Жалпы орта бiлiм беретiн мектептердi¤



Pdf көрінісі
бет49/111
Дата20.11.2022
өлшемі0,7 Mb.
#159007
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   111
Байланысты:
Қазақ тілі 7сынып

2. Ма³сатты келер ша³
Ма³сатты келер ша³ ³имылдыґ iс-±рекеттiґ келе-
шекте ма³сат етiле орындалатынын бiлдiредi.
Ма³сатты келер ша³ етiстiктiґ тїбiрiне -ма³, -мек, 
-ба³, -бек, -па³, -пек жºрнаІы жалІанып, одан кейiн 
жiктiк жалІауы їстелуi ар³ылы жасалады. Мысалы: 
Мен ауылІа бар-ма³-пын. Сiз ерте кет-пек-сiз.
Етiстiктiґ -ма³, -мек, -ба³, -бек, -па³, -пек 
жºрнаІыныґ їстiне -шы, -шi жºрнаІы жалІанып, одан 
кейiн жiктiк жалІауы їстелуi (жiктелуi) ар³ылы да 
ма³сатты келер ша³ жасалады. Мысалы: 
Мен ауылІа 
бар-ма³-шы-мын. Сен ерте кет-пек-шi-сiґ.
Ма³сатты келер ша³тыґ болымсыз тїрi -ма³, -мек, 
-ба³, -бек, -па³, -пек ж±не -шы, -шi тºлІалы негiзгi 
етiстiкке емес деген кµмекшi етiстiктiґ тiркесуi ар³ылы 
жасалады. Ондайда жiктiк жалІауы емес деген кµмекшi 
етiстiгiне жалІанады. Мысалы: 
кел-мекшi емес-пiн, 
бар-ма³ емес-сiґ.
Ма³сат ты ке лер ша³тыґ жiкте лу їлгiсi
Жа³
Же ке ше
Кµпше
I
II
III
бар ма³пын, бар ма³шы мын
бар ма³сыґ, бар ма³шы сыґ
бар ма³сыз, бар ма³шы сыз
бар ма³ –, бар ма³шы –
бар ма³пыз, бар ма³шы мыз
бар ма³сыґдар, бар ма³шы сыґдар
бар ма³сыз дар, бар ма³шы сыз дар
бар ма³ –, бар ма³шы –
93-жатты²у.
О³ып шыІып, ма³сатты келер ша³ты та уып, 
³алай жасалІанын тїсiндiрiґдер.
Ї л г i : їйренбек – 
бек 
жºрнаІы ар³ылы жасал Іан.
1. Егер де мал керек болса, ³ол µнер їйренбек керек.
Ґнерсiздердiґ iсi ³улы³ саума³, кµз сїзiп тiленiп, 
адам саума³.
Естiген н±рсенi ¾мытпас їшiн ±уелi — кµкiрегi бай-
лаулы берiк болма³ керек. (
Абай
)
2. Ма³сатым – тiл ºстартып, µнер шашпа³,
Наданныґ 굴iлiн ³ойып, кµзiн ашпа³.


75

3. Јºстар ºяларын тастап, ³ыс болмайтын жылы 
жа³³а кетпекшi. (
Ш. Мºр.
)
4. Анасы ³айт³анша, Сейтен ±дебиет їйiрмесiнде о³ы-
латын шыІармаІа желi тартып ³ойма³. (
С. Баязитов
)
94-жатты²у. 
Берiлген етiстiктерден ма³сатты келер ша³ 
жасап, жiктеп, ±р³айсысына сµйлем ³ºрандар.
Ї л г i : Шаш – 
шашпа
³; Ма³сатым – 
тiл ºстартып, 
µнер шашпа
³
.
(Абай)
Шаш. О³ы. Сµйле. Јайт.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   111




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет