Ы семей мемлекеттік
жүктеу/скачать 1,43 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бақылау түрі
- Үлестірмелі материалдар
- 26. Тақырыбы
- 124-жаттығу.
- 125-жаттығу.
- 126-жаттығу.
| Тапсырмалар, сұрақтар:
Қазақтың қандай билерін білесіз? Билер қандай қызмет еткен? Қаз дауысты Қазыбек кім болған? Үш би туралы мәтіндерге жоспар құрыңыздар. Жоспар бойынша мәтіндерді мазмұндап, беріңіздер. Бақылау түрі: Жоспар құру, мазмұндау Әдістемелік нұсқау: Мәтінді оқу, тыңдау, аудару, жоспар құру. Мысалы: а) Билік айту дәстүрі туралы ә) Төле би –қазақ халқының қоғам қайраткері, атақты шешен т.б, жоспар бойынша мазмұндау. Үлестірмелі материалдар: Әдебиеттер: 1. К.Бектұров, А.Ш.Бектұрова, Қазақ тілі . А.-2002. 2. З.С.Күзекова. Қазақ тілі. А.-2002 3. Г.Қ.Рысбаева. Қазақ тілі грамматикалық анықтағыш. А.-2000 №26. Тақырыбы: Сабақтас құрмалас сөйлем.Мәтін: Қазақтың «Бес арысы» Сабақтас құрмалас сөйлем – құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы тиянақсыз болып, соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі. Сабақтас құрмаластың бірінші жай сөйлемдерін (бағыныңқы) өз алдына бөлек айтуға келмейді, өйткені ол тиянақсыз. Мысалы: Таңертеңгі тұнық ауа мұнартып, кең даланы сұлу сағым басты (Т.Абдрахманова). Сабақтас құрмалас- бірінші сөйлемінің баяндауышы тиянақсыз болып, екінші сөйлемге бағына байланысады. Сабақтас құрмалас сөйлемдегі баяндауышы тиянақсыз болып келген бірінші сөйлемді бағыныңқы сөйлем дейді. Ал баяндауышы тиянақты болып келген екінші сөйлемді басыңқы сөйлем дейді. Сабақтас құрмалас сөйлем мағынасына қарай 6 түрі бар: Шартты бағыныңқы Қарсылықты бағыныңқы Себеп бағыныңқы Мезгіл бағыныңқы Қимыл- сын бағыныңқы Мақсат бағыныңқы Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас- бағыныңқы сөйлемі басыңқы сөйлемінің шарты болып келеді. Сұрағы: қайтсе? не етсе? қайткенде? Қарсылықты бағыныңқы сабақтас құрмалас- бағыныңқысы басыңқы сөйлеміне қарама- қарсы болып келеді. Сұрағы: қатсе де? қайкенмен? қайткенш 2-жаттығу: Берілген мақалдардың жалғасын табыңыздар: Олақ өзгеге сенсе... Ер жігіт ел үшін туады... Оқу білім бұлағы... Асыл тастан шығады... Ашуың келсе, қолың тарт... 124-жаттығу. Сабақтас құрмалас сөйлемдерге талдау жасаңыздар: 1. Бірақ осы аз күннің ішінде Құнанбайдың Жігітек жерінен Бөкеншіге қоныс әперіп отырғанын айтып, Байдалы ырық бермеді (М.Ә.). 2. Жомарт кетісімен, Алма қойған жерінен дәптерді іздеді. З. Алдыңа бір қарасаң, артыңа бес қара (Мақал). 4. Ауыл осы қонысқа келіп орналасқаннан бері қарай, ол бір күн дамыл алып тыныққан емес (М.Ә.). 5. Табу болмаса, алу да болмайды (Ғ.Мұст.). 6. Жарысқа түспегені болмаса, анық ақын дейді (М.Ә.). 7. Кенжебек бүгін шахтадан әбден шаршап шыққандықтан, ол астан кейін жатып дем алды. (А.Х.). 8. Қашан басы жерге тигенше, ел жұмысын ойлайды (Ғ.С.). 9. Бүгін бірер керек кітабын алып шықсын деп, сонда әдейі ертіп апарған едім (М.Ә.). 125-жаттығу. Сабақтас құрмалас сөйлемдерді түрлеріне қарай ажыратыңдар. 1. Жұмыстың ең ауыры осында болғандықтан, Ермек мұнда әдейі тіленіп келді (Ғ.Мұст.). 2. Жаңағы көркем бір сәтке сүйсініп езу тартқан Абайдың сол көңілді шағы айығып болғанша, қатты келе жатқан ат дүбірі естілді (М.Ә.). З. Жабай шығып кетпегенде, Игілік жігіттерді сөзге айналдырып бөгей тұрмақ еді (Ғ.М.). 4. Таң алдында бір сағат мызғығаны болмаса, Абай бұл күнді ұйқысыз өткізді (М.Ә.). 5. Мұның айтарын өзі біліп қойғандай, басқа жайды сұраған жоқ (Ғ.М.). 6.Үйлерді күртктер баспау үшін, қыстың басында ауылды және үйлерді жағалай қамыстан қалқан ұсталады (С.М.). 7. Егер Жұмабек тура осыдан бастаса, Ушаковтың зіл айтарлық себебі де болмас еді (Ғ.М.). 126-жаттығу. Сабақтас құрмалас сөйлемдерге талдау жасаңыздар. 1. Ел ортасының өзге сөзі бір төбе болғанда, Түсіп үшін осы жай өзі бір төбе болатын (М.Ә.). 2. Егер тартуын білсе, оның екі ішекті сегіз пернесінен нелер ғажап дыбыстар шығады екен! (С.М.). З. Қимылдаған адам айып тартатындай, ешкім тырс етіп дыбыс шығармады (Ғ.М.). 4. Атаңнан мал қалғанша, тал қалсын (Мақал). 5. Қол ұстату үшін, қол ұстардың алдында күйеу жақтан берілетін үлкен сыйы болады (М.Ә.). 6. Батар күннің қиғаш түскен шұғыласына шағылысып, қызғылт қия тастарға кесек-кесек біткен алтындар жарқырайды (Ғ.М.). 7. Үй тігіліп жатса, жүк жиналып жатыр (Ғ.М.). жүктеу/скачать 1,43 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|