу қарастырылып отырған тақырыптың өзектілігін дәлелдеді және оның биологияны оқыту теориясында да, практикасында да жеткіліксіз зерттелгендігін көрсетті. Мектеп оқушыларының ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерінің қалыптасуының кешенді диагностикасының құралдары анықталды. Сипатталған жалпы қабылданған әдістердің негізгі проблемасы – белгілі бір уақыт кезеңінде қалыптасуды фрагментті (ішінара) бағалау және алынған деректерді тек алдыңғы мәліметтермен салыстыру мүмкіндігі. Осы әдістер бойынша диагностикалық нәтижелерді сапалы өңдеу, сондай-ақ тиісті дайындық деңгейі бар мұғалім ғана тұжырымдар мен тиісті ұсыныстарды тұжырымдай алады. Жалпы білім беретін мектеп жағдайында, бұл көп уақытты қажет ететін диагностиканы жүргізуге уақыт бөлу, сондай-ақ кері байланыс беру – әр оқушыға және олардың ата-аналарына (заңды өкілдеріне) жеке нәтижелерді талдап беру мүмкіндігі іс-жүзінде өте қиын. Биологияны оқыту кезінде ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік қалыптастырудың өзекті нысандары мен әдістері анықталды, сондай-ақ нұсқаулық карточкаларды пайдалана отырып, оқытуды ұйымдастыру кезінде олардың даму мүмкіндіктері талданды. Ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыру және одан әрі дамыту үшін жағдай жасау мақсатында білім беру процесін ұйымдастыру, оқу міндетін шешу жөніндегі іс-қимылдарды жоспарлау, оқушы орындайтын іс-әрекеттердің сапасын мұқият бақылау, алынған нәтижені объективті бағалау, сондай-ақ жіберілген қателіктерді түзету кезінде жүйелі қолданудың маңыздылығы айқындалды. Бұл жағдайда мұғалім ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті дамытуға бағытталған келесі ынталандыруларды ескеруі керек – оқушыға таным процесін бақылауды сезінуге мүмкіндік беретін тұрақты рефлексия және талқылау, оның реакциялары мен кезеңдеріне дұрыс кері байланыс алуға мүмкіндік беретін ынталандыру, ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктің прогрессивті дамуына және қалыптасуына мүмкіндік береді. Оқушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастырудың әзірленген әдістемесін эксперименттік тексеру, оны жүзеге асырудың негізгі кезеңдерін анықтауға мүмкіндік берді. Бірінші кезең – сыныпты топтарға бөлуді, топтардың құрамын түзетуді, топтардың тұрақты құрамын бекітуді қамтиды. Екінші кезең, тиімді өзара әрекеттесумен сипатталады, яғни биологияны және зерттеу барысында оқушылардың пәндік білімін алу. Үшінші кезең – нәтижелі, оқу жылының басында, оның барысында және соңында жүйелі түрде білім алушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерінің қалыптасу деңгейлерін салыстыру кезеңі болып табылады. Жетінші сынып оқушыларының барлық түрлерінің жиынтығының қалыптасуын диагностикалау арқылы зерттеудің тәжірибелік-эксперименттік бөлімінде алынған деректерді талдау биологияны оқыту процесінде оқушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптастыруға және дамытуға ықпал ететін әзірленген әдістеменің тиімділігін көрсетеді. Нәтижелерді талдау, әдістемені жүйелі қолданудың мектеп оқушыларының ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерін қалыптастыруға әсер ету деңгейін анықтауға мүмкіндік берді. Деректерді талдау барысында диагностикалық жұмыстардың, жалпы қабылданған әдістемелер бойынша диагностиканың, бақылау парағын толтыру арқылы жүргізілетін педагогикалық бақылаудың нәтижелері ескерілді. Нәтижелер жеке-топтық оқыту технологиясы оқу жылы ішінде жүйелі түрде қолданылған эксперименттік топты құрайтын сыныптарда білім алушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттілікті қалыптасу деңгейінің айқын оң динамикасы байқалатынын көрсетті. Зерттеудің тәжірибелік-эксперименттік бөлігінің қорытындылары, білім алушылардың ғылыми-зерттеушілік құзыреттіліктерін қалыптастыру және дамыту процесінде әзірленген әдістеменің тиімділігін растайды. Ғылыми-зерттеушілік құзыреттілік түрлерінің жиынтығын қалыптастыру әдістемесі құрылған жеке топтық оқу-танымдық іс-шаралар, оқушыларға құрдастар мен мұғалім арасындағы қарым-қатынас процесінде өз мүмкіндіктерін жүзеге асыруға және дамытуға мүмкіндік береді, бұл биологияны оқытудың тиімділігіне оң әсер етеді. жүктеу/скачать 143,09 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|