Жасушаның генетикалық аппараты

Жасушаның генетикалық аппараты

• Лекция жоспары:
• 1. Жасушаның генетикалық аппараты туралы жалпы түсінік.
• 2. Ген- анықтамасы, құрылысы, қызметі, қасиеттері, жіктелуі.
• 3. ДНҚ молекуласының басқа-да бөлімдері:
• -спейсерлар;
• -репрессорлар;
• -операторлар;
• -промоторлар;
• -аттенюаторлар;
• -терминаторлар;
• -энхансерлер.
• 4. Геном:
• -анықтамасы;
• -прокариоттар геномы
• -эукариоттар геномы
• -адам геномы.
• 5. Хромосомалар:
• -морфологиясы;
• -түрлері.
• 6. Кариотип. Адам кариотипі. Жіктелуі.

Жасушаның генетикалық аппараты, яғни тұқым қуалаушылықтың материалдық негізі, болып ДНҚ молекуласы саналады. ДНҚ молекуласына тіршіліктің түпкілікті қасиеттері-өздігінен көбею (репликация); өздігінен жаңару; өздігінен реттелу сияқты қасиеттер тән.

• Жасушаның генетикалық аппараты, яғни тұқым қуалаушылықтың материалдық негізі, болып ДНҚ молекуласы саналады. ДНҚ молекуласына тіршіліктің түпкілікті қасиеттері-өздігінен көбею (репликация); өздігінен жаңару; өздігінен реттелу сияқты қасиеттер тән.
• Генетикалық аппараттың 3 құрылымдық деңгейі белгілі: гендік, хромосомалық, геномдық.
• Генетикалық аппараттың гендік деңгейі.
• ДНҚ молекуласында ақуыздар және РНҚ молекулаларының құрылысы туралы ақпарат гендер және цистрондар деп аталатын учаскелерде жазылған.
• Ген дегеніміз –бір ақуыз молекуласы туралы ақпаратты кодтайтын ДНҚ учаскесі.
• Цистрон дегеніміз- бір полипептид тізбегін кодтайтын ДНҚ учаскесі.
• Егер ақуыз молекуласы бірнеше полипептид тізбегінен құралған болса, онда оның гені бірнеше цистрондардан тұрады (бактерияларда), ал егер ақуыз молекуласы бір-ақ полипептид тізбегінен құрылған болса онда ген ұғымы цистрон ұғымына сәйкес болады, яғни генде бір ғана цистрон болады (эукариоттар).

• 48-сурет Генмен цистрондар арақатынасы
• (Мушкамбаров, Кузнецовтан, 2003)