Жоғары молекулалық қосылыстар химиясы және полимерлер туралы ілімнің дамуы

Ол улы зат, көздің кілегейлі қабықшасын, тыныс жолдарын тітіркендіреді. Суда жақсы ериді. Өнеркәсіпте формальдегидті екі әдіспен алады:

1. 
   Метанды және оның кейбір гомологтарын шала тотықтыру арқылы алады.
   
2. 
   Пемзаға тартылған күміс – катализаторға қолданып және 650 – 700⁰ қыздырып метанолды каталитикалық тотықтыру немесе оны сутексіздендіру арқылы алады.
   

СН₃ОН Н₂ + Н₂СО

Параформ немесе параформальдегид (СН₂О)_n – бұл аморфты формальдегид полимері болып табылады.

Формальдегид оңай суда немесе сулы метанол ерітіндісінде ериді. Су 50% СН₂О ерітіндісінде жұтылады. Көптеген зерттеушілер сулы ерітіндіде формальдегид көбіне гидратталған күйде метиленгликоль түрінде болады.
СН₂О + Н₂О HOCH₂OH
Бұл нәтижені қорытындылай келе сулы ерітіндідегі формальдегид 100°С температурада қайнауына негізделген, айдау дистиллатында формальдегидтің құрамы аз мөлшерде болады. Егер еріген формальдегид гидрат түрінде болмағанда, онда ол жай қыздырудың нәтижесінде бөліну қажет еді.

Формальдегид сулы ерітіндіде әртүрлі концентрацияда нығыздалуға бейім, нәтижесінде полиоксиметиленгликоль түзіледі. Ол келесі реакция арқылы жүреді:

1) Димердің түзілуі:
НОСН₂ОН + НОСН₂ОН HOCH₂OCH₂OH + Н₂О
2) Тізбектің ұзаруы:
НОСН₂ОСН₂ОН + _nНОСН₂ОН HO(CH₂O)_n + 1CH₂OH + _nH₂O,
Мұндағы n = 3 – 4.

Осыған байланысты, формальдегидтің сулы ерітіндісі формалин деп аталады, құрамында еритін полиоксиметиленгликоль бар.

Формалиннің құрамында аз ғана мөлшерде құмырсқа қышқылы бар, себебі, оны ұзақ уақыт сақтау кезінде формальдегидтің тотығу артады:
2СН₂О + О₂ 2НСООН
Бұл қарапайым альдегидтің басқа қосылыстардан шайыр түзілу заңдылықтарының айырмашылықтары төменде берілген:

1) альдегид топтарының сулы ерітіндісіндегі сілтілердің өздігінен тотығуы мен өздігінен тотықсыздануынан метил спирті мен құмырсқа қышқылы түзіледі;

2) формальдегидті спиртпен қыздырғанда ацеталь түзіледі (мысалы, бутилмен):
СН₂О + 2С₄Н₉ОН С₄Н₉ОCН₂ОC₄Н₉ + Н₂О
3) аммиакты формальдегидпен әрекеттестіргенде гексаметилентетрамин (уротропин) түзіледі:
6CH₂O + 4NH₃ (CH₂)₆N₄ + 6H₂O
Формальдегид алудың негізгі өндірістік әдістерінің бірі метил спиртінің оттек ауасында 400 – 600°С температурада катализатор қатысында тотығуы болып табылады. Бір уақытта екі реакция – тотығу және дегидрлеу жатады:
СН₃ОН + О₂ СН₂О + Н₂О + 36,8 ккал/моль

СН₃ОН СН₂О + Н₂ - 28,8 ккал/моль

Соңғы жылдары формальдегидті 400 – 600°С температурада азотоксиді қатысында метанды оттегі ауасымен тотықтыру арқылы алады. Тотығу төмендегі реакция бойынша жүреді:

2СН₄ + О₂ 2СН₃ОН (қосымша реакция)