Ильясова гульжахан уалибековна
жүктеу/скачать 3,92 Mb. Pdf көрінісі
|
Disser
| Үйлестіру функциясы-
оқулықтардың түбегейлі ерекшеліктерінің бірі – оқу құралдары жүйесінің барлығына сүйене отырып, оны қолдануда бұқаралық ақпарат құралдарын пайдалануды үйлестіреді. Кӛптеген авторлар оқулықтың дидактикалық функцияларын ӛте күрде- лендіріп, бірнеше түрлерге бӛледі. Бірақ, химия оқулықтарының дидактикалық функцияларына осы жоғарыда аталғандарын жеткілікті деп қараймыз. Қазіргі таңда осы жоғарыда аталған оқулықтың дидактикалық функция- ларын химиядан білім беру барысында пайдаланудың мүмкіндігі мол. Орта мектептердегі химияны оқытудың іс-тәжірибесінде оқулықтың ақпараттық функциясын алдыңғы қатарлы мұғалімдер ӛте тиімді деңгейде пайдаланады. Біріншіден, оқулықтағы әрбір тақырып бойынша берілетін мәтіннің мазмұны белгілі бір химиялық элеметті ғылыми тұрғыдан сипаттайтыны белгілі. Сондықтан да нақты тақырып бойынша ғылыми ұғым беруде бұл ақпаратты қолданбай ӛту мүкін емес. Бірақ, тақырыптың мазмұнына қарай ол ақпаратты қолданудың кезеңі де, қолдану түрі де ӛзгеретіні белгілі. Оқушылардың ізденушілігін дамытуға тырысқан және соны мақсат етіп қойған ұстаз ең алдымен ақпаратты бірден оқытпай, оның мазмұнын саналы түсінуге оқушыларды дайындауға тырысады. Ол үшін оқушылардың ӛмір тәжірибесін, бұрын меңгерген білімдерін естеріне түсіретіндей жағдай туғызады. Сонымен қатар, оқушылардың ӛзіндік жұмыстарын ұйымдастыра отырып, олардың ӛздігінен ізденістерінің нәтижесін тұжырымдап алғаннан кейін барып дайын ақпаратты талдауға кӛшеді.Сонда ғана оқулықтың ақпараттық функциясының ғылыми негізі анықталады[112,113]. Оқулықтың тасымалдаушы функциясы химия пәнінің басқа пәндерме н сабақтастығын байланысын күшейтетін мақсатты қамтамасыз ететіні белгілі. Қазіргі таңдағы білім беруге қойылып отырған талаптардың негізгілерінің бірі берілетін білім негіздерінің ғылымилық мазмұнын күнделікті болып жатқан жаңалықтармен байланыстыра отырып, оқушылардың жан-жақты дамуын қамтамасыз ету. Олай болса, оқулықтың бұл функциясын жүзеге асыру кезінде мұғалім оқушылардың ӛздігінен ізденуіне негіз болатын тапсырмалар бере отырып, білімге керекті деректер мен ғылыми мәліметтерді табуына жағдай жасайды. Сол арқылы оқушылардың дайын материалды меңгерумен шектелмей, ізденушілік әрекеттерін тудырып, саналы меңгеруін қамтамасыз етеді. Бұл функцияны аша түсу алдыңғы қатарлы тәжірибелі мұғалімдердің іс- әрекеттері арқылы жүзеге асады. Бұл мәселе мұғалімнің кӛп ізденуін, теориялық және әдістемелік дайындығының жоғары деңгейде болуын қажет етеді. 36 Оқулықтың өз білімін жетілдіру функциясының да мектеп қабырғасында алатын орыны жоғары.Себебі, оқушыларды ізденімпаздыққа, зерттеуге, тәжірибе қою және экспериментке жаттықтырусыз химиядан берілетін білімнің тиянақтылығына кӛз жеткізуге болмайды. Әсіресе, бұл функцияны жүзеге асыруда мұғалімнің оқушыларға беретін білімді жекебасқа бағыттау принципінің орындалуымен байланыстылығы ескеріледі. Қазіргі таңда білімді тұлғаға бағыттау дегенді дұрыс түсінуге тиіспіз. Бұл негізінен берілетін білімнің оқушыларға түсініктілігі оның оқулықтағы материал мазмұнын қайталаудан тумайтындығын кӛрсетеді. Мұғалім әрбір мәтіннен кейін берілген сұрақтар мен тапсырмаларды деңгейлеп пайдалану нәтижесінде бұл талапты орындауға қол жеткізеді. Мәтінен кейін берілген әдістемелік бӛлімді орынды пайдалану арқылы ғана оқушылардың ӛздеріне, алған білімдеріне деген сенімін арттырады. Себебі, мұндай жағдайда тапсырма жалпылама жағдайда емес, оны әрбір оқушының мүмкіндігіне қарай беру кӛзделеді. Тапсырмалардың бірі мәтін мазмұны бойынша түсінігін қайталау болса, екіншісі, ӛмірмен байланыстыруға, үшіншісі, тапсырманы бұрын меңгерген біліммен байланыстыру арқылы шешуге, тӛртіншісі, тапсырманы шешуді шығармашылық әрекеттер арқылы орындауды, бесіншісі, тапсырма мазмұнының химиялық экспериментпен байланысын ашуға т.б. деңгейлерде болатыны белгілі. Сондықтан да, әр оқушының мүмкіндігіне қарай оларды шешу тапсырылған кезде мен білмей қаламын деген күдік тумайды да, оқушының бойында ӛзіне деген сенімділік артады. Соның нәтижесінде біртіндеп ӛз білімін жетілдіру деңгейіне кӛтеріледі. Бұл оқулық функциясын пайдаланудың мүмкіндігі деп қарауымызға болады [114]. Үйлестіретін функцияның мәнін жоғарыда кӛрсеткендей, оқулықты пайдалануда тек сонда берілген мәліметпен, ақпаратпен шектелмей, тақырыптың ғылымилығын, дамытушылығын, тәрбиелелегін жүзеге асыратын бүкіл қосымша материалдарды үйлестіріп пайдалануды кӛздейді. Соның ішінде біздің ұсынып отырғанымыз теориялық материалды қосымша берілген оқу құралындағы деректермен байланыстыру жағын қарастыру болып отыр. Бұл құралдың мақсаты химия мазмұнын жаратылыстану ғылымдары саласымен байланыстыруды кӛздеу. Осы тұрғыдан алғанда әрбір химиялық тақырып мазмұнына сәйкес келетін материалдар арқылы оны кіріктіре оқытуды қарастыру. Бұл біріншіден, оқулықтың үйлестірушілік функциясын жүзеге асыруға кӛмектессе, екіншіден, жаратылыстану ғылымдарын кіріктіре оқыту принципін жүзеге асырады. Оқулықтың бекітетін және өзін-өзі бақылайтын функциясы- берілген білімнің нәтижелілігіне қол жеткізуді кӛздейтін талаптардан тұрады. Қандайда бір пәндік материалды оқытып үйреткеннен кейін оның нәтижесінің болуын тексеріп байқау негізгі талаптардың бірі.Себебі, оқушылардың материалды саналы меңгеруіоның дамуының басты шарты десек те болады. Қандай бір дәрежеге қол жеткізетін болсақ та, оқушы бойында ғылыми қалыптасқан білім болмайынша, оның жүзеге асуы мүмкін емес. Қазіргі таңда оқушылардың білімді бекітетін және ӛзін-ӛзі бақылайтын функциясы тек мұғалімнің тексеруі 37 арқылы ғана емес, ол бірнеше жолмен және олардың тікелей қатысуымен жүзеге асады. Оқушылардың білімін тексеру әдеттегідей бақылау жұмысын алу, сұрақ-жауап және тест жұмыстарын ұйымдастыру арқылы ӛтетіндігімен қоса, жаңаша бағыттағы бақылаулар жүргізіледі. Бұл бақылаулардың мақсаты оқушылардың ӛз білімін ӛзі тексеріп, бағалауы, ӛз қатесін ӛзі тауып, оны жӛндеуі сиқты білімді белсенділікпен меңгеруге жол ашады. Мәселен, химиядан берілетін реакция теңдеулері кезінде оқушы ӛз жұмысының нәтижесін ӛзі талдап, оның дұрыс бұрыстығын ӛзі анықтайды. Сол сияқты, үй тәжірибелерін орындауда да, оқушы ӛз кемшілігін ӛзі табуға тиісті. Сонымен қатар, бұл кемшіліктерін ашық айтып, оны дұрыстаудың жолын да ӛзі кӛрсету деңгейіне кӛтеріледі. Мұндай жұмыстардың нәтижесінде оқушылар ізденушілік деңгейге кӛтеріліп, нәтижеге қолжеткізудің жолын және әдістерін меңгереді. Бұл әрине, химия пәнінің ғылымилығын меңгеріп қана қоймай, оқушыны ӛз ісіне жауаптылықпен қарауға, адамгершілікке тәрбиелей отырып, оларды шығармашылыққа бағыттайды. Орта мектеп жағдайында мұндай жұмыстар атқартудың мүмкіншілігі мол. Бұл жұмыстар тек оқулықтағы материалдар бойынша ғана емес, қосымша құралдарды, күнделікті ақпарат кӛздерін пайдалану арқылы да жүзеге асады. Сонымен, жағарыда оқулық функциясының түрлеріне тоқталсақ, оның орта мектеп жағдайында жүзеге ауына мол мүмкіндіктің бар екенін кӛрсеттік. Біз келешекте зерттеуміздің эксперименттік бӛлімінде осы іс-әректтердің іс жүзінде жүзеге асырылуына тоқталмақпыз. жүктеу/скачать 3,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|