Өнеркәсіп өнімдерін өсіруге жету

1. 
   Өнеркәсіп өнімдерінің өзіндік құны және сапасы қатынасында өнеркәсіп жайғасымын басқаратын ішкі әлсіздік.
   
2. 
   Өндіріс саласында төмен бәсекеге қабілеттілік
   
3. 
   Тар шеңберлі мамандану және инвестициялық қызығушылықтың төмендеуі.
   

Аумақты қаншалықты тәуелді айтарлықтай дәрежеде дамыту оған инвестициялық ағынды тарту үшін қолайлы орта құрылды. Осындай орталарды қалыптастыру мемлекеттік органдардың өнімді жұмыстарынан бизнес-процесстер үшін жоғары тиімді инфрақұрылым құрушы компания базарларының болуынан, сондай-ақ олардың дамуына жергілікті компаниялардани және бизнесті дамыту үшін жаңа ресурстар іздестіруші кәсіпорындардың бар болуына тәуелді.

Қаржыландыру көздері құрылымында негізгі капиталдағы инвестицияда жеке қаражат үлесі 70,6% құрайды (3118,8млн.теңге), бюджеттік қаражаттар үлесі – 27,6% (1220,7 млн.теңге), қарыз қаражаттар – 1,8% (80,4 млн.теңге).

Өзгешелік, ол барлық инвестиция өнеркәсіпке 62,6% келеді – 2496,0 млн. теңге, ауылшаруашылығына 5,5%– 220,1 млн.теңге.

Аумақты қаншалықты тәуелді айтарлықтай дәрежеде дамыту оған инвестициялық ағынды тарту үшін қолайлы орта құрылды. Осындай орталарды қалыптастыру мемлекеттік органдардың өнімді жұмыстарынан бизнес-процесстер үшін жоғары тиімді инфрақұрылым құрушы компания базарларының болуынан, сондай-ақ олардың дамуына жергілікті компаниялардани және бизнесті дамыту үшін жаңа ресурстар іздестіруші кәсіпорындардың бар болуына тәуелді.

2014 жылы аудан кәсіпорындарымен 14713,6 млн.теңге негізгі капиталдағы инвестиция игерілді, ол 2012 жыл деңгейіне 2,2 есеге жоғары (2012 ж. – 6478,7 млн. теңге).

Қаржыландырудың негізгі көздері 3 жылға (2012 - 2014 ж.) негізгі капиталдағы инвестиция кәсіпорынның (80%) жеке қаражаты болды. Бюджеттік қаражат үлесі 18,5%, қарыз қаражат – 2,5% құрады.

2012 жылдан бастап 2014 жылдары инвестиция көлемін толығымен өсіру «АрселорМиттал Темиртау» АҚ, «Казахмыс Энерджи» ГРЭС ЖШС, «Топар жылы жайы» ЖШС кәсіпорындарының есебінен жүргізілді.

2014 жыл қорытындылары бойынша Абай ауданының 35 кәсіпорындарында инновациялық қызметке статистикалық бақылау жүргізілді. 2014 жылы инновацияның бар болуына 1 кәсіпорын көрсетілді.

Барлық инновация түрлері бойынша инновациялық белсенділік 75% құрады, технгологиялық бойынша инновациялық белсенділік (өнімділік және процесстік) – 2,9%.

Ең көп жоғары инновациялық белсенділік орта кәсіпорындар арасында байқалды, инновациялық қызметті 4 кәсіпорын жүзеге асырады.

• 
  Экономиканың шикі зат емес секторында инвестициялық тартымдылықтың жеткіліксіздігі (әкімгерлік барьерлер, көлік және коммуникациялық инфрақұрылымның дамымауы, білікті жұмыс күштерінің жеткіліксіздігі, қазақстандық нарықтың төмен сыйымдылығы).
  
• 
  Қазақстандық компаниялар үшін осы нарыққа шығу әдістері мен инвестиция салу потенциалдық нарықтар туралы жеткілікті ақпараттардың болмауы.
  
• 
  Инновациялық-белсенді кәсіпорындар үлесінің төмендігі.
  

Ауданда 323 ауылшаруашылығын қалыптастырушылар тіркелген, оның ішінде 300 шаруа (фермерских) қожалығы, ауыл шаруашылық кәсіпорындар – 23.

Аудан аумағында ірі ауылшаруашылығын қалыптастырушылар қалыптастырылған, олар ауылшаруашылық өнімдерін қамтамасыз етеді.

Ауданның ауылшаруашылық өндірісінің негізгі бағыттары картоп, көкөністер, жұмыртқа, сүт өнімдері болып табылады.

Жалпы ауылшаруашылығы өнімдерінің 2012 жылға қарағанда 2014 жылы өсуі байқалды.

2012 жылы ауыл шаруашылық өнімдері 10633,9 млн. теңге көлемінде өндірілді. НИК 104,6% құрады.

2013 жылы ауылшаруашылық өнімдері 14488,0 млн. теңге көлемінде өндірілді. НИК 110,7% құрады.

2014 жылы ауылшаруашылық өнімдері 14254,7 млн. теңге көлемінде өндірілді. НИК 104,0% құрады.

2014 жылы ауылшаруашылық өнімдер өндірісінің өсуі 2012 жылға қарағанда 3 620,8 млн.теңгені немесе 134% құрады.

2015 жылдың 9 айына ауылшаруашылық өнімдері 11 962,4 млн. теңге көлемінде өндірілді немсе 2014 жылға қарағанда 111,8% (10694,5 млн.теңге). НИК 99,3% құрады.

Өсімдік шаруашығы өнімдер өндірісінің 2012 жылға қарағанда 2015 жылы өсуі байқалуда.

Жалпы дақылдар жиыны 2012 жылы 16109 тоннаны құрады немесе 2011 жылға қарағанда 57,6% (27 950 тонна), картоп 80156 тонна немесе 2011 жылға қарағанда 99,9% (80255 тонна). Жалпы көкөністер жиынының өсуі 29463 тоннаны құрады немесе 2011 жылға қарағанда 133,5% (22071 тонна).

Жалпы дақылдар жиыны 2013 жылы 25936,4 тоннаны құрады немесе 2012 жылға қарағанда 161,2% (16109 тонна), картоп 91087 тонна немесе 2012 жылға қарағанда 113,6% (80156 тонна). Жалпы көкөністер жиынының өсуі 29838 тоннаны құрады немесе 2012 жылға қарағанда 101,3% (29463 тонна).

Жалпы дақылдар жиыны 2014 жылы 28 799 тоннаны құрады немесе 2013 жылға қарағанда 110,9% (25963,4 тонна), жалпы картоп жиыны азайды, 84735 тонна немесе 2013 жылға қарағанда 93% (80156 тонна). Жалпы көкөністер жиынының өсуі 26917 тоннаны құрады немесе 2013 жылға қарағанда 90,2% (29838 тонна).

Жалпы дақылдар жиыны 2015 жылы 29832,3 тоннаны құрады немесе 2014 жылға қарағанда 103,6% (28779 тонна), картоп 94594 тонна немесе 2014 жылға қарағанда 111,6% (84735 тонна). Жалпы көкөністер жиынының өсуі 28886 тоннаны құрады немесе 2014 жылға қарағанда 107,3% (26917 тонна). 2015 жылы дақылдар өнімділігі 2014 жылға қарағанда ауа-райы жағдайына байланысты төмендеді.

Жалпы дақылдар жиыны талдау кезеңіне орташа – 29 832,3 тоннаны, картоп 94 594 тоннаны, көкөністер 28806 тоннаны құрады. 2015 жылы жалпы жиын 2012 жылға қарағанда ауылшаруашылық дақылдар мен өнімділік алаңдарн өсіру есебінен жүргізілді.

2012-2015 жылдар кезеңіне өсімдік шаруашылығы өнімдерінің өндірісі.

Ауыл шаруашылығы	2012 ж.	%	2013ж.	%	2014 ж	%	2015 ж	%
	Дерек		Дерек		Дерек		Дерек
Дәнді дақылдар - егіс алаңы, га - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна оның ішінде: бидай - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна арпа - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна сұлы - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна	20000 19855 8,1 16109 5140 8,7 4491 13124 7,7 10103 1590 9,5 1514	100 99,3 57,8 57,6 71,6 56,5 40,7 112,5 61,6 69,1 137 49 65,8	20000 19870 13,1 25963,4 5915,3 14,7 8713,8 12294,7 12,4 15209,6 1660 12,3 2040	100 100,1 161,7 161,2 115 169 194 161,3 95,5 150,5 104,4 129,5 134,7	21112,5 21068 13,7 28 799 5936,2 12,7 7522,2 10 655,2 13,8 14708,3 4476,1 14,7 6568,1	105,5 106,2 104,6 110,9 100,3 86,4 86,3 86,7 111,3 96,7 269,6 119,5 322	22034,43 22034,43 13,5 29 832,3 4398,5 15,7 6927,6 11103,83 15,4 17065,7 6532,1 8,9 5839	104,5 104,6 98,5 103,6 74,1 123,6 121,1 104,2 111,6 116 146 60,5 88,9
картоп - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна	3750 214 80156	102,8 97,3 99,9	3750 243 91087	100 113,5 113,6	3899,5 217 84 735	103,9 89,3 93	4265,5 222 94 594	109,4 102,3 111,6
көкөністер - жинау алаңы, га - өнімділік, ц/га - жалпы жиын, тонна	802 367 29 463	100,1 132 133,5	803 372 29 838	100,1 101,4 101,3	783 344 26 917	97,5 92,5 90,2	788 366 28 886	100,6 106,4 107,3

Ауданда 2 тұқым өндіретін шаруашылық бар:

- «Шанс» ш/қ – 1,2,3 реподукциялы дәнді дақылдар және элитті картоп тұқымдарының өндірісі;

- «Астра-Агро LTD» ЖШС – 1,2,3 репродукциялы дәнді-дақылдар тұқымы және элитті картоп тұқымдарының өндірісі.

«Элит» тұқымдық картоп сыныбын іске асыру және өндіріс, отандық және шетелдік селекция. Жобаны іске асыру кезеңі: 2009 – 2015 жылдар. Инвестицияның жалпы сомасы: 289,0 млн. теңге (жеке қаражат).

«Астра-Агро LTD» ЖШС вируссыз шағын клубты негіздегі элитті картоп өндірісі. Жобаның негізгі мақсаты Қарағанды облысы жағдайында биотехнологиялық әдістерді пайдаланумен вируссыз негізде картоп егу болып табылады. Жобаның құны 289,0 млн. теңге (жеке қаражат). 2015 жылы Астра-Агро LTD» ЖШС зертхана кезінде М1 көшеттерін өсіруге көшірілді:

- «Артемис» сұрыпты картоп – 8 мың дана өсімдік;

- «Латона» сұрыпты картоп – 8 мың дана өсімдік.

Жалпы жиын «Артемис» 40 мың шағынклубты сұрыпты және «Латон» 40 мың шағынклубты сұрыпты құрады.

М2 көшеттерін көбейтуде 78 мың шағын клубты картоп отырғызылды: «Латона» сұрыпы – 0,5 га, «Артемис» сұрыпы – 0,2 га, «Удача» сұрыпы – 0,2 га, «Ред Скарлет» сұрыпы – 0,4 га.

Жалпы жиын 26 тонна супер элиттті картопты құрады.

2011 жылдан бастап есенгелді ауылдық округінде «Суарылатын жер шаруашылығын қалпына келтіру» жобасын іске асыру басталды, «Татуин» ш/х, 827 алаңы, жалпы инвестиция сомасы 175,1 млн. теңге. Іске асыру кезеңі – 2011-2015 жылдар, жұмыс орыны – 50.

2012 жылы 10 га картоп игерілді, 260 га зәйтүн дақылы (қыша) себілді. 2013 жылы 1000 га егістік жыртылды.2013 жылы 7 га картоп отырғызылды, жалпы жиын 210 тоннаны құрады, өнімділік 300 ц/га және 1418 га зәйтүн дақылы жалпы жиын 219 тонна, өнімділік 1,5 ц/га. 2014 жылы 1260 га зәйтүн дақылы себілді (сафлор), 268 га көп жылдық шөп егілді. Зәйтүн дақылының жалпы жиыны 250 тоннаны құрады орта өнімділік барысында 2,0 ц/га. 2015 жылы 1250 га бір жылдық дақылдар егілді, жалпы жиын 500 тоннаны құрады, өнімділік 4 ц/га. Насос станциясы үшін э/энергиясын алуға техникалық жағдай алынды. 2016 жылы 827 га алаңға суару жүйелерінің қызмет етуі үшін насос станциясын қалпына келтіру жоспарлануда.

«Топар жылы жайы» ЖШС «Қазіргі заманғы жоғарғы технологиялық жылы жай кешенін ашу», жобаның жалпы құны 4 млрд. 514 млн. теңге, 143 – жұмыс орындары. Өсірілетін өнімдердің түрлері қияр, қызанақ, тәтті бұрыш, саңырауқұлақ және аскөк, салат жапырақтары. Қазіргі заманғы технологияны қолданумен 8 га алаңға жаңа жылы жай құрылысы 2014 жылы аұпандан аяқталды. 2012 жылдан 2015 жылдар кезеңінде жалпы жиынның көлемі 13201,2 тонна көкөніс өнімдерін құрады:

- 2012 жылы – 1 922 тонна;

- 2013 жылы – 2 441 тонна;

- 2014 жылы – 4 308,6 тонна;

Мал және құс басының саны 2012 жылға қарағанда 2014 жылы өсуі байқалды. 2012 жылы ІҚМ басыының 16,2 мың басқа, 2013 жылы 17,5 мың басқа, 2014 жылы 19,2 мың басқа, соның ішінде 2012 жылы 7,2 мың бас сиыр, 2013 жылы 7,6 мың басқа, 2004 жылы 8,5 мың басқа өсуі белгіленді.

Сондай-ақ, 2012 жылы жылқы басы 4,3 мың басқа, 2013 жылы 4,7 мың бас, 2014 жылы 5,9 мың бас, 2015 жылдың 9 айына 5,7 мың бас, 2012 жылы шошқа басы 9,0 басқа, 2013 жылы 10,9 басқа, 2014 жылы 12,6 мың бас, 2012 жылы 30,3 мың бас қой және ешкілердің саны, 2013 жылы 29,3 мың басқа , 2014 жылы 32,0 мың басқа өсті.

2012 жылы құс саны 811,9 мың бас, 2013 жылы 840,9 мың бас, 2014 жылы 939,7 мың бас және 2015 жылдың 9 айына 959 мың бас.

Ірі қара мал басы 2015 жылдың 9 айына 17,7 мың басқа азаюы байқалуда (2014 жылдың 9 айына 18,8 мың бас), оның ішінде сиырлар 8,2мың басқа (2014 жылдың 9 айына 8,5), сондай-ақ шошқа басы да 9,1 мың басқа (2014 жылдың 9 айына 10,9 мың бас.) және қой мен ешкі саны 33,6 мың басқа (2014 жылдың 9 айына 35,3 мың бас) азайды.

ІҚМ басының азаю себібі "Племенное хозяйство Топар" ЖШС жабылуына байланысты, 2014 жылы ІҚМ басы 583басты құрады, оның ішінде 244 сиырлар;

ҰҚМ басының төмендеу себебі «Арка таны» (Ақбастау а/о) ш/х мал басының азабына байланысты 1053 басқа азайды; тұрғындар бойынша 816 ҰҚМ басына азайды.

Шошқа басының азаю себебі: «Шанс» ш/х (Көксу а/о) 2015 жылдың 01 қарашасының жағдайы бойынша шошқа басы 3 948 басты құрады, ол 2014 жылы 173 басқа кем және 2014 жылға қарағанда 95,8% (2014 жылы – 4121бас); шошқа кешенін қайта құруға байланысты. «Астра-Агро LTD» ЖШС (Көксу а/о) 2015 жылдың 01 қарашасының жағдайы бойынша шошқа басы 1251 құрайды, ол 982басқа кем және 2014 жылға қарағанда 43,9% (2014 жыл– 2233 бас);

- ет 2012 жылы 5,8 мың тонна, 2013 жылы 6,1 мың тонна, 2014 жылы 6,3 мың тонна;

- сүт 2012 жылы 20,3 мың тонна, 2013 жылы 20,9 мың тонна, 2014 жылы 21,8 мың тонна;

- жұмыртқа 2012 жылы 170,0 млн.д, 2013 жылы 186,7 млн.д, 2013 жылы 203,6 млн.д.;

- жүн 2012 жылы 44,9 тонна, 2013 жылы 60 тонна, 2014 жылы 65,1 тонна.

Ет өндірісінің төмендеуі байқалуда, 2015 жылдың 9 айына 4,5 мың тонна немесе 2014 жылға қарағанда 90,2 % (5,0 мың тонна). Мал шаруашылығы өнімдер өндірісіні, 2015 жылдың 9 айына 2014 жылдық 9 айына қарағанда өсуі байқалуда:

- сүт – 17,8 мың тонна немесе 2014 жылға қарағанда 100,3% (17,7 мың тонна);

- жұмыртқа – 159,6 млн. дана немесе 2014 жылға қарағанда 105,1% (151,9 млн. дана);

2015 жылы ет өндірісі «Шанс» ш/х есебінен төмендеді:

- шошқа еті 395,6 тонна;

- жылқы еті 93,3 тонна.

Сондай-ақ, құс еті өндірісінің «Орталык Кус» ЖШС 79,8 тоннаға төмендеуі белгіленді.

Ауданда мал шаруашылығының өсуін қамтамасыз ету мақсатында 4 жобалар бойынша келесідей жұмыстар жүргізілуде.

«ІҚМ етін экспорттау потенциалын дамыту» жобасын іске асыру шеңберінде «Сарыарқа АПХ» ЖШС (Ақбастау а/о) базасында 2015 жылы «3000 басқа арналған ІҚМ мал жемдейтін алаң құрылысы» инвесижобасын іске асыру жұмыстары басталды. Жобаның жалпы құны 437,0 млн.теңгені құрады, олардан 37,0 млн.теңгежеке қаражат, 400,0 млн.теңге қарыз қаражат есебінен «КазАгро» НУХ АҚ. Ауылшаруашылық жерлерді айналымға тарту бойынша ғылыми сүйемелдеу «КНИИРС Ющенко Н.С. ЖШС институтының профессорымен және мал шаруашылығын дамыту бойынша ғылыми сүйемелдеу Шин В.Н. профессорымен жүргізіледі.

Ағымдағы жағдайы: жеке қаражат есебінен 37,0 млн. теңге сомасында жоба бастамашы әзірленді және мал жемдейтін алаң салу жобасына сараптама жүргізілді, құрылыс алаңын жоспарлау басталды және инерциялы материалдар әкелінді, ұңғыма бұрғылау (2 д.), техникалық жағдайға сәйкес 400 кВт КТП орнату. Пайдалануға енгізу - 2016 ж. мамыр.

«Агрофирма Құрма» ЖШС құс қорасын қалпына келтіру және жетілдіру. 2009 жылдан бастап кәсіпорынмен құс қорасын қалпына келтіру және жетілдіру жұмыстары жүргізілуде. жеке қаражат және қарыз қаражат есебінен жетілдіру жұмыстары жүргізілуде. 20009-2013 жылдар кезеңіне 385,0 млн. теңге сомаға 8 құс қорасын қайта құру және жетілдіру жұмыстары жүргізілді.

2014-2015 ж. жоспарға сәйкес 3 құс қорасын қайта құру және жетілдіру, сонымен қатар биогаз станциясын орнату жалпы 570,0 млн. теңгеге жұмыстары жүргізілді (КазАгроФинанс АҚ).

Қайта құру және жетілдіру есебінен жұмыртқа өндірісі 2013 жылы 173,0 млн.дананы құрады немесе 2012 жылға қарағанда 108,8% (159 млн. дана).

2014 жылы қайта құру және жетілдіру жұмыстары 50 млн. теңге сомаға 2 құс қораларына жүргізілді (ата-аналар сатысы, өнеркәсіп құс қорасы №17). 2014 жылы тауарлық жұмыртқа өндірісінің көлемі–189,278 млн. дананы құрады. 2015 жылы екі құс қорасын қайта құру жұмыстары жүргізілді:

- №19 (өнеркәсіп құс қорасы), жаңа жабдықтарды орнатудан кейін құстардың саны 44,0 мың бастан 72,0 мың басқа дейін өсіріледі;

- №2 (ата-аналар құс қорасы), осы құс қорасы қайта құрылғанға дейін жұмыс істемеді, қайта құрғаннан кейін құстар 30,0 мың басқа дейін қоныстандырылатын болады.

Сонымен қатар, жұмыртқа қоймасының жайын 15,0 млн. теңге шамасындағы сомаға қайта құру жұмыстары. 2016 жылы «Анаконда» жұмыртқа тасымалдағыш сатып алу жоспарлануда (жұмыртқа жинауды автоматтандыру үшін), ол жұмыртқа қоймасына жеті өнеркәсіп құс қорасынан жұмыртқаларды жинауды жүргізеді 90,0 млн. теңге сомаға.

2014 жылы жеке қаражат есебінен биогаздік станция құрылысы басталды. Жобаның жалпы сомасы - 470,0 млн.теңге. 2016 жылдың 1 тоқсанында биогаздік құрылғыны орнату жұмыстарын аяқтау жоспарлануда.

«100 басқа арналған СТФ (сүт тауарлық фермасы) құрылысы», ш/х «Байқожа» (Құлаайғыр а/о). 2015 жылы Қарағанды облысы бойынша ФФПСХ «Ырыс» бағдарламасымен 42,2 млн. теңге сомаға несие алынды. Қазіргі кезде 35 млн. теңге сомаға 100 бас асыл тұқымды ІҚМ басы сатып алынды, сондай-ақ 7,2 млн. теңге сомаға жабдықтарымен трактор сатып алынды. Өндірістік қуаттылығы жылына 200 тонна сүт. 2015 жылы сиырлардың қораларына қайта құру жұмыстары жүргізілді. Жобалық қуаттылыққа шығу 2017 жыл.

«1000 басқа арналған жылқы фермасының құрылысы», «Шанс» ШХ (Көксу а/о), инвестицияның жалпы сомасы: 300 млн. теңге, олардан жеке қаражат - 150 млн. теңге, қарыз қаражат - 150 млн. теңге, іске асыру кезеңі 2011 – 2016 ж, жұмыс орындары – 35. 2011 жылы жеке қаражат есебінен 1000 басқа арналған жылқы фермасының құрылысы басталды, 2012 жылы 2 корпус және 4 аула салынды. Бүгінгі күнде, 3 «Кушум» және «Жабэ» тұқымдас айғыр, 10 бие сатып алынды. Академик А.А. Нечеев басшылығымен селекциялық жұмыстар жүргізілуде. 2015 жылдың 1 қарашасына жылқылардың саны 1188 басты құрайды. Жобалық қуаттылыққа шығуы 2016 жыл.