«Іскерлік қарым-қатынас этика» пәні бойынша
жүктеу/скачать 443,5 Kb.
|
«²ñêåðë³ê ?àðûì-?àòûíàñ ýòèêà» ï?í³ áîéûíøà
- Бұл бет үшін навигация:
- Тақырып 2. Антикалык заманындағы этикалық ойлар
| Ұсынылатын әдебиет:
Кибанов А.Я., Захаров Д.К, Коновалова В.Г. Этика деловых отношений : Учебник / под ред. А.Я. Кибанова. М., 2010. Цвык В.А. Профессиональная этика : основы общей теории. М., 2010. Тема 10, 11. горшин А.П., Распопов В.П., Шашкова Н.В. Этика деловых отношений : учебное пособие для вузов. Н.Новгород, 2008. Коммуникационный менеджмент. Этика и культура управления / Т.Ю. Анонченко [ и др.]. Ростов-на-Дону, 2010. Горелов А.А., Горелова Т.А. Этика : учебное пособие. М., 2006. Часть 3. Гл.1,2 Тақырып 2. Антикалык заманындағы этикалық ойлар 1.Ерте замандағы этика. 2.Батыс зиялыларының ойлары. 3.Ұлттың рухани құндылықтары. 1 Ерте замандағы этика Адамдар әрекеті мен өнегелік сипатын айқындау үшін әр ұлттың өз өлшемі болған. Этностық өлшем моральдан да тереңірек жатыр. Белгілі бір таптың тұрмыс-тіршілігін, мұратын белгілейтін қоғамдық сананың айрықша формасы, қоғамдық қатынастардың ерекше түрі мораль (имандылық, имансыздық) дегеніміздің өзі жалпы адам баласының өнегелілік құбылыстарының туындысы. Өсіп келе жатқан жас өрендер өздерінің ұлттық мәдениетін дамыта отырып, ғылымда, өндірісте, әскери және құқық салаларында еуропалық сияқты алға басу, яғни өркениетте оларға теңелуі қажет.Адамның мәдени болмысы өзі туып-өскен, тәрбиеленген мәдениеттің болмысына байланысты толысады. Адам баласының рухани жетілуінде шарықтаулар мен құлдыраулар алмасып отырған. Адамзат баласының әлеуметтік және рухани өмірінде үздіксіз қозғалыс болуы заңды құбылыс. Ұрпақ өткеннді менгеріп, қабылдап, түсініп, өзіміздің тарихи, рухани, мәдени байлықтарымызды, оның берік ірге тасына сүйене отырып игеретін, бүкіл әлемдік өркениетке лайықты орын алатын кез туды. Жалпы адамзаттың өркениет қазынасына өз үлестерін қосқан халықтардың мәдени және ғылыми мұраларын зерттеу – ғасырлар тереніңде өздерінің ізгі ойларын ұсынған ұлы адамдардың есімдерін ғана емес, әр ұлттың өзіне тән бай мәдениетін де көрсетеді. Басқа әлем халықтары сияқты қазақтар да бай, дамыған мәдени-ғылыми, философиялық ойлары бар халық. Мұндай зерделі халықтың әлемдік мәдениеттен тыс қалуы қиянат. Мақтануға да, өзгеге жарқыратып көрсете аларлық рухани қазынамыз, ата-баба қалдырған өткеніміз бар. Әрбір халықтың ұрпақтан-ұрпаққа беріліп келген әлеуметтік-философиялық ой-пікірлері болады. Жастардың мәдени және рухани өсу белестерін анықтау ісі өз алдына бір мәселе. Сонымен, ұлттың рухани мұрасы азаматқа ортақ болғанымен, әр халық оны түсінге өз тіршілігі тұрғысынан келеді. Қазақ жерінің батысы Атыраудан, шығысы Алтайға дейін созылып, орасан зор көлемді алып, ертеден рулық, тайпалық бөлінуіне қарамастан, түрлі аймақтардағы дүниетанымдық көзқарастары ортақ. “Қазақтың кең алқапқа қоныс тепкен, сан жағынан көп өзіндік этномәдени мұрасы бар. Бірегей антропологиялық тұрпаты, ұлттық мінез-құлқы бар екенін де естен шығаруға болмайды. Бір ғажабы – аса зор кеңістігі мекендегеніне қарамастан, оның кезенде өз рухына қуат берелік нәр таба алады да, рухани дүние байлығы адамзатқа ортақ болғанымен, әр ел оны түсінуге өз тіршілігі тұрғысынан келеді”, - деп жазады Қазақстан философтвры І.Ерғалиев пен Е.Телібаев. 2 Батыс зиялыларының ойлары Халықтың ұлттық ерекшелігін өткен ғасырдың екінші жартысында қазақ даласында болып, халықтың салт-дәстүрі мен әдет-ғұрпын терең зерттеген өзінің “Из Сибири” деген еңбегін жазған неміс оқымыстысы, академик В.В.Радловтың (1837-1918) еңбегінде былай деп көрсетілген: “ Менің қазақтар арасында ұзақ уақыт тұрып, олардың салт-түрімен танысқанымда көзім жеткен ақиқат – бұлардың өзіндік ерекше мәдениеті бар халық екендігі. Біздің отандастарымыз ойлағандай олар тіпті де тағы, ауыздықсыз, басбұзар, қарақшы, тұқымын құртуға тұрарлық халық емес. Олардың мінез-құлқына отырықшы халықтарға қараған көзқараспен қарау керек. Олардың өмірге көзқарасы салт-дәстүрлері, әдет-ғұрпы, бір сөзбен айтқанда, бар өмірі мен еңбегі малмен тікелей байланысты болғандықтан жыл бойы көшіп-қонуға негізделген”. Ойды бейнелеп беруі және ашық-айқын өткір айта білуі жағынан қырғыздарды (қазақтарды) тіпті Батыс Азияның француздары деуге болады”. Қазақ халқының дара ерекшелігіне небір шетел зиялылары бас иген, құдіретін мойындаған. Демократ, интернационалист ғалым А.Янушкевич: “ ... өзіне жоғарыдан менсінбей қарайтын халықтар арасында бұл көшпенділердің құрметті орын алатын кезі келді” деп, көрегендік пікір айтқаны дәлел. Егемендікке қол жеткізгеннен соң жаңа тәуелсіз мемлекеттер өздерінің ұлттық ой-сана, салт-дәстүрлерімен қоса, жалпы мәдени – рухани дүниелеріне зер сала бастады. Ұлттық қоғамдық ойлар ішінде дәстүр мен қазіргі уақыт арасындағы қайшылық пайда болды. Батыстың рухани байлықтарына тәнті болудан арылып, ұлттық ойдың ерекшелігін менгерудің уақыты келді. Бірақ Еуропаға тән нәрсенің барлығын бойды ала қашудың қажеті жоқ. Қазіргі кезде ұлттық және жалпы адамзаттық рухани байлықтары тиімді үйлестіру мәселесін алға қоя отырып, оларды мүлдем жаңа жағдайда сабақтастыра жүйелеу қажеттілігі туып отыр. Мұның өзі өркениеттіліктің тіке жолына түсінуге мүмкіндік берумен қатар, біздің қоғамдық-әлеуметтік және рухни өміріміздегі ерекшеліктерді игеруге жағдай жасайды. Осы айтылып отырған тұжырым мектеп оқушыларының қазіргі ұлттық санамыздың өткенін, бүгінігі игілігін, болашақ мақсатын диалектикалық тұтастыққа қарастырып, дүниетанымдарының сапалық нәтижеоерін дамытуға мүмкіндік береді. Белгілі тарихшы Л.Гумилев “Өз тарихын білмейінше және оған белгілі бір қөзқараста болмайынша, ешқандай мәдениеттің дамуы мүмкін емес”, - деген пікірін қолдауға тұрарлық. Ендігі жерде қоғамның рухани өміріндегі қажеттіліктерді (факторлар. әлеуметтік-экономикалық жағдайлар, мәдени-рухани кешендер, т.б.) жан-жақты түбегейлі зерттеп, бағыт-бағдарын саралап, жасөспірімдердің дүниетанымдарын нарықтық экономика талаптарына сай қалыптастыру білім саласы қызметкерлерінің алдында тұрған ауқымды мақсат. 3 Ұлттың рухани құндылықтары Қазақ ССР қысқаша энциклопедиясының I томының 140-бетінде жеке адамға былай деп анықтама берген. “Танылған табиғи және әлеуметтік қажеттілік негізінде әрекет ету қабілеті мен мүмкіндігі бар”. Психологтар пайымдауы: “табиғат адамды жаратады, ал қоғам оны қалыптастырады”. Рухани қажеттілік – қоршаған әлем құпиясын білмекке құмарлық, әстетикалық және моральдық керексіну, яғни борышты орындауға, өзара жәрдем көрсету, (Қазақ ССР қысқаша энциклопедиясы, 1 том, 411 бет). Республика Президенті Н. Назарбаев еліміздің шығармашылық зиялы қауымның танымал өкілдерімен кездесуінде (17.03.98) сөйлеген сөзінде: “... Елдің экономикалық мүдделерінің дұрыс шешілуі үшін де алыс-жақындағы мемлекеттердің біздің танығаны, мойындағаны керек. Ал, осынау дүбірлі дүниеде өзінді мойындатудың сенімді жолы – тағылымды тарихың, озық ғылымың, өрелі мәдениетің” дей келе “ ... Біз өз тарихымызды өзгелер тұрмақ өзімізге де толық таныта алмай келе жатқан халықпыз. ...Бұл - әрбір азамат туған елінің, туған халқының тарихы ешкімнен де олқы еместігін түсінсін деген сөз. Бұл әрбір азамат тарих қойнауында ойша терендеу арқылы өзінің ата-бабалары қалдырған осындай кең-байтақ өңірдің лайықты мұрагері болуға ұмтылсын деген сөз... Түптеп келгенде біз осыны мақсат етеміз” – деп, зиялы қауымның, әсіресе, педагогтардың назарын аударды. Дүниетанымдық тұрғыдан келсек, иман, инабат, адамгершілік, ізеттілік, ізгілік іздерінің қайнар көзі – таным, діни танымда - дінде. Егемен елдің өзіндік идеологиясымен ұлттық рухани күшіне енбесе, онда қоғамдағы әлеуметтік өзгерістерді басқарудың, олардың нәтижелерін жүйелі болжаудың жолдары көмескі қалуы мүмкін. Әдетте әр халықтың өзіне ғана тән ерекшеліктерімен дараланып тұратын дүниетанымдық ой кешу процестерінің қалыптасатындығы – табиғи құбылыс. Адамзат тарихында әр ұлттың бақытына туып, артына мәнгі өлмес мұра қалдыратын қайраткерлері болатыны белгілі. Олар туған халқының рухани әлемінде жарық жұлдыздай болып, әр заманға, әр ұрпаққа дұрыс жол мегзеп отырмақ. Бұндай ұлы адамдар Белинскидің сөзімен айтқанда “Күллі әлемнің азаматы” бола отырып, адамзат баласының өмірімен бірге мәнгі жасайды. Ұлттық дүниетанымды биікке көтерер күш, оның талантты өкілдерінің өрелі істері мен дарынды туындыларына байланысты. Халқымыздың тарихи дамуының қайсыбір кезеңіне көз салсақ, шоқтығымызды биіктетіп тұратын қайталанбас дарын иелері баршылық. Тақырып 2.Өзін-өзі тексеру сұрақтары 1. Этика ғылымының негізгі категориялары. 2. Этика ғылымының сабақтас пәндері. 3. Этиканың ғылым ретінде дамуы. жүктеу/скачать 443,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|