Лекция 12 Тақырыбы: Өнер қоғам дамуының бейнесі
жүктеу/скачать 32,12 Kb.
|
| Есте сақтаңдар
Модернизмнің маңызды бағытары импрессионизм, модерн және экспрессионизм деп авангардистік сюрреализм, абстракционизм болып табылады. Бір сәттік заманауилыкты бейнелеу, әсіресе импрессионизмде ерекше көрініс берді, осы бағытты ұстанушылар шынайы өмірдің бір орында тұрмайтын және өзгермелі екендігін бейнелегісі келді. Импрессионизм Францияда I860 жылдары Э.Мане, О.Ренуара және Э.Деганың шығармаларында пайда болды. Бүл суретшілер өнерге бұрын-сонды болмаған нәзік жеңілдік пен өмірді тікелей қабылдау әкелді, бір сәттік бейнелер мен кездейсоқ қозгалыстарды, жағдайларды қалыптастырды, көзкарастар мен бетбұрыстар бағытын қалыптастырды. Импрессионистердін сыртқы ақиқат бейнелері сакталғанмен де, ол өзгеріске ұшырап кетті. Кейінгі онжылдыкта К.Моне, К.Писсарро мен А.Сислей бүрынгыдай дәстүрлі түрде тек шеберханада гана жүмыс аткармай, суретшілерді көшеге пленерге алып шықты. Ашык аспан астында жүмыс істеген импрессионистер шагылысқан сәулелердің көрінісін, бояулардың алуан түрін, түрлі формалар мен жарық пен ауаның әсерін калып-тастырды. РІмпрессионистердің түрлі күрделі бояуларды қолдануы аркылы көркемсурет ашық, нәзік әрі оптимистік сипатқа ие болды. Француз импрессионистерінің бүл жаңалығы басқа елдерге де кең таралды. Импрессионизмдегі бір сәттік қозғалысқа О. Роден секілді белгілі мүсіншілер де қзығушы-лық танытты. XIX ғасырдың соңы мен XX ға-сырдьгң басындағы (П.Сезанн, В.Ван Гог, П.Гоген, А. де Тулуз-Лотрек деп аталды. Олар импрессионистерден бояудың ашықтыгы мен тазалыгын және «бір сәттілікті» оңай бейнелеу қабілетін мүра етті, сонымен қоса олар, бір жагынан, суреттің философия л ық мәнін терең түсінуге, ал, екінші жағынан, символикалық формалды элементтерді арттыруға тырысты. Символизм философиясы А.Шопенгауэр және Ф.Ницше секілді философтардан көрініс тапты. Символистер символ көмегі аркылы идея мен сезім және көріністі бейнелеуге тырысты. Олар өмірдің сәттерінен, көбінесе айқын түрде «мәңгілік тақырыптарды» таңдап алды, өткен мен бүгінді және болашақты байланыстырды. Бол-мыс пен сананың тереңіне үңіліп, идеалды әлемнің мәнінің шындығын тануга үмтылған символистер, өз замандарына тән буржуазиялык әлемді қабылдамады, рухани еркіндікті аңсады. Символистерге әсіресе әлемдік әлеуметтік-тарихи өзгерістердегі (соғыстар мен төңкерістерді) трагедиялық сезімдерді сезіну тән болды. Әдебиеттегі символизмнің негізгі өкілдері болып - П.Верлен, А.Рембо, С.Малларме, М.Метерлинк, А.Блок, А.Белый саналса, ал бейнелеу өнерінде: Г.Моро, М.Чюрленис, М.Врубель болды. Модерн етилі (ар-нуво) XIX ғасырдың соңы мен - XX гасырдыц басындагы (Бірінші дүниежүзілік соғысқа дейін) сәулет, сәндік-қолданбалы және театр өнерінде кең таралып, колданысқа енді. Модерннің айрықша ерекшелігі болып, симметриядан, тікелей желіден және бүрыштардан, формалардың бір-біріне өтуінен, бедерлі өрнектерден, көмескі бояулардан бас тарту жатады. Архитектуралық модернде (бетон, темірбетон, металл, орталық жылу) жаңа технологияларга кызығушылық артты. Модерн стиліндегі ең белгілі сәулет туындысы болып Париждегі Эйфель мүнарасы саналады. Сондай-ақ барокканың (иілген жүйелері, оюлы суреттері), сонымен катар готиканыц да (витраж, мозаика, эмаль, алтын көріністері) сәндік ерекшеліктері де қатар қолданылды. Ішкі көріністер үшін иілген жүйелер, ал безендіру үшін мозаика, эмаль, алтын көріністер паи-даланылды. Ар-нуво бағытының өркендеуі қазіргі колданбалы өнер мен дизайнның бастауы болды. Модернде екі айрыкша: кон-структивті (Австрия, Шотландия) жэне сәидік (Бельгия, Франция, Германия) багыт қалыптасты. Сондай-ак оган Италия мен Ресей үлттық салт-дәстүрлері ерекше ыкпал етті. Париж бен Санкт-Петербургте жэне Еуропаныц көптеген қалаларында модерн стилінде салын-ган көптеген үйлер, тіпті аудандар да кезде-седі. Бүл багыттың көрнекті өкілдері болып суретшілер Г.Климт, А.Муха, Л.Бакст санала-ды. Классикамен салыстырганда, импрессионизм мен символизм жэне ар-нуво өздерінін бар ерекшеліктері бойынша ескі өнерге карама-қайшылыкта қатаң радикалды болган жок. Мысалы, импрессионистер - шындық ақиқат калыптарын, акын-символ истер - шумақтар мен ыргақтарды, ал модерн стиліндегі сәулетшілер алуан түрлі элементтерді жинақтаган бүрынгы архитектуралық багыттагы, эклектикалық стильді сактады. Алайда XX гасырдың басында өнерде аваигардистік деп аталатын, радикалды, төңкерістік агым пайда болды.Авангард - бүрынгы қагидаларды өзгерткен, модернизмдегі бү-лікшіл қүбылыс болды. Ол адамзат санасын өнер қүралдары арқылы радикалды түрде қайта қалыптастырып, эстетикалык төцкеріс жасау-ды, сол арқылы өмір сүріп отырган қогаімның артта қалган рухына бетбүрыс жасауды максат етті. Авангард өз бейнесін «көше поэтикасы», казіргі замангы каланың бейберекет ыргагы секілді қатаң материяларга енгізді. Ол бүрынгы стильді гана емес, жалпы, түтастай өнер туралы ескірген үгымдарды жоққа шыгарып, «өнерге қарсы» үстанымды жа-риялады. Авангард екі багытты катар үстанды, ол гылым мен техни-каны мойындап, одан символ дар мен әдістерді қабылдады, сонымен қатар африкалық (өзге де «қарадүрсін») өнер мен фольклорды да жокка шыгармады. Ең алгашқы авангардтык агымдардыц бірі П. Сезанга тән кубизм болды, ол шартты сынақка бейім: қарапайым геометриялық форманың пайда болуы мен күрделі форманың қарапайымга ыдырауы - куб, конус, цилиндрға, сосын олардан кеңістіктің көлемді форма-сына ауысуы болды. Бүл суретшіге нысанды бір мезгілде эр алуан түстан бейнелеуге жэне өзіндік ерекшелігін қалыптастыруға мүмкіндік береді, ал нысанды классикалық бейнелеуде мүндай мүмкіндік кездеспейді. Кубизмнің ең көрнекті өкілі болып нспан-француздық суретші Пабло Пикассо саналады. Ал авангардтықтың өзге агымы - экспрессионизм - ақиқатты жаңғыртуға ғана үмтылып қойған жок, сонымен қатар автордың көңіл күйін де беруге тырысты. жүктеу/скачать 32,12 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|