1799 ж 21 қараша
|
Император І Павел жарлығымен Орта жүз қазақтарының 45 мың отбасына Ертістің оң жағасына мал жаюға рұқсат етілді
|
ХҮІІІ-ХІХ ғасырларда Қазақстанда салынған бекіністер.
Жылдары
|
Салынған жылы
|
1640 жылы
|
Гурьев бекінісі (Атырау)
|
1716 жылы
|
Жәміш (Ямышевск)
|
1716 жылы
|
Омбы
|
1717 жылы
|
Железинск
|
1718 жылы
|
Семипалатинск қамалы (Семей қаласы)
|
1720 жылы
|
Өскемен, Павлодар, Обинск, Осморыжск, Черногорская және Коряковская.
|
1735 жылы
|
Ор (Орск)
|
1743 жылы
|
Орынбор
|
1752 жылы
|
Петропавл
|
1761 жылы
|
Бұқтырма
|
1771-1772 жылы
|
Жайық, Кулагин
|
1824 жылы
|
Көкшетау, Қарқаралы
|
1826 жылы
|
Баянауыл
|
1827 жылы
|
Көкпекті
|
1831 жылы
|
Аягөз (Сергиополь)
|
1832 жылы
|
Ақмола
|
1833 жылы
|
Үшбұлақ
|
1844 жылы
|
Аманқарағай
|
1845 жылы
|
Торғай
|
1846 жылы
|
Атбасар
|
1847 жылы
|
Қапал, Ақтау, Алатау.
|
1853 жылы
|
Перовск-Ақмешіт (Қызылорда)
|
1854 жылы
|
Верный
|
1855 жылы
|
Лепсі
|
1859 жылы
|
Қастек
|
1866 жылы
|
Зайсан
|
1869 жылы
|
Ақтөбе
|
1812 жылғы Ресейдегі Отан соғысына қазақтардың қатысуы
Аты-жөні
|
Алған медальі
|
Шайқасқан жері
|
Байсақал Тілекұлы
|
|
Қазақтарды жауға қарсы күш жұмылдыруға шақырған
|
Майлыбайұлы
|
Күміс медаль
|
Бородина шайқасы
|
Зыңдағұлұлы
|
Көгілдір ленталы медаль
|
Бородина шайқасы
|
Мұрат Құлшоранұлы
|
Хрунжий
|
|
Еріш Азаматұлы
|
Хрунжий
|
|
Сағит Хамитұлы
|
3-дәрежелі Қасиетті Анна орденімен
|
Вязьма түбіндегі шайқас
|
Нарынбай Жанжігітұлы
|
Георгий орденінің толық каваллері
|
1837 ж Орынборда І Александрдың қабылдауында болды.
|
Жанжігітұлы мен Ақын Әмен Байбатырұлы
|
1814 ж 14 наурыз
Император І Александр бұйрығымен Парижге жеңімпаздар ретінде кірді
|
Лейпциг, Глогау, Веймар,
Ганау, Франкфурт
|
Яков Беляков
|
Жасауыл
|
Шоқынған қазақ Сеславиннің партизан корпусында соғысты 1830 ж
Орынбор өлкесінің билеушісі п Эссенге хат жолдап, денсаулығына байланысты әскерден босатуды, туған ауылына қайтаруды сұраған
|
-1812 ж 6 шілдеде Ресей мемлекетіне қауіп төніп келе жатқандығы туралы І Александрдың үндеуі шықты.
-Үндеу қазақ ауылдарына 1812 ж қазан-қараша айларында жетті.
-Байсақал Тілекұлы қазақтарды жауға қарсы күресуге шақырды.
-Қазақтар атты әскер құрамында, башқұрт полктерінде соғысты.
-Ақын Әмен Байбатырұлы қазақ-орыс достығын жырлады.
-Әмен Байбатырұлы Орынбор ген-губернаторы Перовскийдің 1853 ж қоқандықтарға қарсы жорығына қатысты.
Қазақ жерін басқару ережелері
Ереженің атауы
|
1822 жылығы
«Сібір қырғыздарының жарғысы»
|
1824 жылығы
«Орынбор қырғыздарының жарғысы»
|
Жарғының авторы
|
Сібір ген-губернаторы:
М.М. Сперанский
|
Орынбор ген-губернаторы:
П.К. Эссен
|
Мақсаттары
|
-Солтүстік-шығыс өңірдегі әкімшілік, сот, саяси басқаруды өзгерту.
-Орта жүзде хандық билікті жою
|
-Кіші жүздегі хандық билікті жою
|
Сатылары
|
Үш сатылы басқару жүйесі
|
Өзгерістері
|
1. Округ: Аға сұлтан (үш жылға сайланды) 15-20 болыс 2. Болыс: болыс сұлтаны (мұрагерлікпен берілді) 10-12 ауыл 3. Ауыл: ауыл старшыны 50-70 шаңырақ
|
1. Бөліктер: (Батыс, Орта, Шығыс)
2. Дистанция: (54) басқарушысы ру шоңжарлары
3. Ауыл: ауыл старшыны
|
Нәтиежесі
|
-Рулық қатынастарға соққы берілді.
-Отарлық саясаттың кеңейе түсуіне жол ашылды
|
-Бөкей Ордасында хандық билік 1845 жылға дейін сақталды.
-Отарлық басқару нығайтылды
|
Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
Жылдары
|
Болған оқиғалар
|
ХҮІІІ ғ аяғы- ХІХ ғ басы
|
Кіші жүз және Орта жүз аймағының Ресей құрамына өтуі аяқталғанмен, бірқатар қазақ жерлері Орта Азия хандықтарына тәуелді болды.
|
Хиуа, Қоқан, Бұхар хандықтары
|
Жетісуға дейінгі жерлерге шабуылдап отырды.
|
1812, 1816, 1820 ж
|
Хиуа ханы Мұхаммед-Рақымның шабуылдары жойқын болды.
|
1820 ж
|
10 мың әскермен 2 мыңға жуық қазақ ауылдарын талқандады.
|
1821 ж
|
Орта Азия хандықтарына қарсы Тентектөре бастаған қазақ шаруаларының қозғалысы басталды 10 мыңнан астам шаруа,
қамтыған аймақ Түркістан, Шымкент, Әулиеата, Сайрам.
|
ХІХ ғ 20-30 ж
|
Қоқан үстемдігіне қарсы көтерілістер болды қамтыған аудандар Түркістан, Шымкент, Әулиеата, Пішпек.
|
1817 ж
|
Сүйік Абылайханұлы Жалайыр руының 66 мың Адамы қоныстанған аймақ Ресей құрамына алынды.
|
1825 ж
|
Жетісудың 50 мың адамдық Үйсін болысындағылар өз жерлерінде Ресей округін ашуға келісімін берді.
|
1831 ж
|
Хиуа ханы Аллақұла қазақ жеріне шабуыл жасады.
|
1847 ж
|
Ақтау, Алатау, Қапал бекіністері салынды.
|
1855 ж
|
Сергиополь (Аягөз), Лепсі.
|
ХІХ ғ 20-30 ж
|
«Азия комитеті» құрылды.
|
1825 ж
|
Подполковник В Шубин тобы Қаратал өзеніне жетті.
|
1846 ж
|
Қызылағаш өзені бойына орыс әскери топтарының келуі.
|
1848 ж 10 қаңтар
|
Ұлы жүзге ресейлік пристав тағайындалып, резиденция Қапалда болды.
|
1850 ж
|
Қоқан хандығының басты тірегі Таушүбек бкінісіне капитан Гутковский тобы аттанды.
|
1851 ж 18 мамыр
|
Подпалковник Карбышев бастаған топты би Тайнеке Досетұлы қолдады.
|
1851 ж 7 шілде
|
Таушүбек бекінісі қантөгіссіз берілді.
|
1853 ж
|
Ақмешіт бекінісі Ресейдің қол астына қаратылды
Ақмешіт бекінісі-Перовскі деп өзгертілді.
|
1854 ж 2 сәуір
|
Батыс Сібір ген-губернаторы Гасфорт тапсырмасы
1858 ж көктемге қарай Көксу мен Іле аралығында бекет салу.
|
1853 ж
|
Перемышелский тобы Іле бекетін тұрғызды.
|
1854 ж көктем
|
Алматы қонысының орнына Верный бекінісі тұрғызылды.
|
1854 ж
|
Верныйға Іле тобынан 470 әскер әкелінді.
|
1855 ж
|
Верныйға Сібірден 400 отбасы қоныстанды.
|
1855 ж
|
Верный бекінісінің салынуы Бұғы руының Ресей билігін мойындауын тездетті.
|
1855 ж
|
Ұлы жүз приставы резиденциясы Қапалдан Верныйға ауыстырылды.
|
1856 ж
|
Верныйға Орталық Ресей губернияларынан, Воронежден қоныстанушылар көбейді.
|
1857 ж
|
Верныйда тұңғыш су диірмені ашылды.
|
1858 ж
|
Сыра зауыты салынды.
|
ХІХ ғ 60 ж
|
Верныйда Ш Уәлиханов болды.
|
Ұлы жүздің Ресейге қосылуы
1859 ж
|
Ұлы жүзде тұрғызылды Қастек бекінісі.
|
1860 ж 26 тамыз
|
Полковник Циммерман Тоқмақты алды.
|
1860 ж 4 қыркүйекте
|
Полковник Циммерман Қоқанның Жетісудағы тірегі Пішпекті алды.
|
ХІХ ғ 50ж соңы-60 ж басы
|
Ресей мен Англия арасында Орта Азия үшін алауыздық күшейді.
|
1860 ж 19-21 қазан
|
Ұзынағаш шайқасында Г А Колпаковский қоқандықтарды жеңді
Жетісу Қоқан ықпалынан құтылды.
|
1862 ж
|
Пішпектің алынуы Қоқан билігіне қарсы қырғыздардың қарсылығын ұлғайтты.
|
1863 ж
|
Ресей құрамына 4 мың шаңырақ Қоңырат, 5 мың шаңырақ Бестаңбалы рулары кірді.
|
1864 ж
|
Патша әскерлері Мерке,Әулиеата, Түркістан бекіністерін алды.
|
1864 ж 22 қыркүйек
|
Шымкентті алды Черняев пен Ларке тобы.
|
1865 ж шілде
|
Ташкентті алды 3 күнгі шайқастан кейін.
|
1866 ж
|
Бұқар хандығын жаулады, хандық Түркістан ген-губернаторлығының құрамына кірді.
|
1868 ж қаңтар
|
Қоқан хандығына тәуелді жерлер Түркістан ген-губернаторлығына бағындырылды.
|
1873 ж
|
Хиуа хандығының жеңілістерінен соң қазақтардың оларға тәуелділігі жойылды.
|
ХҮІІІ ғ 30 ж
|
Басталған Ресейге қосылу процессі 1,5 ғасырға созылды.
|
1867-1868 жылдардағы реформа
Хандық билікті іс жүзінде жойған 1822-1824 жылғы Жарғылар жаңа капиталистік қатынастар өрістей бастаған кезде өлкенің шаруашылық даму талабына сай болмады.
ХХ ғ 60 жылдары қазақтарды басқару жүйесін өзгерту үшін И. И. Бутаков басқарған комиссия құрылды. Қазақ даласын 2 облысқа бөлу жоспарлады.
-Батыс облысы: орталығы Торғай
-Шығыс облысы: орталығы-Сергиополь немесе Қарқаралы
Бұл ұсыныс қабылданбады
Достарыңызбен бөлісу: |