Кіріспе диссертациялық жұмыстың өзектілігі
Әйел қылмыстылығының алдын алу шаралары
жүктеу/скачать 314,74 Kb.
|
Диссертация по новому (1)
| 2.4 Әйел қылмыстылығының алдын алу шаралары
Қазіргі Қазақстан Республикасының басым бағыттарының бірі «қылмыстың алдын алу» болып табылады. Оның тұжырымдамасы органикалық байланыста болатын және олардың жиынтығы бойынша жалпы және ерекше сипаттағы бірқатар іс-әрекеттерді қамтиды, олар себептер мен жағдайларды анықтауға бағытталған шаралар жиынтығын құрайды. «Әйелдер арасындағы қылмыстың алдын алу бойынша іс-шараларды әзірлеу барлық қылмыстың құрамдас бөлігі ретінде әйелдердің адам ретіндегі жағдайын жақсартуға ғана емес, сонымен қатар қоғамдағы моральдық климатты жақсартуға, адамгершілікті жетілдіруге, әлеуметтік мақұлданған қатынастарды нығайтуға бағытталған маңызды фактор болып табылады» [38]. Сонымен, әйелдер қылмысы ерекше әлеуметтік құбылыс ретінде қарастырылады. Ю.М. Антонян атап өткендей, «әйелдер қылмысының индикаторы қоғамның адамгершілік денсаулығының көрсеткіші бола алады» [2]. Әйелдердің моральдық-құқықтық мінез-құлқы әлеуметтік институт ретінде отбасына күшті әсер етеді және жас ұрпақтың әлеуметтік мінез-құлқын алдын-ала анықтайды. Осы жағдайға байланысты көптеген ғылыми еңбектер әйелдер қылмысының себептерін зерттеуге арналған. Дипломдық жұмыстың алдыңғы бөлімдерінде әйелдер жасаған қылмыстың детерминанттары, факторлары, алғышарттары мен шарттары қарастырылды; әйел қылмыскерлердің типологиясы жасалды және әйелдер қылмысының себептері анықталды. Дегенмен бұл саладағы ең негізгі проблема – бұл әйелдер қылмысының, әсіресе қайталанатын қылмыстың алдын алу проблемасы – өзекті болып қала береді. Ғылыми әзірлемелерге қарағанда әйелдер арасындағы қылмыстың алдын-алу бойынша қолданыстағы шараларды бөлуге болады [60]: 1. Әйелдердің әлеуметтік мәртебесін, қоғамдағы моральдық климатты жақсартуға, отбасындағы және кәсіптік жұмыс саласындағы әйелдердің құқықтарын қорғауға байланысты ұзақ мерзімді; 2. Келесілермен байланысты ұзақ мерзімді: а) әйелдің мінез-құлқының қалыптасу ерекшеліктерін ескере отырып, тәрбиелік шаралар жүйесін дамытумен; ә) отбасындағы және еңбек әлеміндегі, қылмыстық мінез-құлықты тудыратын жағдайды талдаумен; в) әйелдердің дәстүрлі отбасылық рөлдерін орындауына әлеуметтік бақылауды оңтайландырумен; 3. Әйелдер жасаған нақты қылмыстардың алдын алу шаралары. Әйелдер қылмысының алдын алу және жолын кесу проблемасы қылмысқа қарсы күрестің жалпы мемлекеттік стратегиясы аясында шешілуі керек. Бұл бағытта жасалынатын және жасалған қылмыстың барлық түрлеріне қолданылуы керек жалпы әлеуметтік және арнайы шаралар қалыптасқан. «Жалпы әлеуметтік «ескерту» дегеніміз – экономикалық әлеуетті дамытуға, халықтың өмір сүруінің материалдық деңгейін, азаматтардың мәдениеті мен санасын жақсартуға бағытталған әлеуметтік-саяси, экономикалық, құқықтық, идеологиялық ұйымдастырушылық шаралар кешені». Әдеттегідей, олар белгілі бір күштердің негізі болып саналады, олардың мақсаты заңсыз құбылыстардың алдын алу болып табылады. Әйелдер арасындағы қылмыстың алдын-алу бойынша жалпы әлеуметтік шаралардан басқа, біздің ойымызша, әйелдер арасындағы қылмыстың алдын-алу бойынша арнайы шараларға назар аудару қажет. Әйелдер арасындағы қылмыстың алдын алу шаралары жүйесінде олардың жеке профилактикасына ерекше назар аудару қажет. Отбасында криминогендік факторлардың кеңеюіне жол бермеу үшін балаларды жақындарына деген құрмет пен сүйіспеншілік рухында тәрбиелеуге ғана емес, уәкілетті мемлекеттік және әлеуметтік органдар тарапынан мәдени-ағартушылық іс-шаралар өткізу қажет. Мемлекет «перзентханалардың, білім беретін мектептер мен кәсіби мекемелердің кең желісін құру» арқылы отбасы институтына қамқоршылық жасауы қажет. Ол аналар мен балаларды құқықтық қорғауды, материалдық және моральдық қолдауды қамтамасыз етуі керек. Тәуелділікті еңсеру балалар мен жасөспірімдерді материалдық қамтамасыз етудің, медициналық көмектің, оқыту мен тәрбиелеудің мемлекеттік формаларының тарылуына дейін азаюы мүмкін емес. Меценаттардың қайырымдылығы емес, мемлекет балалар мен жасөспірімдерге білім беру мен оқыту жүйесін және медицинаны коммерциализациялаудың үнемі күшейіп келе жатқан қысымына қарсы тұра алады» [28]. Ел экономикасы саласында әйелдер үшін қылмыстың алдын алу объектісі олардың еңбек қызметі саласы болып табылады. Әйелдердің еңбек белсенділігі, олардың қоғамдағы жұмыспен қамтылуы және қоғамдағы әлеуметтік мәртебесі ел экономикасының деңгейімен өзара байланысты. Қоғамдық өмірдің қазіргі кезеңі оның дамуына әйелдердің қатысуының маңыздылығын қажет етеді. Әйел, қоғамдық қатынастардың толыққанды субъектісі ретінде, қоғамдық өндіріске қатысуы керек, сондықтан әйелдердің жұмыспен қамтылуының айтарлықтай төмендеуі туралы сөз қозғау негізінен орынсыз. Қызмет көрсету саласының заманауи жедел өсуі әйелдер еңбегіне арнайы инвестицияларды қажет етеді. Бұл бағытта мемлекет олардың қызмет көрсету саласында жұмыспен қамтылуын жан-жақты қамтамасыз етуі керек. Әйелдердің экономикалық белсенділігі білім беру саласын алға жылжытудың және феминизациялаудың кілті болып табылады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында әйелдер арасында білімнің ерлерге қарағанда жылдам өсуі байқалады. Атап айтқанда, бұл орта мектептердегі әр сыныптағы қыздардың үлесі ер балаларға қарағанда жоғары болуынан көрінеді. Сонымен қатар, әйелдер арасындағы қылмыстың алдын алу және жолын кесу бойынша профилактикалық іс-шараларды жүзеге асыру үшін жалақы деңгейін арттыру, оларды уақытылы қамтамасыз ету және оларды әлеуметтік қорғаудың кепілдіктері, әйелдердің білікті дайындығы, еңбек заңнамасының орындалу кепілі, атап айтқанда: бірдей жалақыны ұстап тұру, еңбек жағдайларын жақсарту қажеттілігі және қиын әрі зиянды жұмыстардағы әйелдер санының айтарлықтай азаюы. «Әйелдің материалдық игіліктерінің ауқымын кеңейту, оларға деген қажеттілікті, ең алдымен, кірісті арттыру есебінен қанағаттандыруды болжайды» [20]. Бұл жағдайда әйелдердің екінші (қосымша) жұмыспен қамтылуы әсер етеді. Жалпы әйелдер арасындағы әйелдер арасындағы қылмыстың алдын-алуды қарастыра отырып, бұл қызмет қоғамның экономикалық, әлеуметтік, рухани, адамгершілік, құқықтық салаларындағы ұлттық шаралар жүйесін айқындау, дамыту және жүзеге асыруды қамтиды деп айтуға болады». Осылайша, жоғарыда айтылғандар әлсіз жыныстың теріс және заңсыз мінез-құлқын анықтайтын қарама-қайшылықтарды бейтараптандыруда шешуші рөл атқара алады. Әйелдерді материалдық қызығушылыққа шақыратын тағы да ынта – бұл қосымша жұмыс. Өйткені, олар үшін қосымша жұмыспен қамту – бұл еңбек қызметінің жаңа формасына қадам. Алайда, әйелдерге арналған қосымша жұмыс оларды қызықтыруы керек, бұл әйелдерде жиіркеніш пен жеккөрушілік тудырмауы керек. Әйелдердің қосымша еңбек әрекеттері оның өз міндеттерін тез орындауына ықпал етуі керек, әйтпесе жұмыста жиіркеніш немесе теріс жұмыс жағдайлары жаңа жұмыс іздеуге негіз бола алады, нәтижесінде бұл материалдық байлықты заңсыз иемденуге алып соғуы мүмкін. Алайда, қосымша жұмыс пен материалдық игіліктер оны балаларының уақтылы тәрбиесінен алшақтатпау керектігін ұмытпауымыз керек. Әйел кез-келген мақсатта пайдалануға болатын еңбек әлеуетінің элементі ғана емес, ол, ең алдымен, тәрбие сүтін беретін ана. Демек, отбасылық әл-ауқат – бұл салауатты және табысты қоғам мен мемлекеттің кепілі [2]. Осы негізде мемлекет үшін отбасы институты мен әйелдердің әлеуметтік әл-ауқатын жақсарту міндеті әрдайым алдыңғы қатарды тұруы керек, халықтың осы санаты үшін жалақыны көтеру керек, әлеуметтік саясатты нақты ынталандыру қажет, еңбек жағдайын жетілдіріп және еңбек тәртібін нығайту қажет. Осылайша, балаларды тәрбиелеу үшін әйелдерге бос уақытты көбірек беру қажет. Сонымен, әйелдердің әлеуметтік өмір деңгейі физикалық өмір сүру деңгейінен төмен болмауы керек. Қауіпті аймақта тұрған және әсіресе мемлекет қамқорлығына мұқтаж отбасылардың санын мүмкіндігінше азайту қажет. Демек, әйелдер үшін жұмыстан немесе еңбек қызметінен айрылу жаңа маңызды проблемалардың туындауының белгісі болып табылады. Кей жағдайларда әйел қылмыскерлер кедей өмір сүретін отбасылардан туады: қайыр сұрау әйелдің қылмыстық жолға түсуіне айналуы мүмкін. Мұндай өмір жағдайлары әйелдің қоғамдағы мәртебесін анықтай алатыны жасырын емес. Қайыр тілеу әйел психологиясына қатты әсер етуі мүмкін. Әлеуметтік заңсыздықтың, жалпы психологиялық ауытқушылықтың және оның осындай жағдайда отбасылық өмірге бейімделе алмауының салдарынан әйел маңызды әлеуметтік және отбасылық рөлді – отбасы ошағының қамқоршысы ретінде өз рөлін жоғалтады және ақыры әйелге айналады [20]. Моральдық тұрғыдан алғанда, әйелдердің көпшілігі үшін оның әдемілігін немесе тартымдылығын баса көрсететін белгілі бір зергерлік бұйымдар ғана маңызды емес, сонымен қатар оған материалдық қауіпсіздік қажет, бұл оған тек отбасының ғана емес, сонымен қатар қоғамның толыққанды қатысушысы болуға көмектеседі. Осы негізде біз әйелдер арасындағы қылмыстардың алдын алу үшін, халықты психологиялық-педагогикалық көмек түрінде әлеуметтік және арнайы қолдау жүйесін құруға және дамытуға назар аудару қажет деп санаймыз. Біз халыққа көмектесетін психологиялық-педагогикалық және әлеуметтік орталықтар туралы айтып отырмыз. Жоғарыда аталған шараларды жүзеге асыру, біздің ойымызша, барлық аймақтардағы әйелдердің қылмыс деңгейін төмендетудің қажетті құралдарын анықтауға көмектесе алады. Бұл бағытта, атап көрсетілгендей, мемлекеттің міндеті бұрынғыдан да зор. Бұл ақшалай төлемдер төлеу қажет дегенді білдіреді, бұл мемлекет ақша табуға, қоғамда әлеуметтік беделге ие болуға және сайып келгенде, жоғары біліктілікке ие болуға мүмкіндік береді. Біздің ойымызша, осы бағыттағы мемлекеттік әлеуметтік саясатты кең ауқымда жүзеге асыру үшін отбасылық саясаттың барлық қолданыстағы принциптері жүзеге асырылуы керек, оған мыналар кіреді: - мемлекет өмірдің және отбасының сапасын жақсарту үшін отбасында қажетті жағдайларды қамтамасыз ету; - оларды дамытуға қатысты шешім қабылдауда тәуелсіздікті сезіну қажет; - оның барлық мүшелерінің отбасылық қатынастарындағы теңдік; - баланың отбасындағы қызығушылықтарының басымдылығын арттыру; - барлық жағынан ерлер мен әйелдердің теңдігі; - мемлекет пен отбасы арасындағы серіктестікті уақтылы қамтамасыз ету; - отбасындағы міндеттерді тең бөлу және т.б. Отбасылық күйзеліс – бұл қылмыстарды жасауға ықпал ететін факторлардың бірі (дұрыс емес деңгейде тәрбиелеу, ажырасу, ата-анасының, туыстарының немесе басқа отбасы мүшелерінің теріс мінез-құлқының жағымсыз әсері, отбасындағы ұзаққа созылған келеңсіздіктер, материалдық ресурстардың жетіспеушілігі, мемлекеттің көпбалалы отбасыларға, кедейлерге, балаларға және т.б. немқұрайлы қатынасы) біз келесі әрекеттерді ұсынамыз: а) әлеуметтік төлемдер мен кепілдіктер деңгейін арттыруға, ана болуды, балалық шақты қорғауға, кедей әйелдерді қолдауға бағытталған әлеуметтік-экономикалық көмек көрсетудің заманауи өзекті бағдарламаларын әзірлеу; б) Қазақстан Республикасы Үкіметі жанындағы Әйелдер істері және отбасылық-демографиялық саясат жөнiндегi ұлттық комиссия тарапынан – қолайсыз отбасыларды анықтау және олардың білімін жақсарту, жұмыссыздықты азайту, олардың еңбек нарығындағы біліктілігін арттыру және т.б. бойынша шаралар әзірлеу; в) салауатты өмір салтын кең ауқымда насихаттау, консультациялар және басқа да шаралар арқылы халықтың денсаулық сақтау саласындағы сауаттылығын арттыру арқылы әйелдердің физикалық денсаулығын жақсартуға бағытталған шараларды әзірлеу; медициналық қызметтердің қол жетімділігін қамтамасыз ету, алкоголизммен, нашақорлықпен, психикалық бұзылулармен ауыратын әйелдерге медициналық шараларды қолдану; спорттық-сауықтыру орталықтарының қол жетімділігін қамтамасыз ету. Алдын-алу және жою әдістері ретінде жазаны орындау кезінде сыртқы жағдайлардың әсерін ескеру қажет, мәселен: 1.Қылмыстық-атқару мекемелерін қоғамға сай жаңа техника оның ішінде компьютерлік және 100 пайыздық бейне бақылау камераларымен қамтамасыз ету. 2.Сотталған тұлғаларды бақылауға бағытталған техникалық құралдарының конструктивтік және технологиялық әзірлемелері, оларды жөндеумен байланысты жұмыстар. 3. Қылмыстық-атқару мекемелерінің кадр жұмысы тобымен тиісті шаралар жүргізу яғни арнайы бағыт-бағдарлар арқылы заңгерлерді, психологтарды, экономистерді, инженерлерді қайта даярлауға дейін даярлау жұмыстарын жүргізу. 4.Қылмыстық-атқару мекемелерімен қатар, қоғамдағы қылмыстылықпен күрестегі барлық органдардың күштері мен қаражаттарын орталықтандыру барысында кешенді түрде түрлі шараларды жүргізу қажет. Осы тұста бұл органдар қаражатты тиімсіз пайдаланбай жүргізілетін алдын-алу шараларын алдымен біріге отырып, кешенді түрде зерттеуді талап етеді. 5.4-бөліктегі көрсетілген мекемелер қызметтері арасында, және қылмыстық атқару мекемелерінің бөлімшелері арасында қызметтік құпиялықты сақтай отырып жедел түрдегі ақпарат алмасуды ұйымдастыру. 6.Сотталғандардың тыныс-тіршілігі үшін жеткілікті қаражат минимумын қамтамасыз ететін тиімді болуы тиіс сотталғандардың еңбегін ұйымдастырудың қазіргі заманғы бағыттарын зерделеу және енгізу. 7. Сотталғандар арасында дене шынықтыру және спорт ісін дамыту. 8. Сотталғандардың көркем өнерпаздығын ұйымдастыру кейбір түзеу мекемелерінде байқауға болатын сотталғандардың жеке журналдары мен газеттерін ашқанға дейін авторлық әндерді, корреспонденттік және жазушылық қызметті көтермелеу. 9. Сотталғандардың танысу қызметінің жұмысын ұйымдастыру. 10.Сотталғандарды түзеуді ұйымдастыру, яғни жазасын өтеушілер арасында тұлғалардың ар-намысы сезімін сақтау мақсатында бұрынғы сотталғандардың жылжымалы қызметін көтермелеу. 11.Сотталғандар үшін оларды тұлға ретінде қызықтыратын адамдармен кездесулер ұйымдастыру арқылы оларды бір ортада бір-бірімен пікір алмастыру, дұрыс жолға түсіп қоғамға ілесу мәселерін талқылау. Қылмыстың топтық алдын-алу - криминогендік жағдайдың сондай-ақ, қылмыстың сыртқы себептерін игеру мақсатында құрылған немесе қалыптасқан және бейресми адамдар топтарында салыстырмалы түрде ұзақ, бағытталған өзара әсер ету, ұсыныс жасау, немесе өзін-өзі ұсыну бойынша, тәрбиелеу және өзін-өзі тәрбиелеуді айтамыз. Бұндай мәселелерге қылмыстық-түзеу органдары қызметінің түрлі бағыттағы жұмыстары кіреді. Олардың әсер ету объектісі бойынша: а) белгілі жазаны орындау кезінде орын алатын криминологиялық мәселелерді анықтау және оларды есепке алу осы тектес жағдайлардың алдын алу; б)бастапқыда қылмысты өтеумен байланысты өтетін өмірлік жайттардың дамуын реттеу; в) психологиялық сыйыспайтын сотталғандарды, қызметкерлерді анықтау және оларды ажырату; сотталғандар мен қызметкерлер арасында туындайтын теріс-эмоциялық өрістерді реттеу; қызметкерлерді топтастыру немесе ҚМ-нің педагогикалық мақсатқа сай ұжымын құру, теріс бағыттағы сотталғандар топтарын ажырату; бейтарап және әлеуметтік-оң бағыттағы сотталғандардың табиғи туындайтын топтарын (отбасыларын) қолдау және дамыту. Қылмыстық атқару органында эмоционалды-позитивті көңіл-күймен іскерлік микротабиғат құру. Әйелдер қылмысын алдын алу шаралары жүйесінде қылмысқа қарсы күресті күшейтуге арналған мемлекеттік бағдарламалар, стратегиялар мен тұжырымдамалар ерекше орын алады. Осы нормативтік құқықтық актілердің негізгі мақсаты мемлекеттік сипаттағы әртүрлі шараларды құқықтық реттеу болып табылады. Алайда, жалпы олардың нормалары декларативті сипатта болатынын ұмытпауымыз керек. Мемлекет ұсынған мемлекеттік органдардың міндеті, біздің ойымызша, олардың нормаларын нақты жүзеге асырудан туындауы керек. Адамның жүйке жүйесіне кері әсер ететін және қозу мен тежелудің психологиялық процестерінің жұмысын бұзатын алкоголь мен есірткіні қолдануды да атап өткен жөн. Өзін-өзі бақылауды жоғалту әдетте қоғамға жат мінез-құлыққа және кейбір жағдайларда қылмыс жасауға әкеледі. Алкоголь мен есірткіні үнемі пайдалану тұлғаның әлеуметсізденуіне, оның деградациясына, интеллектуалды және ерікті құлдырауына алып келеді [38]. Халықтың көпшілігінде адамгершіліктің төмендеуі, өмір салтындағы стереотиптердің жойылуы, жалпы өмірлік бағдарлар мен құндылықтардың өзгеруі қылмыстың өсу деңгейінде рөл атқаруы мүмкін. Осыған байланысты біз бұл бағытта ішкі заңнаманы жетілдіру қажет деп санаймыз. Осы орайда әйелдер қылмысының уақтылы алдын-алу және жолын кесу үшін ересектерге ғана емес, әйелдің жасына қарамастан жезөкшелік үшін қылмыстық жауапкершілікті белгілеу қажет деп санаймыз. Бұл факт кәмелетке толмағандардың жезөкшелікке немесе жыныстық азғындыққа қатысуы ауырлататын жағдай ретінде қарастырылуы керек екендігімен дәлелденуі мүмкін. 4-кесте. Әйелдердің қылмыстылығын алдын алу бойынша жалпы шаралардың бағыттары мен ұсыныстар
жүктеу/скачать 314,74 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|