Iкомпьютер көмегімен есептер шығарутехнологиясы

• 
  өрнекті енгізіңіз;
  
• 
  өрнекті толығымен немесе оның ықшамдалуға тиіс бөлігін белгілеңіз;
  
• 
  Symbolics/Simplify (Символика/Упростить) командасын орындаңыз.
  

Сан мәндері бар өрнекті ықшамдаған кезде санның бейнеленуінде ондық бөлшектің үтірі тұрса, онда редактор ол өрнектің сандық мәнін есептейді (5.4 листингі).

Өрнекті жіктеу (Expand). Бұл операция осының алдындағы операцияға қарама қарсы операция. Бұл операция Symbolics/Expand (Символика/Разложить) командасымен; болмаса символдық шығару операциясымен бірге expand арнайы сөзін қолдану арқылы орындалады. Бұл операция осының алдындағы тақырыпта қарастырылған болатын (5.3-6 суреттер мен 5.1 листингін қараңыз).

Көбейткіштерге жіктеу (Factor). Жіктеу Symbolics/Factor (Символика/Разложить на множители) командасы арқылы жүргізіледі (5.8 сурет), немесе символдық шығару операциясымен бірге factor арнайы сөзін қолдану арқылы жүргізіледі (5.5 листингі). Бұл операция көпмүшелікті қарапайым көпмүшеліктер көбейтіндісіне жіктейді. Командыны қолданбас бұрын өрнекті тұтас немесе жіктейтін бөлігін белгілеуді (выделение) ұмытпаңыз.

Ұқсас мүшелерді біріктіру (Collect). Бұл операцияны меню арқылы істеу үшін (5.9 листингі):

• 
  өрнекті енгізіңіз;
  
• 
  өрнекте қай айнымалының негізінде біріктіру жұмысын жүргізу керектігін редакторға көрсету үшін сол айнымалының атын белгілеу керек (выделить), 5.9 суреттегі мысалда бұл Y айнымалысы;
  
• 
  Symbolics/Collect (Символика/Привести подобные) командасын орындаңыз.
  

Символдық шығару операторы арқылы шығару жолын қарастыралық (5.6 листингі):

• 
  өрнекті енгізіңіз;
  
• 
  S ymbolic (Символика) панеліндегі Collect кнопкасын басыңыз;
  
• 
  collect сөзі қойылғаннан кейін орналасқан орынкөрсеткішіне құсас мүшені біріктірген кезде қолданылатын айнымалының атын енгізіңіз (5.6 листингіндегі бірінші жолдағы мысалда ол айнымалының аты X, екінші жолдағыда – Y);
  
• 
  символдық шығару операторын «→» егізіңіз;
  
• 
  кнопкасын басыңыз.
  

Полиномның (көпмүшеліктің) коэффициенттері (Polynomial Coefficients). Егер көпмүшелік бірнеше көпмүшеліктің көбейтіндісі есебінде беріліп тұрса онда Mathcad қорытынды көпмүшеліктің коэффициенттерін есептей алады. Оны есептеу үшін (5.10 листингі):

• 
  өрнекті енгізіңіз;
  
• 
  өрнектегі көпмүшеліктің айнымалысын белгілеңіз;
  
• 
  Symbolic/Polynomial Coefficients (Символика/Коэффициенты полинома) командасын орындаңыз.
  

Көпмүшеліктер коэффициенттерін символдық шығару операторының көмегімен есептеу үшін:

• 
  өрнекті енгізіңіз;
  
• 
  Symbolic (Символика) панелінен Coeffs кнопкасын басыңыз;
  
• 
  coeffs сөзінен кейін орналасқан орынкөрсеткішке көпмүшеліктің аргументінің атын енгізіңіз;
  
• 
  символдық шығару операторы «→» енгізіңіз;
  
• 
  . кнопкасын басыңыз.
  

Қатарлар мен көбейтінділер. Символдық (аналитикалық) түрде сандары шектеулі немесе шектеусіз болып келген элементтердің қосындысы мен көбейтіндісін есептеу үшін:

• 
  Calculus (Вычисления) панелін сәйкес символдарды (қосынды мен көбейтінің) енгізу үшін қолдана отырып өрнекті енгізіңіз, қажет жағдайда шексіздік символын енгізу үшін ++ пернелерін қолданыңыз;
  
• 
  с имволдық есептеудегі қандай түрді қалауыңызға байланысты Symbolics/Simplify (Символика/Упростить) командасын орыңыз, немесе символдық шығару операторын «→» қолданыңыз.
  

Қарапайым (элементарлық) бөлшектерге жіктеу (Convert to Partial Fractions). Күрделі бөлшекті қарапайым бөлшектерге жіктеу үшін Symbolics/Variable/Convert to Partial Fractions (Символика/Переменная/Разложить на элементарные дроби) командасын, болмаса parfrас кілттік сөзін өолданады (5.11 листингі).

Егер бірінші әдісті қолданатын болсаңыз онда команданы таңдамас бұрын жіктеу жүргізілетін айнымалыны белгілеуді ұмытпаңыз. Егерде екінші әдісті қолданатын болсаңыз, онда жіктеу жүргізілетін айнымалының атын parfrас сөзінен кейін енгізіңіз.

Айнымалының мәнін орнына қою (Substitute). Меню арқылы мәнін орнына қою операциясы төмендегідей жүргізіледі (5.12 сурет):

• 
  өрнекке қоятын айнымалының мәнін белгілеңіз (айнымалының мәні кез келген өрнек болуы мүмкін, 5.12 суретте орнына қоятын айнымалының мәні ретінде құжаттың бірінші жолы алынған);
  
• 
  а йнымалының мәнін алмастыру буферіне жіберіңіз (скопируйте), мұны + пернелері арқылы немесе Standard (Стандартная) панеліндегі Сору (Копировать) пернелерін басу арқылы істеуге болады.
  
• 
  алмастырылуға тиісті айнымалыны белгілеңіз (5.12 суретте екінші жолда х айнымалысы белгіленген);
  
• 
  Symbolics/Variable/Substitute (Символика/Переменная/Подставить) командасын орындаңыз.
  

Матрицалық алгебра.Mathcad редакторы әртүрлі матрицалық операцияларды символдық түрде орындай алады. Операциялар мен функциялардың көбі матрицалермен жұмыс істегенде сандармен жұмыс істегендей сияқты қылып істейді. Осыны ескере отырып бұрын қарастырып кеткен символдық есептеулер менюіндегі (Simplify) командасын қолдануға болады.

Сонымен қатар тек матрицалық алгебраға тән операциялар бар, оларды Symbolics/Matrix (Символика/Матрица) менюінің пунктері арқылы, немесе (Символика) панеліндегі матрицаларға қатысты пернелер арқылы ұйымдастыруға болады (5.2 сурет). Бұлар төмендегі операциялар:

• 
  Транспонирование (Transpose);
  
• 
  Кері матрица (Invert);
  
• 
  А
  нықтауыш (Determinant).