99-жатты²у.
М±тiндi о³ып шыІып, мазмºнына м±н
берiґдер. Ґткен ша³ты бiлдiрiп тºрІан етiстiктердiґ
астын сызыґдар.
ЗЕРЕКТIК
Англия жºртында Броун деген бiлiмдi ºста судыґ
¼стiне бiр ³олайлы кµпiр салуІа ж¼рiп, ³алайша салсам
³олайлы, ны³ болар екен деп ойІа ³алып келе жатса,
жолдыґ ¼стiне кесе тарт³ан µрмекшiнiґ µрмегiне кµзi
т¼стi. Мºны кµрiп Броун то³тай ³алып ойланды: «Бºл
µрмекшi мынау жол ар³ылы кµпiр салыпты, астында
тiреуi жо³, осындай кµпiр ³олайлы болар едi», – деп.
Сонымен, келдi де, су ¼стiне екi ºзын шынжыр тартып,
ортасына та³тай салып, екi жа³ басын ³ºрІа³ жерден
биiк, ны³ баІаналарІа бекiтiп, кµпiр iстедi. Шынжырдан
кµпiр салу содан ³алІан ¼лгi екен. (
Ы. Алтынсарин
)
§ 25. ҐТКЕН ШАЈТЫ¤ ТЇРЛЕРI
Ґткен ша³ маІынасы мен жасалуына ³арай
жедел
µткен ша³, бєрынІы µткен ша³
ж±не
ауыспалы
µткен ша³
болып їшке бµлiнедi.
1. Жедел µткен ша³
Жедел µткен ша³, ±детте, ³имылдыґ, iс-±рекеттiґ
таяу ша³та болІанын, орындалІанын бiлдiредi.
Жедел µткен ша³ етiстiктiґ тїбiрiне
-ды, -дi,
-ты, -тi
жºрнаІы ³осылу ар³ылы жасалып, жiктелiп
³олданы лады. Мысалы:
Асан домбыра тарт-
ты
, мен
µлеґ айт-
ты-м
. Сен їйге келме-
дi-ґ
.
79
Же дел µткен ша³тыґ жiкте лу їлгiсi
Жа³
Же ке ше
Кµпше
I
II
III
келдiм, айт тым, ал ма дым;
келдiґ, айт тыґ, ал ма дыґ;
келдiґiз, айт тыґыз,
ал ма дыґыз;
келдi –, айт ты –, ал ма ды –
келдiк, айт ты³, ал ма ды³;
келiґдер, айт тыґдар,
ал ма дыґдар;
келдiґiздер, айт тыґыз дар,
ал ма дыґыз дар;
келдi –, айт ты –, ал ма ды –
Достарыңызбен бөлісу: |
