Бухгалтерлік шығындар Экономикалық шығындар

К

А

В

L

Изокостаның бойында орналасқан кез келген Ажәне В нүктелері үшін жалпы шығындар деңгейі бірдей.А нүктесінен В нүктесіне жылжығанда қолданған капиталдың саны К-ға азаяды, ал еңбек саны L –ге көбейеді.

Егер факторлар бағаларырын өзгерілмейтін деп санасақ, С₁, С₂, С₃ шығындардың әр деңгейлері үшін изокоста графиктерін салуға болады:

K B

C₃

C₂

C_{1 Q-200}

L

Шығындардың әр деңгейлерінің изокосталары

Осы изокосталардың әр қайсысы шығындардың бір деңгейін қамтамасыз ететін факторлардың барлық мүмкін түрлерін көрсетеді. Изокоста неғұрлым жоғары болса, шығындардың соғұрлым жоғары деңгейін көрсетеді. Изокостаның еңкіштігі «алу» белгісі бар факторлар бағаларының ара қатысына тең: Р_L / P_K = W/I

6. Өнімділік — осы жүйенің берілген уақыт мерзімінде өндірген өнімдерінің сол мерзімде жасалған, немесе еңдірілген өнімдер үшін тұтынылған ресурстардың санына арақатынасы. Егер ресурстардың аталған бір түрінің (еңбек, капитал, қуат, информация, материалдар) өнімділігін есептеу қажет болса, онда бұл есеп өнімділіктің жеке көрсеткіші болып табылады. Мысалы:

ЕӨ = Өнім көлемі/Тірі еңбек шығындары

Басқа көп түсініктер сияқты, өнімділік тиімділіктің көрсеткіштер жүйесін құруымен бірге көптеген сан көрсеткіштермен белгіленеді. Өнімділіктің' шағын және кең мағынасы болады. Өнімділіктің шағын мағынасы деп, өндірістің негізгі мақсатына көзқарас бағыты нан өндірістік процестің тиімділігін сипаттайтын, бір көрсеткіш түсіндіріледі.

Өнімділікті өлшеудің негізгі екі тобы бар.



Есептер шығару:

Мысалы: «Бақдаулет» фирмасы бір тауарды өндіріп сатады, өнімнің бір бірлігінің ауыспалы шығындары төменде келтірілген ,теңге:

Шикізат пен материалдар................20

Жалақысы .........................................16

Ауыспалы өндірістік шығындар.......8

Ауыспалы өткізу шығындары ..........4

Барлығы: 48

Тауардың бір данасы 60 мың теңгеден сатылады, тұрақты шығындар 136 мың теңге фирма 32 мың теңге пайда алу үшін тауардың қандай санын сатуды керектігін анықтау керек

1.Бұл тапсырманы шешу үшін жабу сомасын анықтаймыз. Оны жалпы түсім мен ауыспалы шығындардың айырмасы, сонымен қатар тұрақты шығындар мен пайданың қосындысы түрінде анықтауға болады: 136 мың тг+ 32 мың тг = 168 теңге;

2.Жабу сомасын біле отырып, оның орташа сомасын тауар бағасы мен орташа ауыспалы шығындардың айырмасы ретінде анықтаймыз: 60мың тг - 48мың тг = 12 теңге;

3. Бір ғана тауарды өндіріліп сатылғандықтан, пайданың берілген сомасын алу үшін сатуға керекті тауар көлемін жабу сомасын оның орташа сомасына бөлу арқылы анықтауға болады:

168 мың тг/ 12 мың тг дана = 14 мың теңге;

Жаңа материалдарды бекіту:15 мин

Тақырыпты қаншалықты меңгергеніңізді білу үшін келесідей сұрақтарға жауап беріңіздер?

1.Өндірістің экономикалық және бухгалтерлік шығындарына анықтама беріңіз?

2.Шығындардың тұрақты және өзгермелі деп бөлінуінің мағынасы неде?
3.Шекті шығындарды шекті табыспен салыстыру не үшін қажет?

1-тапсырма- терминдік сөздермен жұмыс

«Кім аз ойласа , сол қателеседі» ойыны ( топтарға терминдік сөздерді жазып шығу керек)

2-тапсырма.«Формулалар» категориясы

*Орташа жалпы шығындар формуласын толықтырыңыз: АТС =??? (АС = ТС / Q);

*Орташа айнымалы шығындар формуласын толықтырыңыз: АҒС =??? (ҒС/ Q);

*Өнімнің қосымша данасын шығарғанға кететін қосымша шығындар формуласын толықтырыңыз: МС=??? (ТС/ Q);

*Шекті шығындар формуласын толықтырыңыз: МС=??? (VС/ Q);

*Жалпы шығын формуласын толықтырыңыз: ТС = ??? ( ТС = РL* L + Рк *К);

* Изокоста теңдеуін толықтырыңыз: К= ??? (К= ТС/Рк-Рl/Рк* L);
3-тапсырма. «Есеп»

№1 Кестеде автомобиль өндірісінің шекті шығындары берілген:

Автомобильдер саны	1	2	3	4	5
Шекті шығындар,мың теңге	200	180	160	150	125

4 автомобиль өндірудің жалпы шығындарын анықтаңыз,3 автомобильдің орташа жалпы шығындарын анықтаңыз.

Егер тұрақты шығындардың мөлшері 100 теңгеге тең болса,онда 5 автомобиль шығарудың жалпы айнымалы шығындары неге тең?
№2 Фирманың жалпы тұрақты шығындары 300-ге тең графикте көрсетілге деректерді пайдаланып, өнім көлемі 15-ке тең болғандығы орташа айнымалы шығындардың мөлшерін анықтаңыз.

AVC
40

15

№3.Тігін өндірісінде капиталды еңбекпен технологиялық ауыстырудың шекті нормасы кейбір өнім көлемдері үшін 0,02-ге тең. Бұл салада құрал жабдықтың жалақысы сағатына 5000 теңге, еңбектің әр сағаттық бағасы 100 теңге. Берілген өнім көлемі үшін, жалпы шығын қандай болады?Егер фирма 1-ауысымда жұмыс істеп, айына 2000 жейде шығарса,оның орташа тұрақты шығындарының мөлшерін анықтаңыз.

4 тапсырма. «Графикалық тест»

1.Экономикалық шығындар құрамына:

А)айқын және айқын емес шығындар,сондай-ақ кәдімгі пайда да қосылады

Ә)айқын шығындар қосылып, айқын емес шығындар қосылмайды

Б) айқын шығындар қосылып, айқын емес шығындар ескерілмейді

В) айқынжәне айқын емес шығындар қосылмайды

2.Төменде айтылған тұжырымдардың қайсысы дұрыс деп ойлайсыз?

А)бухгалтерлік шығындар + экономикалық шығындар = кәдімгі пайда

Ә) экономикалық пайда- бухгалтерлік пайда = айқын шығындар

Б) бухгалтерлік пайда- айқын емес шығындар= экономикалық пайда

В) экономикалық пайда- айқын емес шығындар= бухгалтерлік пайда

3.Ұзақ уақыт мерзімінде:

А) барлық шығындар айнымалы болады

Ә)айнымалы шығындар тұрақты шығындарға қарағанда тез өседі

Б) барлық шығындар тұрақты болады

В) тұрақты шығындар айнымалы шығындарға қарағанда тез өседі

4.Төменде көрсетілгендердің қайсысы жалпы шығынды сипаттайды:

А)МС

Ә)VC - Q
Б)TC/Q
В)ҒС+VC

5.Орташа жалпы шығындар бұл өнімнің бір данасын өндіруге жұмсалатын шығындар:

А) тұрақты шығындар

Ә) шекті шығындар

Б) тұрақты және айнымалы шығындар

В) экономикалық шығындар

6.Изокоста мағынасы :

А) көлемі бір өлшемге өскен немесе кеміген кезде жалпы шығындардың өсуі немесе азаюы

Ә) жалпы шығындарының құны бірдей болатын, еңбек пен капиталдың барынша мүмкіндік болатын тіркесімен қамтитын сызық.

Б) табыс пен шығындардың арасындағы айырмашылық

В) кәсіпорынның ресурстарды пайдаланғаны үшін жеткізушілерге төлейтін төлемдердің барлық түрлерін айтады

7) Қалдық шығындар бұл...

А) өндіріс пен өткізудің қайта басталуымен байланысты жұмсалатын тұрақты шығындардың бір бөлшегі

Ә) шығарылатын өнім көлемінің өзгеруімен бірге өзгеретін өндірістік шығындарды айтамыз.

Б) өндіріс пен өткізу белгілі бір уақытта толық тоқтағанына қарамастан жұмсалатын кәсіпорындардың тұрақты шығындардың бір бөлігін жатқызуға болады.

В) көлемі бір өлшемге өскен немесе кеміген кезде жалпы шығындардың өсуі немесе азаюы

V. Сабақты қорытындылау

1.Білімгерлерді EXCEL программасы арқылы бағалау

VI. Үйге тапсырма :

Теориялық: дәрісті оқып келу , қосымша іздену Ә1: Т. Түсіпбеков Кәсіпорын экономикасы 146-157беттер

Практикалық: есептер шығаруӘ2: «Микроэкономика» Н.Қ.Мамыров Қ.С.Есенгалиева -оқу құралы Алматы 2000ж 214-250 беттер