Кіші сала:Құрастыру Такырыбы:«Жүк машинасы» Мақсаты

-Қандай бөліктері бар?

-Қорабы, кабинасы, дөңгелегі қандай?

(Сипаттама береді)

Тәрбиешіні мұқият тыңдап, тапсырманы орындайды.

-алдымен екі дөңгелек қойылады (цилиндр пішінді бөлшектер);

-дөңгелектің үстіне пластина орналастырылады (жұқа тақтайша);

-кабинасының тұмсығы үшін төрт бірдей кірпіш тәрізді бөлшек қатар қойылады;

-ол кірпіштердің үстіне шетін ала тігінен екі кірпіш, олардың үстіне көлденең екі кірпіш орналастырылады;

-төрт кірпіштің үстінен көлденеңінен екі кірпіш қойылады;

-жүк таситын қорабы екі ұзын бөлшек, бір қысқа бөлшектен құралады;

-балалар іс-әрекетіне басшылық жасалып, кейбір балаларға көмек көрсетіледі;

-балалардың өздігінен дербес шғармашылықпен әрекет етуіне бағыт беріледі;

-өз ойларынан қосып, бөліктерді толықтырып, жүк машинасын талапқа сай құрастырған еңбектер мадақталып, ерекше аталып өтіледі.

Сергіту сәті

Отырмын рөлде,

Моторым, гүрілде.

Ойыншығым-машинам,

Тарт алға асыға.

Сенімен тасимын,

Көмір мен тасыңды.

Таудай ғып артамын,

Бидай мен арпаңды.

-өз ойларынан қосып, бөліктерді толықтырып, жүк машинасын талапқа сай құрастырады.

Қимылмен көрсетеді.

Балалар құрастырған жұмыстарына риза болады.

«Бип-бип-бип», - дейді

«Жолдан былай кет!» - дейді.

«Жол шетінде күт!» - дейді.

Көшеде жүруге асыға,

Күшікті басуға, басуға,

Болмайды, болмайды, машина!

«Бип-бип-бип», - дейді,

Болмайды, болмайды, машина.

Бип-бип-бип!

Кімнің үйінде жеңіл машина бар?

Сендер гаражға барып көрдіңдер ме?
Жұмбақ жасыру.

Сымға асылып,

Жүр асығып.

(Троллейбус)

Табанында жолы бар

Төбесінде қолы бар.

(Трамвай)

Күні-түні көше кезіп зырлайды,

Жолаушыға қызмет етіп тынбайды.

(Такси)

Балалар, осы жол көліктерінің бәрінің де, адамдардың тұратын үйі сияқты орындары болады. Оны қалай атайды?

Гараж деп-бір машина тұратын жерді, ал «автотұрақ» деп әр түрлі және бірнеше транспорттың тұратын жерін айтады.

Бүгін құрылыс материалдарынан гараж құрастырамыз. Сызба үлгі суреттерге талдау жасау. Әліппе-дәптердегі үлгіге мұқият қарау ұсынылады, ондағы тапсырмаларды орындауға бағыт беру.

Үлгі суреттерге талдау жасалады. Әліппе-дәптер бойынша жасалу реті түсіндіріледі. Балалар шағын топтарға бірігеді. Барлық ойыншық машиналар топтарға бөлініп беріледі. Осы машиналарға автотұрақ құрастыру үшін жұмысты неден бастау керектігі, құрастыру материалдарын қалай орналастыру қажеттігі келісіліп, алдын ала жоспарланады:

• 
  Қажетті құрастыру материалдары таңдап алынады;
  
• 
  Кеңістікте дұрыс орналастыру, көлемі, пішіні, түстеріне қарай қалай қою қажеттігі ойластырылады;
  
• 
  Қабырғаларының биіктігі қандай болады, төбесінің ашық немесе жабық болуын келісіп алады;
  
• 
  Дайын болған орынға машиналарды орналастырады;
  
• 
  Тәрбиеші балаларға бағыт беріп, ұжымдық еңбек нәтижесіне жетуге көмектеседі;
  

Гаражға

Оны гараж деп атайды.

Оқулықпен жұмыс жасайды.

Өз беттерінше жұмыс жасайды.

«Бип-бип-бип», - дейді

«Жолдан былай кет!» - дейді.

«Жол шетінде күт!» - дейді.

Көшеде жүруге асыға,

Күшікті басуға, басуға,

Болмайды, болмайды, машина!

«Бип-бип-бип», - дейді,

Болмайды, болмайды, машина.

Бип-бип-бип!

Машиналар көшеде ағылып жүріп-жүріп келіп, кешкісін қайда тұрақтайды?

Осындай автотұрақты алдымыздағы құрылыс материалдарынан құрастырып көрейікші?

Үлгі суреттерге талдау жасалады. Әліппе-дәптер бойынша жасалу реті түсіндіріледі. Балалар шағын топтарға бірігеді. Барлық ойыншық машиналар топтарға бөлініп беріледі. Осы машиналарға автотұрақ құрастыру үшін жұмысты неден бастау керектігі, құрастыру материалдарын қалай орналастыру қажеттігі келісіліп, алдын ала жоспарланады:

• 
  Қажетті құрастыру материалдары таңдап алынады;
  
• 
  Кеңістікте дұрыс орналастыру, көлемі, пішіні, түстеріне қарай қалай қою қажеттігі ойластырылады;
  
• 
  Қабырғаларының биіктігі қандай болады, төбесінің ашық немесе жабық болуын келісіп алады;
  
• 
  Дайын болған орынға машиналарды орналастырады;
  
• 
  Тәрбиеші балаларға бағыт беріп, ұжымдық еңбек нәтижесіне жетуге көмектеседі.
  

Автотұраққа.

қозғаушы

Алма бақтағы жеміс жинау еңбегі бейнеленген суретті пайдаланып, биік ағаш басындағы алмаларды жинау үшін сатының қажеттігі, оның неден жасалатындығы туралы әңгімелеп, бүгінгі сабақта сатыны құрастырып үйренетіндіктерін айту.

Суретпен жұмыс жасайды.

ұйымдастырушы

Өз бетінше жұмыс. Әр бала өз бетімен саты құрастырады.

Өз беттерінше жұмыс жасайды.

-Өздерінің алдарындағы конструкторлардан қажетті бөлшектерді таңдап алу.

-Балалар керек бөлшектерді таңдап алады.

Сұрақ-жауап әдісі:

-Арба қанша бөліктен тұрады?

-Арбаның жайпақ бөлігі, дөңгелектері, білігі, т.б. бар.

-Арбаның жалпақ бөлігі не үшін қажет?

-Жүк салу үшін.

-Арбаның тағы қандай бөліктері бар? (дөңгелегі, дөңгелекті біріктіріп тұрған білігі).

-Оларды немен біріктіруге болады?

-Арбаның білігіне дөңгелектерді кигізіп оны гайкалармен бұрап орналастырады.

Өз беттерімен жұмыс.

Балалар осыдан соң төрт дөңгелекті бұрап, жүк салатын бөлігімен біріктіріп, оны қозғалтып жүргізіп көреді. Балалар өздеріндегі конструкторлармен арбаны көрсеткен ретімен құрастырады, кейбір балаларға жеке түсіндіріліп, көмек көрсетіледі.

Сергіту сәті.

Ал, балалар тұрайық,

Алақанды соғайық

Бір отырып, бір тұрып,

Біз тынығып алайық.

Балалар жұмысын талдауда арбаның беріктігі, бұрандалардың дұрыс бұралуына көңіл бөледі.

Бұл дайындалған арбаны бау-бақша жемістерін жинауға бақшашыларға көмек көрсетуге жіберетіндігін, өздері де барып көмектесулеріне болады.

Сұрақтарға толық жауап береді.

Өз беттерімен жұмыс жасайды.

Сергіту сәтін қимылмен жасайды.

Жұмыстарына талдау жасайды.

Жүргізуші: Келесі аялдама-Жандосов көшесі.

Автобус аялдамаға келіп тоқтайды. Сол кезде автобусқа әже мінеді де, бір баланың жанына келіп тұрады. Бала тұрып, орын береді.

-Әже, мына жерге отырыңыз.

Әже: Көсегең көгерсін, үлкен жігіт бол!

Жүргізуші: Келесі аялдама-дәріхана.

Әже: «Балам, орныңа отыра ғой. Мен қазір түсемін. Саған көп-көп рахмет!»-деп түсіп кетеді.

Тәрбиеші: Балалар, Алмас не істеді?

Балалар: Әжеге орын берді.

Тәрбиеші: Алмас қандай бала деп ойлайсыңдар?

Тәрбиеші: Әдептілік туралы қандай тақпақ білесіңдер?

Жүргізуші: Құрылысшылар аялдамасы.

Балалар автобустан түсуге дайындалады. Жолдан өту керек. Балалар тоқтап қалады.

Тәрбиеші: Балалар, біз неге тоқтап қалдық?

Жасыл жанады. Балалар жолдан өтеді. Құрылысшы ағайға келеді.

Құрылысшы: Балалар, мына заттардан көпір құрастырып жасауымыз керек. Қане, сендер көмектесесіңдер ме?

Құрылысшының рөлін тәрбиеші өзі орындайды. Балалар тақпақ айтып болған соң, құрылысшының баскиімін, алжапқышын киіп келеді.

Тәрбиеші: Ал енді, көпір құрастыру үшін не істейміз?

Үлгі суретке талдау жасайды. Көпірдің бөліктерін атайды: тіректері, жүретін бөліктері, сүйеніштері, төмен түсетін ылдиы. Алдымен көпірдің тіреулері, содан соң оның үстіңгі бөлігі, төмен түсетін ылдилары, сүйеніштері, т.б. жасалады. Әр бала көпір құрастырғанда өздерінің машиналары өтетіндей етіп, көпірдің ені мен ұзындығын дұрыс құрастыруына бағыт беріледі.

Балалар: Әдепті.

Біз – әдепті баламыз, Үлкенге орын береміз

Кейбіреуше көрмеген боп

Бермеуді ұят көреміз.

Біз-әдепті баламыз,

Үлкенге көмек береміз.

Автобусқа мінеміз

Қолтығынан демеп біз.

Біз-әдепті баламыз,

Әңгімеге қызбаймыз.

Атамыз бен әжеміздің

Сөзін жөнсіз бұзбаймыз.

Балалар: Бағдаршамның қызыл көзі жанып тұр. Біз жасыл көзі жанғанда жолдан өтеміз.

Үш дәу тұрады.

Ашса кезек үш көзін

Айтты деп біл үш сөзін.

Тоқта, сақтан, жол ашық,

Жүрме жолға таласып

Қызыл көзін ашқанда,

Сабыр сақта, баспа алға

Сары көзін ашқанда,

Қарап қалма аспанға.

Жасыл көзін ашқанда,

Қарап қалма аспанға.

Балалар: Көмектесеміз.

Өз беттерінше құрастырады.

-Құрылысшылар не істеп жатыр?

-Олар қай жыл мезгілінде үй салып жатыр?

-Міне, олар көп қабатты үйді салып болыпты. Неше қабатты үй, қане, санайықшы.

Қабатын, есігін, терезесін санау.

-Ал осы көп қабатты үйді не үшін салады?

-Осындай көп қабатты үйлер адамдар тұру үшін салынған. Бір көп қабатты үйде шамамен 50-60 отбасы тұрады. Олар бір-бірімен бір үйдің адамындай өте тату. Бір-бірімен амандасады, бір-біріне көмектеседі.

-Осы зәулім үйлерді кімдер салады?

-Ал кез келген адам үй сала ала ма? Осындай зәулім үйлерді мамандар ғана сала алады. Оларды арнайы оқытады, құрылысты салу жолдарын үйретеді. Бәріміз «Құрылысшы» деген тақпақты есімізге түсірейікші:

Қолда темір қалағым,

Саздан сарай саламын.

Алматыдан аумайтын

Әсем қала саламын.

-Енді, балалар, біз осы суреттегідей көп қабатты үйді құрастырып көрейік.

Ол үшін бәріміз бүгін «Құрылысшы» ойынын ойнаймыз. Ойын шартын түсіндіру. Көп қабатты үйді тұрғызу үшін балалар 2-3 бригадаға бөлініп, жетекші сайлап, басқалары құрылысшы болады.

Әліппе-дәптер бойынша талдау жасайды. Көп қабатты үйлерді құрастыру үшін бір-бірімен келісіп, міндеттерін бөліседі:

Ққай жерге құрылыс салу қажеттігі белгіленеді;

-Қандай құрылыс материалдары қолданылатынын таңдайды;

-Неше қабатты етіп тұрғызу, неше кіреберісі болатыны ойластырылады;

-Үйдің іргетасынан бастап, қабырғалары, терезелері, есіктері және кіреберіс, алаңдар жасауды балалар кезектесіп орындайды;

-Кейбір балаларға көмек көрсетіліп, іс-әрекетіне бағыт беріледі;

Үй салып жатыр.

Жаз мезгілі
Балалардың жауабы

Құрлысшылар салады.

Жоқ.

Балалар тақпақты қайталап айтады.

Саздан сарай саламын.

Алматыдан аумайтын

Әсем қала саламын.

Ойын ойнау арқылы тапсырманы орындайды.

Көп қабатты үй құрастырады

Бір-бірінің жұмыстарын талдап, бағалайды.

-Не естиміз?

Ұзын-ұзын, ұзын жіп

Ұшына шыққан жан бар ма?

Ақырын басқан жан бар ма?

Ұшына шықпас жалғанда.

(Жол)

Көктемде киіне бастайды.

(Ағаш)

Арқасында ауыл жүр,

(Автобус)

Құрылыстың түрлі үлгілерін әліппе-дәптерден қарап көреді.

-Бүгін сендер құрылысшы болып, өз қаламызға жаңа көше тұрғызасыңдар. Сендердің міндеттерің осы көшеге әртүрлі құрылыстар тұрғызу. Не салғыларың келеді?

Бірақ естеріңде болсын, біздің көшенің сәнді болуы сендердің тиянақты еңбектеріңе байланысты.

Бұдан соң балалардың өз бетімен әрекет етуіне жол беріледі.

Тәрбиешіні мұқият тыңдайды.

Өз бетімен жұмыс жасайды.

Жұмыстарын талдап, бағалайды.

Жүгірдік те қарғыдық,

Жарадыңдар барлығың.

Шаршадыңдар дегенмен,

Тыныстаңдар тереңнен,

Қане, демді ішке тартайық, демді қайтадан шығарайық-терең тыныс алады.

Жұмбақ жасыру.

Қолы жоқ-сурет салады,

Тісі жоқ-тістеп алады.

(Аяз)

Қанттай аппақ.

(Қар)

Отқа жанбас, суға батпас.

Жұмбақты дұрыс шештіңдер, енді қыс туралы тақпақтарымызды есімізге түсірейікші.

Балалар бірігіп ән айтады «Қыс» Ш.Ахметов, Б.Ерзакович

Ойынды қызыға ойнайды.

1бала:

Ақ күмісін уыстап.

«Қыс» мезгілі келеді

Бізге қарай жылыстап.

2 бала:

Дала қандай тамаша,

Ақ дастархан жапқандай,

Көз талмайды қарасаң
Бірге әнді орындайды.

Жұмыстарын талдап, бағалайды.

Өз беттерінше жұмыс жасайды.

Жұмыстарын талдап, бағалайды. Ойынды қызыға ойнайды.

Бүгін осындай жиһаздарды өздері жасайтындықтарын атап өтеді. Ол үшін алдарындағы сіріңке қораптары мен катушкаларды пайдаланамыз. Олармен таныстырып, орындалу ретін түсіндіру.

-Әліппе-дәптердегі үлгіні талдау, жиһаз бөліктеріне назар аудару

-Кім қандай жиһаз жасағысы келетінін келісіп алу. (бірі-орындық, бірі-үстел, бірі-диван т.б)

-Алдарындағы заттарды таңдап, орындалу ретімен жұмысты бастайды.

1) Үстел жасау үшін 4 сіріңке қорабы, 4 катушка, түрлі-түсті қағаз, қарындаш алады.

-4 сіріңке қорабын бір-біріне біріктіріп, желімдейді.

-Желімдеп болған соң, қораптарды қағаздың түсіне қарай таңдап алып, ақ жағына, қойып, көлемін өлшеп, қарындашпен сызып алады.

-Сызық бойымен оны қиып алып, қораптардың үстіне желімдейді (ол үстелдің беті болады).

-Төрт катушканы үстелдің төрт бұрышына тігінен орналастырып желімдейді.

-Үстел дайын болған соң балалардың қалауы бойынша түрлі-түсті қағаздан қиып әшекейлеу ұсынылады (оны бірнеше балалар орындауы мүмкін балалар орындауы мүмкін)

2)Орындықты жасау үшін екі сіріңке қорабы, бір катушка пайдаланылады.

-Бір қорап көлденеңінен, екіншісі тігінен орналастырылып, бір-біріне желімдейді.

-Қораптың сыртын түрлі-түсті қағазбен үстелге үйлестіріп желімдеуге болады.

-Көлденең орналасқан қораптың ортасына қарай катушка желімдейді.

-Орындықты әшекейлеу баланың ой-қиялына сәйкес өз еріктерімен орындалады.

Жұмыс істеу барысында бір-біріне кедергі жасамауын қадағалау.

Дайын болған жиһаздарды бір-бірлеп орналастырып, «Үлкен бөлме» құрастыру.

Әліппе-дәптердегі жұмысты талдайды.

Өз беттерінше жұмыс жасайды.

Әліппе-дәптердегі үлгінің жасалу реті талданады. Бұлардың бәрінің дене бөліктері шиыршықталған сым темірлерден жасалған, ал басы түрлі түсті қатырмақағаздан қиып алынған.

Сымтемірмен қауіпсіз жұмыс істеу ережесін түсіндіру:

-Сымтемірдің ұшын өзіңнің немесе қасыңдағы адамның көзіне жақындатпа;

-Сымтемірді ауызға салуға болмайды;

-Сымтемірді қолыңды жарақаттап алмай, ұқыпты пайдалан;

-Жұмыс аяқталған соң сым темірді орнына қой;

Сымтемірлерден жасалған ойыншықтар суреттерін пайдаланып, балалардың қызығушылығын арттырады. Аңдар, құстар, қуыршақтар бейнесі. Үлгі ойыншықтарды көрсетіп, талдау жасау. Бұлардың бәрінің дене бөліктері спираль тәрізді сымтемірлерден жасалған, ал басы картон қағаздан (түрлі-түсті қағаздан) алдын-ала дайындалған (балалармен бірге өздері суретін салған).

-Бүгін сымтемірден қуыршақтар жасаймыз. Ол үшін алдымен сым темірді шиыршықтап бұрауды үйренеміз. Қолымызға қарандашты алып, сымтемірді қарындашқа айналдырып ораймыз. Қарындашты сол қолға ұстап, сымтемірдің бір ұшын сұқ- саусақпен басып ұстап тұрамыз, оң қолмен сымтемірді қарындашқа айналдыра ораймыз.

Тәрбиеші сымтемірді шиыршықтау тәсілін көрсетеді. Сымды қарындашқа біркелкі, тегіс ораған дұрыс. Содан соң сымды қарындаштан жайлап шығарып алып, шиыршықты созады. Шиыршықтан қолы мен аяғын ұзындау, ал денесін қысқа етіп қайшымен қиып алады. Сым темірді дұрыс ұстау, қайшымен ұқыпты жұмыс істеу ескертіледі.

Қиылған дене бөліктерін бір-біріне бұрап біріктіруді тәрбиешінің көрсетуімен орындайды. Аяқ-қолдарын жоғары көтеріп немесе төмен түсіріп тұрғанын балалар қалауы бойынша бейнелейді.

Қуыршақтың денесі дайын болғаннан кейін, оны толықтыру жұмысы жүргізіледі. Басы екі дөңгелек қатырмақағаздан жасалады. Бет-әлпетінің суретін фломастермен салып, желім жағып, сымтемірдің ұшын желім жағылған екі дөңгелектің ортасына қойып, бөлшектерді жақсылап қысып жапсырады.

Тәрбиешіні мұқият тыңдап, тапсырманы орындайды.

-Картон қағаздан тік төртбұрышты бірдей етіп қиып алу.

-Тік төртбұрыштың жоғарғы бұрыштарын доғалдап кесіп (екеуін беттестіріп қойып) немесе біреуін қиып болған соң екіншісіне беттестіріп, бірдей етіп сызып алады да, тең етіп қияды.

-Тік төртбұрыштың төменгі бөлігін ішіне қарай доғалдап қию арқылы аяқтарын жасайды.

-Құйрығын сызып, қиып алады.

-Бас бөлігін жасау үшін дайын, қиылған дөңгелектерге үлгіге қарап күшік немесе мысықтың бет-бейнесін қалауы бойынша сызады.

-Құлақтарын қиып жапсырады.

-Бас бөлігі дайын болған соң, оны алдыңғы аяғының жоғарғы бөлігіне желімдейді.

-Екі аяқты (артқы, алдыңғы) катушкаға біріктіріп жапсырады.

-Құйрығын қиып алып, артқы аяғының жоғарғы бөлігіне желімдейді.

-Жапсыруда қағаздың дұрыс желімдеуіне, беріктігіне, ұқыпты жұмыс жасауларына көңіл бөлінеді.

-Кейбір балаларға жеке нұсқау беріліп, көмек көрсетіледі.

-Мысық, күшік туралы білетін ертегі, өлең-тақпақтар айтуды ұсыну.

Өз беттерінше жұмыс жасау.

Иір-иір денесі,

Сахараның кемексі,

Ащы шөптер тамағы,

Шөлге шыдап бағады.

(Түйе)

Әліппе-дәптердегі үлгілер бойынша орындалу ретін түсіндіру. Қораптардың шырпыларын бөлек алып, ішкі бөлігін сызып шығару. Екі қорап-аяғына, бір қорап-мойны мен басына, бір қорап өркешіне пайдаланылады. Қораптар берік орналасу үшін бір-біріне желімдеп орналастыру әдіс-тәсілдерді көрсетіледі. Қораптан дайындалған түйенің сыртқы беті түрлі-түсті қағаздан (жолақ) қиып желімделеді. Көзі, тұмсығы қарындашпен сызып салынады. Жұмыс барысында балаларға жеке нұсқаулар беріледі. Дайын болған түйелерді қатарластыра орналастырып, «керуен» құрайды. Сіріңке қорабын алып, ішкі бөлігін созып ашады, сыртын түсті қағазбен желімдейді, бет бейнесін фломастермен сызып салады. «Керуен басын» керуеннің алдыңғы жағына орналастырып, түйені жетектеп бара жатқанын бейнелейді. Керуен деген сөздің мағынасын түсіндіріп, түйелерді қатар-қатар тізіп жүргізеді.