Кәсіптік оқыту әдістемесі

Кәсіптік оқытудың тиімділігі оны кім жүргізетіндігіне тікелей байланысты.

• 
  Қызметкерлерді өз бетінше оқытуды ұйымдастыруға ықпал ету.
  

• 
  Оқытушы немесе жаттықтырушы ретінде компанияның тәжірибелі қызметкерлерін алып жұмыс орнында оқытуды жүзеге асыру.
  

• 
  Өз оқу орталығы мүмкіндіктерін пайдалану.
  

• 
  Мамандандырылған тренингтік компаниялар қызметіне жүгіну.
  
• 
  Қосымша оқыту жүйесі мүмкіндіктерін қолдану (отандық және шетелдік).
  

• 
  Ұсынылған нұсқалардың бірнешеуін немесе барлығын бірлестіре қолдану. Ұсынылған нұсқаларды кеңінен қарастырайық.
  

Персоналды өз бетінше оқыту ұйымның дамуының бірден бір қайнар көзі. Ол қажетті білім, дағды және іскерлікті өз бетінше жұмыс орнында немесе одан тыс алу жүйесі және үрдісі.

Өз бетінше оқытуды әдетте дұрыс бағаламайды. Бірақ, өз бетінше оқуды тек ұйымдасқан, өзіне талап қоя алатын, жеке бас потенциалы және ішкі ынталандыру дәрежесі жоғары, өз дамуының мәнін жете түсінетін адам ғана атқара алады. Сол себепті дәл осы оқытудың түрі ең тиімді болып табылады. Ол үшін бірқатар шарттар орындалуы тиіс. С.В. Шекшня «Заманауи ұйымның персоналын басқару» атты кітабында «өз бетінше оқыту - оқытудың ең қарапайым түрі болып табылады, себебі ол үшін инструктордың да, арнайы бөлменің де, арнайы уақыттың да қажеті жоқ …» деп жазады.Бірақ өз бетінше оқыту ұйымға өзі тікелей осы процеске қатыспайынша ешқандай нәтиже әкелмейді. Ұйымның персоналды өз бетінше оқытудағы рөлі:

2). Оқуға ынталандыру жүйесін құрумен байланысты өзін-өзі оқытуға мотивация жасау өте маңызды.

3). Қызметкерлерге өзін-өзі оқытуға қажетті барлық шарттарды жасауы керек:

арнайы бөлмелер бөлу;

Қызметкерлерді түрлі көрмелер мен жәрмеңкелерге жіберу;

ақылы оқу демалыстарын беру және т.б.

Өз бетінше кәсіптік оқытудың екі жүйесі бар:

1. 
   Толықтай өз бетінше, адамнан қажетті ұйымдастырушылық дағды мен шеберлік талап етіледі.
   

2. 
   Құрамдас, онда өз бетінше жұмыс та, сол секілді қандай да бір ұйымдастыру формаларын (тақырыптық семинарлар, кеңестер, талқылау, қандай да бір кеңес немесе ғылыми қоғамның жұмысына қатысу) қолдану.
   

Өз бетінше оқудың өз технологиясы бар, ол белгілі бір реттілік, логикалық схема, білім, дағды және іскерлік қалыптастыру нысандары мен әдістері. Өз бетінше оқудың кең тараған технологиялары:

Жоғары класты маманмен, өз ісінің шеберімен әңгімелесу (тәлімгерлікке ұқсас);

басқа жұмысқа, басқа бөлімге ауысу (алмастыруға (ротация) ұқсас); практикалық мәні бар міндетті, проблеманы шешу;

персоналды жоспарлы алмастыру (ротациялау) немесе кезең бойынша бір жұмыс орнынан басқаға алмастыру;

қателіктер, жаңсақ кету, келеңсіздіктер және оларды келешекте ескеру.

2.Жұмыс орнында оқыту

Жұмыс орнында қолданылатын оқыту тәсілдері әдеттегі жұмыс ситуациясындағы әдеттегі жұмыспен тікелей әрекеттесумен сипатталады. Мұнда анықтаушы белгі ретінде оқыту қандай да бір ұйымға, ұйым жұмысшыларына, олардың ерекшеліктерін ескере отырып, арнайы ұйымдастырылып жүргізіледі. Сонымен қатар, ол өзінің тәжірибеге бағытталуымен ерекшеленеді, сол себепті жұмыс орнында оқыту тәсілдері ағымдағы өндірістік міндеттерді орындау үшін қажетті дағдыларды қалыптастыруға көп ықпал етеді. Жұмыс орнында оқыту тәсілдерінің артықшылығы мен кемшіліктері 2 кестеде көрсетілген.

2 кесте Жұмыс орнында оқыту тәсілдерінің артықшылығы мен кемшіліктері.

Жұмыс орнынан тыс қолданылатын оқыту тәсілдерінің артықшылықтары мен кемшіліктері 3кестеде келтірілген.

3 кесте. Жұмыс орнынан тыс қолданылатын оқыту тәсілдерінің артықшылықтары мен кемшіліктері.

Ұйымның оқу орталығының міндеті - қызметкерлерді мақсатты түрде оқыту, олардың квалификациясын фирма талаптарына сай етіп ойластыру. Кейбір оқу орталықтары жаңа қызметкерлер үшін кіріспе курс жүргізеді, соның арқасында адам ұйымға бірден бейімделеді, оның тарихын, корпоративтік мәдениетін, бөлімдер жұмысы ерекшеліктерін, қолданылатын терминологияны, қондырғылар сипаттамаларын және т.б. біледі.

Жетекші халықаралық компаниялар тәжірибесінде менеджерлерді даярлау орталықтары кеңінен қанат жаюда, олар бизнес-мектеп ретінде жұмыс істейді де, корпоративтік колледж, институт немесе университет деп аталады, мысалы: Disney University, Federal Express Leadership Institute, General Electric

Өз оқу орталығын ұйымдастыру кезінде лицензия алу қажеттілігі, оны білім басқарудың мемлекттік органы эксперттік комиссияның қорытындысы және басқа да нормативтік-құқықтық актілер негізінде беріледі. Осындай жағдайда ғана кәсіпорын қызметкерге кәсіптік дайындық бойынша құжат бере алады.

4.Қосымша оқыту жүйесін қолдану

Қосымша оқыту жүйесінің бір деңгейі ретінде оқытудың ұзақ мерзімді (1000 сағаттан артық) бағдарламаларын атауға болады, оларға әртүрлі магистрлік бағдарламалар, екінші жоғары білім бағдарламалары және МВА бағдарламалары жатады. МВА бағдарламасы (Master of Business Administration – Мастер Делового Администрирования) жоғары білімі бар адамдарға іскерлік басқару облысында тереңдетілген білім алуға мүмкіндік береді.

МВА дипломын әлемнің 1250 түрлі оқу орындарынан алуға болады, соның ішінде Қазақстанда да. Алғашқы МВА бағдарламалары 10 жыл бұрын елімізде

пайда болды. Шетелдегі бизнес-мектепке түсу үшін TOEFL, GMATтестерінтапсыру керек, интервью өту керек, ұсынылған тақырыптарға эссе жазу керек, жұмыс орнынан мінездеме әкелуге тиісті. Сонымен қатар жас бойынша шектеу болуы мүмкін, жұмыс өтілі міндетті түрде талап етіледі.

МВА бағдарламаларының ұзақтығы да әртүрлі, 12-18 ай көлемінде үздіксіз оқыту, күндізгі, кешкі және сырттай оқыту нысандары бар.