Лекция: 30 СӨЖ: 30 обсөЖ: 30 Барлық сағат саны: 90 1 рб-30балл 2рб-30 балл Емтихан 40балл
жүктеу/скачать 2,01 Mb.
|
Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 5 Гимнастиканың міндеттері, амалдары және әдістемелік ерекшеліктері. Жоспар 1. Саптық жаттығуларды уйретудің әдістері. Гимнастикалық әдістемелік жаттығулардың өзіндік ерекшелігіне сай бейімділігін әдіс-тәсілдердің жиынтығы ретінде қалыптасты. Гимнастикалық жаттығуларға жатқызуға мүмкіндік беретін сондай өзіндік ерекшеліктерге, қозғалыстардың қатаң түрде регламенттелген бағдарламасы жағдайында үйлесімділік және қозғалыс амалдарының айқын көрінуі жатады. Мұнда бастапқы және соңғы жағдай қозғалыстардың бағыты мен амплитудасы бұлшық еттердің жұмсалатын күшінің сипаты дәл көрсетіледі. Қозғалыстардың стандартты бағдарламасына қарай қозғалыс дағдыларын үйретуге , қалыптастыруга және орнықтыруға қолайлы жағдайлар қалыптаскан. Гимнастиканың әдістемелік ерекшеліктеріне мыналар жатады: 4. Организмге жан-жақты әсер ету. Тірек - қозғалыс аппараттарының барлық бөліктеріне ағзаның әр-түрлі жүйесінің функционалдық жағдайына және жалпылама өмір сүру деңгейіне ықпал ететін жаттығулар таңдап алынады. Қозғалыс дағдылары мен функционалдық дайындығы сонымен қатар дененің күш қуатын, шыдамдылығын, иілгіштігі мен жылдамдығын жетілдіруші процестерді қосатын міндеттер атқарылады. 5. Гимнастика құралдары - жаттығуларының алуан түрлілігі.
сабақтарында жаттығулардың алуан түрлері соның ішінде спорттық құрылымдармен (снарядтар) болатын түрлері де қолданылады. Ал гимнастиканың спорттық түрлеріне көпсайыстық сипат тән. Мұнда спортшылар гимнастиканың әр-түрлі түрлері бойынша дайындықтан өтеді. 6. Жаттығуларды таңдап алу ықпалы. Белгілі бір сапаны дамыту, бұлшық еттердің жекелеген топтарын жетілдіруден, ағзаның қандайда бір қызметін қалыпқа келтіруден туындайтын міндеттерді гимнастикалық жаттығуларды ,оларды қолдану әдістемелерін таңдап алу арқылы шешуге болады.
ықпал етуге мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндіктер емдік дене тәрбиесінде және де спорттың өзге де түрлерінде пайдаланылады.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 6 Сабақ өткізілетін орын, оны жабдықтау. Жоспар. 1. Сап тәсілдері: сапқа тұру, теңел, тік тұр Педагогикалық міндеттерге байланысты гимнастика сабақтарын былайша сыныптауға болады: Оқыту сабағы Жаттықтыру сабағы Бақылау сабағы Жарыс сабағы Көрнекі сабақ Құрама сабақ Оқыту сабағы. Бұл сабақтың негізгі міндеті-гимнастиканың жекелеген элементтерін игеру. Сонымен бір мезгілде арнайы жаттығулар құрамалар арқылы дене дамыту, мәнерлікке тәрбиелеу, гимнастика "мектебі" міндеттері де шешіледі.
сақтау, әр түрлі гимнастикалық элементтерді орындау барсында алынған дағдыларды одан әрі дамыту.
бақылаумен қорытындылаған жөн. Мысалы, ағаш аттың ені боиымен "аяқты бүгу" арқылы қолды тірей секіруді игергеннен кейін "ашық сабақ тектес" бақылау сабағын өткізу керек, мұнда орындағаны үшін баға әрбір балаға қойылады. Жарыс сабағы. Сабақтың бұл түрі оның құрылымына жарыс элементтерінің енгізілуімен сипатталады. Қатысушылар немесе қатысушылар тобы арасындағы жарысты дене дайындығы, сондай-ак техникалық дайындық бойынша өткізуге болады. Жарыс
ширығуды, қызуқандылықты төмендету болып табылады. Кернекі сабақ. Спорттық гимнастика танымалдылығының көрнекті ойындар санының күннен-күнге артып келе жатқанына байланысты көрнекті сабақтың қажеттілігі пайда болды. Мұндағы басты нәрсе - таңдалып алынған жаттығулардың қимыл қарқынының, сипатының ауысымдылығымен , жұмыс үйлесімділігімен және қатысушылардың жоғарғы шеберлігімен сипатталатын көрініс кьпыктылығы.
үйлесім табады. Мысалы, оқыту сабағына оны жетілдіре түсу үшін бұрын игерілген жаттығуларды немесе құрамаларды енгізуге болады.Бұл жағдайда әуелі оқыту сабағының міндеттері шешіледі, содан соң жаттығу сабағының міндеттерін шешуге өтуге болады. Осы шешулердің біршама ортақтары мыналар болып табылады:
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 7 Негізгі гигиеналық талаптар Жоспар 1.Санақтар: рет бойынша, 1-2, 3-4 Гигиеналық (гимнастика , денсаулықты нығайту мен адамның дене қуатын дамытудың амалы ретінде қарастырылды.) Атлетикалық (гимнастика күрделі жаттығуларды соның ішінде гимнастикалық саймандарда орындалатын жаттығуларды қолдану аркылы адамның козғалу мүмкіндіктерін ламыту амалы ретінде багаланды.)
үйрететін амал ретінде пайдаланылды.) 2. Гимнастиканың немістік жүйесі Пруссияны Наполеон әскерлерінің жаулап алған кезерінде қалыптасты. Бұл жүйенің негізін қалаушы Ф.Ян болды (1778-1852). Ол гимнастиаканы елді жаудан азат ету мақсатымен жастарды әскери дайындықтан өткізу үшін пайдаланды. Жүйенің негізін саймандармен орындалатын жаттығулар мен әскери ойындар құрады, себебі олар Янның пікірінше дене қуатын жақсы дамытып адамнын еркін нығайтты Ол өз гимнастикасын «Турнкунст» (бүрыла білу өнері) дсп атады. Ол өз оқушыларын «Турнелер» деп атады. Кейінірек неміс гимнастикасы «Турнен» деп аталды.Фризенмен және Эйзеленмен бірлесіп Ян гимнастикалық жаттыгулардың техникасын жасап шықты. Сол замандағы саймандарда орындалатын әйгілі жаттығулардың бәрі бірдей сипатталған «Неміс гимнастикасы» атты кітап шықты. Жаттығуларды орындау сәтінде шүғылданушылардан бастың тік жағдайда болуы, әскери гимнастикалық қозғалыстардың түзу сызықпен болуы талап етілді. Сабақтарда жарыс әдістері кең түрде қолданылды, себебі олар шүғылданушылардың қызығушылын туғызды. Олар жаттығуларды бірдей көбірек қайталауға тырысты. Әр түрлі қимыл қозғалыстардың комбинациялары ол кезде қолданылмады. А.Шпис (1810-1858ж.ж.) неміс турненін мектепте сабақ ретінде өткізуге бейімдеп сабақтың схемсын жасады. 1840 жылы ол «Турнерлік өнер жайындағы ілім» атты еңбекті жариялады. Шпистің гимнастика сабағы реттік жаттығулардан (саптық жаттығулар мен сапты қайта құрулар) одан кейін еркін жаттығулар Песталоцийдіц буындык гимнастика козғалыстарынан және Фит гимнастикасынан тұрды. Шлис топтық саймандар ұзын кемеш және брусьяны, сатылар қатарын және т.б. қолданды. Сабақтың соңғы бөлігінде ойындар өткізіліп, көпшілік жаттығулар өткізілді. Неміс турненінің ең басты прицптерін сақтай отырып, Шпис немістің ұлттық гимнастикасы жүйесінің қалыптасуын аяқтады. Шпис гимнастикасы командаларды жақсы орындайтын және әскери қызметке қасиетті дене тәрбиесі бар тәрбиелі балаларды дайындап шығуға мүмкіндік берді. Гимнастиканың Шведтік жүйесі неміс гимнастикасынан кейін пайда болды. Мұнда гигиеналық бағыт атты түрде жасалып шықты. П.Линг (1776-1839) XIX ғасырдың 1-ші жартысында Даниядағы гимнастиканы зерттей бастады. Дания ол уақытта гимнастиканы тарату бойынша, Батыс Еуропадағы ең алдыңғы елдердің бірі болды. 1831 жылы П.Линг дене тәрбиесінеде өзінің әдістері мен амалдырын қолданды. Ол адамның денесін дамытып, нығайтатын жаттығуларды дамыту қажеттілігін айтты. Гимнастиканың педагогикалық маңызын ол ескермеді. Негізінде әскери қолданбалы бағытта гимнастиканың француздық жүйесі шведтік гимнастикамен бір уақытта қалыптасты. Франциядагы гимнастикалык жүйені құрушы негізгі гимнастиканың жүйесін даниялык М.Бун ұсынды. Ол гимнастиканың шведтік жүйесін жаңартты, сабақтағы университет ішілік жүктемесін көтерген, жаттығуларды орындаудың ағымдық әдісін енгізді. Әйелдерге арналған гигиеналық гимнастика жүйесінің ішінде Э.Бьеркстен жүйесі үлкен беделге ие болды. Мүнда жаттығулардың физиологиялық және эстетикалық мәні ерекше айқындалды. XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басында гимнастиканың жаңа түрлері пайда болды. Әсіресе көркем және әуендік гимнастиканың бірнеше жүйесі құрылды, кейінірек медицинаның бір саласына айналған емдік гимнастика, негізінен гигиеналық бағыттағы гимнастика жүйесі кеңінен қолданылды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №8 Гимнастика түрлерімен шұғылдануға арналған құралдар. Жоспар 1. Қозғалыстар: Орында жүру және тоқтау. Дене тәрбиесінің жалпы мақсаттарына сәйкес, гимнастика амалдарын қолданудың негізгі үш бағыты айқындалды. Гимнастикалық жаттығуларды адам денесінің жалпылама түрде даму процесінде пайдалану (оның қозғаушы ерекшеліктерін көрсету диапозонын кеңейту дене
бар ептіліктерді қалыптастыру үшін қолдану. Күрделі гимнастикалық жаттығуларды интенсивті дене тәрбиесі мен спорттық іс- тәжірибе процесінде игеру. Гимнастикалық жаттығулар гимнастикалық амалдар деп аталатын, әдеттегідей жаттығулардың мына топтарына бірігеді. Спорттық жаттығулар жалпылама дамытушы жаттыгулар қолданбалы жаттығулар еркін жаттығулар көркем гимнастикалық жаттыгулар акробатикалық жаттығулар секірулер снарядтарда орындалатын жаттығулар Гимнастика амалдарын осылайша топтастыру, қандайда бір міндеттерді орындау үшін қажетті жаттығуларды таңдауды жетілдіру. Гимнастиканың негізгі амалдарын қысқаша түрде сипаттайтын болсақ: 1. саптық жаттығулар-бұл сабақтарды жақсы үйымдастыру үшін жаттығу мезгілінде шұғылданушыларды рационалды түрде орналастыру үшін пайдаланылатын қызметін сипаттаудағы күрделі емес қозғаушы әрекеттер. Бұл жерде өзіндік жеке маңызға не келісілген ырғақты әрекеттердің дағдыларын қалыптастыру кезінде, музыкалық сүйемелдеумен болатын жүгіру мен жүру кезінде қолданылатын жаттығулар. жалпылама дамытушы жаттығулар гимнастиканың барлық түрінде қолданылады. Бұл жалпылама түрдегі дене тәрбиесінің мақсаты бойынша орындалатын үйлестіруші күрделі емес қозғаушы әрекет жаттығулар. Олар бүлшық еттің әртүрлі топтарындағы дамуын, дене сапасын жақсарту, кәдімгі қозғаушы дағдыларын қалыптастыру. Затсыз және әртүрлі заттармен орындалатын ауырлық түсіретін заттар мен гимнастикалық және тренажерлық жабдықтарды қолдану арқылы орындалатын көптеген жаттығулар бар. Бүл жерде мынаны айта кеткен жөн жалпылама жаттығулар гимнастикалық снарядтарда орындала береді. Күрделі әрі әмбебап болып табылатын снарядтарда орындалатын жаттығулар гимнастика амалдарының өз алдына бір бөлігі болып табылады. Қолданбалы жаттығулар. Қоршаған ортамен өзара әрекетінің қозғаушы ептіліктермен қалыптастырушы гимнастика амалдары. Гимнастикалық жаттығулардың оны ерекшелейтін өзіндік сипаты форма бойынша қимылдардың қатаң емес регламентациясын сақтау. Тепе-теңдікті сақтау, кедергілерден өту секілді қозғаушы міндетке қол жеткізу үшін жеке шешімге келуге рұқсат белу. Бұл жаттығулар арнайы жабдықтар арқанды, орындықтарды, қабырғада пайдалану арқылы орындалады. Осы сипаттағы көптеген жаттығуларды стандартты және стандартты емес снарядтарда орындауға болады. Бүл жаттығулар гимнастикалықойындар мен эстафеталарды өткізу кедергі жасақтарынан өту кезіндегі негізі болып табылады. Еркін жаттығу. Спорттық гимнастикадағы гимнастикалық көп сайыстың түрінің бірі. Жалпылама дамытушы сипаттағы амал болып табылады. Оны пайдалану үйлестіруші қабілеттерді дамытуға, төзімділікті күшейтуге бағытталады. Көркем гимнастикалық жаттығулар. әйелдер контингенті мен жүргізілетін сабақтарда колданылады. Олар міндеті бойынша еркін жаттығуларға жақын. Алайда олардың затсыз бұзылулар тепе-теңдіктер өзгерістер т.с.с. және заттай заттармен сақина, доп, лента тағы сондайлармен орындалатын өздеріне тән элементтер бар әртүрлі қимылдар оқу және спорттық композициясына бірігеді. Акробаттық жаттығулар. Дене мүшелерін дамытатын батылдық пен тәуекелшілдікке тәрбиелеу өте ықпал жасаушы амал болып табылады.дененің алуан түрлі қимылдары мен жағдайлары соның ішінде бастан жоғары қарай айналып секіру, кеңістіктегі арнайы бағдарды жақсартады. Секірулер. Жалпылама дамытушы тобына жататын қысқа жиіліктен секірістерге қарағанда оған аяқтың және қолдың екпінімен болатын ұшу кезеңі тән мұндай жаттығулар адамда жылдамдық, күштілік қасиеттерінің қимылдардың дәлдігін, ептілікті ерік қасиеттерін дамытады. Снарядтарда орындалатын жаттығулар. Снарядтардың құрылысына сай болатын тірек жағдайының өзгешелігі мен ерекше дене қимылы тән. Спорттық гимнастикада снарядтар ерлер және әйелдер көп сайысының түрлеріне қарай бөлінеді. Соңғы уақытта дәстүрлі гимнастикалық жаттығулар мен қатар жалпылама дамытушы сипаттағы жаттығуларды үй жағдайында орындауға мүмкіндік беретін әртүрлі тренажерлар мен құрылғылар пайда болды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 9 Шұғылдану кезінде жарақаттанудың себептері Жоспар 1. Қозғалыстың түрлері: аяқ ұшы мен жүру Жалпыдамытушы жаттығулар сыныптамасының негізі ретінде анатомиялық белгі алынған. Жаттығулар оларды адам денесінің жекелеген бөліктеріне тигізетін ыкпалы бойынша топтарға бөлінген; Қол және иық белдеуінің бұлшық еттеріне арналған жаттығулар; Дене және мойын бұлшық еттеріне арналған жаттығулар; Аяқ бұлшық еттеріне арналған жаттығулар; Денедегі барлық бұлшық еттерге арналған жаттығулар. Бұл келтірілген сыныптама шартты түрде болуы мүмкін, себебі бұлшық ет жұмыстарын нақты түрде бөлуге болмайды. Мұнда тек қандайда бір бұлшық ет топтарынын басым көпшілігі жұмыс істейтіндігі көрсетіледі. Әрбір бұлшық ет тобылын жұмыс істеу сипатына қарай жаттығулар күшті, икемділікті қозғалыс жылдамдығын, үйлесімділік мүмкіндіктерін дамытуға бағытталады, ал төртінші топ жаттығуларына дұрыс дене тұрқын сезінуге және тыныс алуға арналған жаттығулар қосылады. Ең жоғары жылдамдықпен орындалатын күштік жаттығулар жылдамдық күштік жаттығулар деп аталады. Жалпы дамытушы жаттығулар оқытушының санап тұруы мен немесе әрбір жаттығушының өзіндік қарқынымен орындалады. Мысалы; күреске тартып алуға байланысты қарсылық көрсету жаттығулары, немесе барынша күш салуды, дербес жылдамдықты талап ететін жаттығулар дербес ырғақпен орындалады. Гимнастика сабағында жалпы дамытушы жаттығуларды өткізудің басты шарты жаттығуларды музыкалық әуенмен орындалатын жаттығулар болып табылады. Музыканың көмегімен гимнастика сабақтары өте мықты эстетикалық құралына айналады. Жаттығушылар сабақ барысында музыкалық іліммен танысады, музыканың жанры мен формасы, метр мен тактының құрылымы, ырғақпен метро ырғақ туралы түсініктерге ие болады. Сонымен қатар музыка қимыл сұлулығы сезімін тәрбиелеу секілді міндеттерді шешуге де ықпал етеді, сондықтан ол көптеген өнер түрлерінде, еңбек процесінде, спорт түрлерінде пайдаланылады. Дегенмен гимнастика сабақтарында музыка текқана жаттығушылардың эмоционалдылығын, көтеріңкі көңіл күйін, өзін-өзі жақсы сезінуін қалыптастыратын қимылдарды орындалып жатқан шығарманың ырғағына, қарқынына, сипатына сәйкес орындай білуін қалыптастыру құралы болып табылады. Тәжірибеден байқалғандай қолданудың дұрыс әдістемесі жаттығушылардың жалпы үлгерімін арттыруға және оардың қимыл әрекетін тез игеріп алуына көмектеседі. Гимнастика сабақтарында пайдаланылатын музыка ырғағы нақты әрі анық болуга тиіс. Сонымен қатар жаттығушылардың сана сезіміне әсер етіп олардың эмоционалдық жағдайына кері ықпалын тигізбес үшін тақырыбы, сипаты жағынан дерексіз болғаны жөн, өйткені мұндай жағдай негізгі жұмысқа кері әсерін келтіруі мүмкін. Осылайша негізінен қимыл мен музыка байланысының метро ырғақтық жағы игеріледі. Жалпы дамыту жаттығуларын жүргізу барысында музыкалық сүйемелдеу, мүғалімді жаттығу орындаудың қажетті ырғағы мен қарқынын сақтап түру үшін үнемі есеп жүргізіп тұрудан басталады.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №10. Жарақаттанудың алдын алу шаралары. Жоспар 1. Жүру: қиғашпен, орталық арқылы Жалпыдамытушы жаттығулар құрылымы жағынан қарапайым және жаттығушылардың бәріне бірдей жеңіл. Олар гигиеналық, өндірістік және негізгі гимнастикамен айналысудың негізі болып табылады. Бұл жаттығуларға үйрену оңай. Қандай да бір жаттығуды бірнеше рет қайталасаңыз болғаны. Сонымен қатар, жақсы игерілген жаттығуларды орындау барысында ғана барынша күш салуға болатынын еске сақтаған жөн. Жалпы дамытушы жаттығуларға үйрету барысында бұлшық еттердің жиырылу мүмкіндіктері толығымен іске қосылмайды. Демек, қандай да бір дене сапасын тәрбиелеуге арналған жаттығуларды пайдаланбас бұрын. алдымен жаттығуларды толық игеріп алу керек. Жалпыдамытушы жаттығулар көмегімен дененің жекелеген бөліктеріне немесе бұлшық ет топтарына оқшауланған әсер етуге болады. Жаттығулардың бұл ерекшелігі қозғалыс аппаратының үйлесімді дамуына қол жеткізуге мүмкіндік береді. Оның үстіне , қандай да бір дағдының даму деңгейін қадағалап және қолдап отыру, сонымен бірге артта қалғанын үнемі дамытып отыру мүмкіндіктері бар. Жалпыдамытушы жаттығулар жасау барысында денеге түсетін салмақ көлемін реттеп отыру оңай. Денеге түсірілетін салмақ жаттығу жасалатын бұлшық ет ширығуының қарқындылығына қарай өзгеріп отырады. Бұлшық ет ширығуы қарқындылығының артуына төмендегіше қол жеткізуге болады. Жаттығу ұзақтығын арттыру арқылы (бір жаттығуды қайталау саны) Жаттығудың орындалу жылдамдығын жоғарлату арқылы
Бастапқы қалыпты өзгерту арқылы (жатып таянуда қолды бүгу т.б.) Ерік күшін қолдана отырып денеге салынатын салмакты арттыруга жоне төмендетуге болады, сонымен қатар, ерік күші бұлшық еттердің ширығуын нақтырақ сезінуге мүмкіндік береді (көңілді олардың жүмысына шоғырландыру, шаршау сезімін басу) Денеге салынатын салмақ жаттығуларды жасау тәсіліне байланысты. Жалпыдамытушы жаттығулар әр түрлі демалыс интервалымен орындалу мүмкін. Демалыс уақыты қысқа болған сайын, денеге салынатын салмақ та үлғая береді. Жаттығушылардың эмоционалдық жағдайы салынатын салмақ көлеміне және шаршаңқылығына әсер етеді. Жаттығуларды ойын тәсілімен жүргізген жағдайда шаршаңқылық төмендейді, сонықтан барынша үлкен көлемде жұмыс жасауға болады.
Жалпыдамытушы жаттығулары көмегімен мынадай міндеттер тобы шешіледі: - Білім -берілген әртүрлі параметрлерімен қозғалыс қимылдарын орындай білуді қалыптастыру (ширығу деңгейі бағыт, амплитуда, қарқын,ырғақ) жекелеген компоненттерді және аяқталған (қарапайым) қозғалым қимылдарын игеру: өмірлік маңызы зор істер мен дағдыларды қалыптастыру.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 11 Гимнастикалық терминология. Жоспар Сапқа тұру және сап өзгерту Гимнастикалық әдістемелік жаттығулардың өзіндік ерекшелігіне сай бейімділігін әдіс-тәсілдердің жиынтығы ретінде қалыптасты. Гимнастикалық жаттығуларға жатқызуға мүмкіндік беретін сондай өзіндік ерекшеліктерге, қозғалыстардың қатаң түрде регламенттелген бағдарламасы жағдайында үйлесімділік және қозғалыс амалдарының айқын көрінуі жатады. Мұнда бастапқы және соңғы жағдай қозғалыстардың бағыты мен амплитудасы бұлшық еттердің жұмсалатын күшінің сипаты дәл көрсетіледі. Қозғалыстардың стандартты бағдарламасына қарай қозғалыс дағдыларын үйретуге , қалыптастыруға және орнықтыруға қолайлы жағдайлар қалыптасқан. Гимнастиканың әдістемелік ерекшеліктеріне мыналар жатады: 1. Организмге жан-жақты әсер ету. Тірек - қозғалыс аппараттарының барлық бөліктеріне ағзаның әр-түрлі жүйесінің функционалдық жағдайына және жалпылама өмір сүру деңгейіне ықпал ететін жаттығулар таңдап алынады. Қозғалыс дағдылары мен функционалдык дайындыгы сонымен қатар дененің күш қуатын, шыдамдылығын, иілгіштігі мен жылдамдығын жетілдіруші процестерді қосатын міндеттер атқарылады. Гимнастика құралдары - жаттығуларының алуан түрлілігі. Гимнастиканың ғажайыптылығы сонда , оның құралдары яғни алуан түрлі жаттығулардың саны өте көп болады. Дене тәрбиесінде және спорттық біліктілікті арттыру процесінде пайда болатын кез-келген міндетті сауықтыру қолданбалы және спорттық сипаттағы гимнастикалык жаттығулар көмегімен оларды интенсивтіліктің әр-түрлі дәрежесімен қолдана отырып шешуге болады. Алга иілуді бастапқы жағдаймен түрлендіруге болады. Оны иіле тұрып, денені айналдыра қолдың қосымша қозғалысы арқылы орындаған жөн. Бұл жағдайда иілудің әрбір түрі өз алдына жеке бір жаттығу ретінде болады. Себебі оны орындау дербес жеке міндетті шешеді. Гимнастиканың көптеген жаттығулары емес, олардың кешенді жиынтығы қолданылады. Гимнастика сабақтарында жаттығулардың алуан түрлері соның ішінде спорттық құрылымдармен (снарядтар) болатын түрлері де қолданылады. Ал гимнастиканың спорттық түрлеріне көпсайыстық сипат тән. Мұнда спортшылар гимнастиканың әр-түрлі түрлері бойынша дайындықтан өтеді. Жаттығуларды таңдап алу ықпалы. Белгілі бір сапаны дамыту, бұлшық еттердің жекелеген топтарын жетілдіруден, ағзаның қандайда бір қызметін қалыпқа келтіруден туындайтын міндеттерді гимнастикалық жаттығуларды ,оларды қолдану әдістемелерін таңдап алу арқылы шешуге болады. Кеңістік пен уақыттың және күш-қуаттың сипаттағы жаттығулардың кез-келген бөлігіне ықпал етуге мүмкіндік береді. Бұл мүмкіндіктер емдік дене тәрбиесінде , және де спорттың өзге де түрлерінде пайдаланылады. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 12 Гимнастикалық терминология, оның маңызы және оқыту әдістемесі» курсының негізгі міндеттері. Жоспар 1. Алшақтау және жақындау Эгоизмге , жекешілдікке жағымсыз бәсекелестікке тәрбиелеу біздің еліміздегі дене тәрбиесінің міндеттеріне жауап бермейді. Гимнастиканың әр түрлі ұлттық жүйелерін тарихи тұрғыдан бағалау олардың классикалык мәнін ашып беругe мүмкіндік береді. Гимнастика курсында оқушылармен жүргізілетін тәрбие жұмысына , шұғылданушылар ұжымымен тілдесу формалары мен әдістеріне , үгіт насихат жұмысына жататын жалпы педагогикалық сипаттағы жаңа білімдер , ептіліктер мен дағдылар пай да болып одан бұрынғылары дамып отырады. Бұл жерде қоғамдық-педагогикалық, және оқу-өндірістік іс-тәжірибеге қамқорлық жұмысына ерекше маңыз беріледі. Егер де нақты айтар болсақ, олар мыналар:Мектепте гинастика секциясын ұйымдастыру , әр-түрлі топтармен сабақ жүргізу , гимнастиканың маңызы жөнінде әңгіме өткізу , мейрамдарға гимнастикалық көрсетілімдерді дайындау және т.б. Педагогикалык факультеттерде гимнастика курсын окыту мынаны қарастырады маманның қолында бұқаралық түрлерінің барлық негізгі құралдары болуы тиіс. Жаттығулары практика жөнінде меңгерілуі тиіс. Жаттығуларды снарядтарда орындау дайындықтың оқу бағдарламасының көлеміне де , сондай ақ спорттық бағдарлама көлеміне де кіреді. Секірулер көркем гимнастиканың жаттығулары , еркін және акробатикалық жаттығулар. Сол көлемде гимнастиканың негізгі қолданыс кұралдарының ішіне кіреді. Мүнда тек студенттердің қандай да бір жаттығуларды үйрететін ептіліктер мен дағдыларды қалыптастыруына да ерекше көңіл бөлінеді. Бұл курстын теориялык бөлімдерін біріктіретін өте ауқымды тарауы. Команда беру , көрсету, түсіндіру, көмек қабылдау, кателерді түзетү. шұғылданушылардың үлгерімі мен функциналдық жағдайын педагогикалық бақылау, сабақтарда қолға алынатын қауіпсіздік шаралары. Міне мүның бәрі бірден академиялық сабақтардың толық тізімін білдіре бермейді. Гимнастика түрлері мен сабақтың әр-түрлі формаларын игеру кезінде контингенттің ерекшеліктері ескеріле отырып жүргізілетін жұмыстардағы ептіліктер мен дағдыларын , білімдерін қалыптастырады. Бұл ерекшеліктер: жас ерекшеліктері мен жыныс ерекшерліктері болып табылады.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №13 Қимылдар мен тұрақты қалыптарға арналған /атаулардың/ терминдердіңқұралу ережелері. Жоспар 1.Музыка практикасы.4-ке санау Дене жаттығуы - шынығудың негізгі құралы. Дене тәрбиесінің нәтижелілігі барлық құрал -жабдықтарды тиімді қолданғанда ғана жеткілікті нәтиже береді, алайда, дене тәрбиесінде артық салмақтан арылу үшін дене жаттығуына келіп тірелеміз. Оның мынандай себептері бар : 1. Барлық педагогикалық мәселелердің ішінде тек дене тәрбиесі ғана қимыл әрекет пәні болып есептеледі. 2. Дене жаттығуы организмнің морфофункциональды жағдайына ғана ықпал жасап қоймайды, жаттығушының жеке басына да ыкпалы зор. 3. Дене жаттығуы - адам ойының және бет әлпетінің қозғалыс жүйесі. 4. Дене жаттығуы - бүл дене тәрбиесі аясында қоғамдық тарихи тәжирбені, оның ғылым және тәжирбелік жетістіктерге жету тәсілі. 5. Алам қозғалысында табиғи мұқтаждықты қанағаттандыратын да дене жаттығуы.
Қайталанған дене жаттығулары тиімді болуы да мүмкін, ал керісінше. әр түрлі дене жаттығуларынан бірдей нәтиже байланыстылығының шығуы мүмкін. Бүл дене жаттығуларының өзара үздіксіз дәлелі болып табылады. Демек шарттарды білу дене жаттығуларының тиімдлігін анықтау, педагогикалық процестерді бағыт - бағдарды көтеруге мүмкіндік береді. Шарттардың көп түрлілігі, классификацияланып, мына төмендегіше болуы да мүмкін. І.Мұғалім окушының жеке мінез ерекшеліктері аса маңызды етеді. Оқыту процесі екі жақты процес — мүғалім оқытады, оқушы оқиды, сондықтан кімнің қалай оқытанында, дененің дамуы оқыту мен үйренудің сапасына байланысты. 2.Дене тәрбиесі заңдылығына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттармен бейнеленеді. Неғүрлым дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық, физиологиялык еркшеліктері көбірек анықталса, соғүрлым ( педагогикалық мэселелерді шешу тиімді болмақ. З.Әдістемелік шарттар дене жаттығуларын орындауда кеңейтілген талаптар тобын біріктіреді. Дене жаттығуларын үйренуде және оны басқа да педагогикалық мәселелерді шешуге қолдана отырып, тиімді мүмкіндіктерді, яғни шешімін табатын мақсатты білу және үлкен жетістікке жету, екіншіден , оның қүрылымы, үшіншіден, қайталау тәсілдерін игеру шешуші ол атқарады. Бүл дене жаттығуын жасауда, құралдарды таңдауда және педагогикалық мәселелерді шешудегі дене тәрбие әдістерін анықтайды. Дене жаттығуларының тиімділігі тек аса кеп жүктемелерден кейін байқалады. Дене жаттығуларының нәтижесі оны орындау тәсілдеріне де байланысты.Оны орындауда кәсіпқойлықты , функциональды өзгерістерді, белгілі бір уакытты сақтауды талап етеді. .4. Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгі принциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты - адам өмірін керекті дене жаттығулар вариантарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін , гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек. Қанша жерден педагогикалық процесс жаксы ұйымдастырылғанымен режим бүзылған жағдайда жетістікке жету жағы шамалы ғана болмақ, демек дене жаттығуларының тиімділігі, пайдасы болмайды деген сөз. Гигиеналық шарттар екі салаға бөлінеді: 1) Дене тәрбиесі процесінен белек адам өміріндегі қоғамдық еңбек гигиенасы, демалу , тамақтану нормалары жаттығуларының толық дерлік орындалуын қамтамасыз етеді. 2) Дене тәрбие процесінде гигиеналық нормалардың сақталуы, арнайы тамақтану, ауаның тазалығы тынығу орындары болуы шарт. 5. Метеорологиялық шарттар - дене жаттығуынан көп әсерлі жетістіктерге жету шарттары, іс-қимыл заңдылықтары тобын құрайды. Адам әр кезде қоршаған ортамен тығыз байланыста. Ауа райының бұзылуы, күннің өтуі, атмосфералық қысымдар бәрі-бәрі адам организіміне әсер етпей қоймайды, сондайда дене жаттығуы тиімді. Бұның бәрі дене жаттыгуы техникасында баяндалады. Дене тәрбие процесінде табиғи күшті пайдалану екі бағытта жүргізіледі. 1) Табиғи күштың дене жаттығуы үшін әрекеті аса пайдалы. Олар адам организміндегі қозғалысқа ықпал жасап тиімділігін арттырады және толықтырады. 2) Табиғи күш күн көзінде, суда сауықтыру. шынықтыру құралы іспеттес. Табиғи күшті пайдаланудың басты талаптарының бірі дене жаттығуымен қабат жүйелі және кешенді түрде қолдану. 6. Ықпал жасау шарттарының бірі - дене жаттығуларының соңғы нәтижесін анықтау. Сондай-ақ дене тәрбиесінің негізгі құралдарын ғана емес, қосымша - гигеналық, метеорологиялық өлшемдерді де қарастырады. Әрбір құралдың өзіндік мүмкіндіктері мен адам организмін шынықтырудағы ролді анықтайды . 7. Материалдық шарт спорттық жетістіктерге жетуде үлкен рөл атқарады. (спорттық іргетас, құрал-сайман, киім және т.б.).
Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалімнің педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар, Дене жаттығуларының негізгі жүйесін өңдеу; дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен пайдалану, дене жаттығуларына кешенді қосымша қүралдарды тиімді пайдалану. " Дене жаттығуы " үғымы адамның қимыл- әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты . Қозғалыс - организмнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін ерікті қозғалыстың маңызы зор. Әрбірерікті қозғалыстың үш белгісі бар. 1) Ол әрқашанда сана - сезім қызметі болып табылады; 2).Қозғалыс-адам әмірінің ерікті серігі. Қозғалысты үйрену оқушы еркінің төселу деңгейін жоғарылатады. Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады . Жеке қозғалыстар қимылдың әлементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады. Мысалы, аяқтың, қолдың, дене қозғалысы қимылын секіру түрінде оқушы еркін аткара алады. Бір ғана қозғалыспен әр түрлі қимыл әрекетпен әр түрлі қозғалысты іске асыруға болады. Яғни бұл былай түсіндіріледі бір ғана қимылдан әр түрлі қозғалыс тууы мүмкін және қайталанған қозғалыстар әр түрлі жылдамдықта іске асады. Алға қойған мақсатты шешу қозғалыс жүйелерінің сапасы мен сәйкестігі қорытындысымен анықталады. Қимылды іс-әрекеттің нақты тәсілі ретінде жүзеге асыруға болады. Мысалы: Оқушылардың оқу іс-әрекеті дене шынықтыру сабағында қозғалыс , жүйесін меңгеруден тұрады . Сондай-ақ бұл мәселеге мемлекеттік бағдарламаларда қаралған. Әрбір қозғалыстың өзіндік әлеуметтік бейнесі бар. Сондай-ақ оқушы қозғалысты қоғамдық тәжірибе мен білімге сүйене отырып жаттығады. Сонымен қатар, қозғалыс кейбір педагогикалық мәселелерді шешуге бағытталған. Мысалы: 6 -сынып оқушысы қысқа қашықтықта жүгіруді, ұзындыққа және биіктікке секіруді, доп лақтыруды үйренгеннен кейін өзін жеңіл атлетика бөлімі бойынша «Еңбек және қорғанысқа дайындық» кешенінің талаптарын орындауға дайындайды. Қозғалыстың көпшілігі оқушы жаттығуының негізінде қалыптасады. Қозғаушы қимыл әрекет дене жаттығуы деп аталады, ол адамның шынығуы үшін таңдалынған. Әрбір қимыл әрекет дене жаттығуы деп атала бермейді, ол тек дене тәрбиесі мақсатында жасалған міндеттерді шешеуге бағытталған. "Дене" сөзі істелінген жүмыстың бейнесі , адам денесінің сыртқы бейнесінде және оның бөлігінде көрінеді. Дене жаттығулары , дәлірек айтқанда, ерікті акт, сана қызметі больш табылады . Ал жаттығу - адамның физикалық жэне психикалык қасиетін арттыруға бағытталған іс-әрекет. Сонымен, дене жаттыгуы . біріншіден, нақты қимыл - әрекет, ал екіншіден, бірнеше рет қайталау процесі.
І.Дене жаттығуымен педагогикалық мақсат жүзеге асады, еңбек қимылымен өндірістік мақсат жүзеге асады. 2.Дене жаттығулары дене тәрбие заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы-әрекеті - өндіріс заңдылыктарына сәйкес орындалады.Еңбек қимылы мен дене жаттығуларының сыртқы үқсастықтарына қарап, бір-бірімен ауыстыруға болмайды. Барлық козғалыс, қимыл әрекет дене жаттығуы заңдылықтарына бағынады, сондай-ақ оқушы организміне тиімді әсер етеді, ал екінші жағынан, жоғары көрсеткішке жетуге мүмкіндік береді. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №14 Негізгі және қосымша терминдердің сипаттамасы Жоспар 1. Жалпы дамыту жаттығулары Бөлшектеп машықтандыру әдісінің педагогикалық артықшылықтары : 1. Қозғалу кимылдарына машықтану процесін женілдетеді. Бұл ретте, шәкірт мақсатқа аз жеке икемдік қимыл қорын келе -келе молайту жолымен жетеді. Соның нәтижесінде оның бойында кажетті қимыл икемділігі қалыптасады. Мұндай тәлім әрбір детальға мүқият назар аудара отырып , түтас алғанда қозғалу- қимылдау әдісіндегі оның атқаратын ролін жете сезіп білуге ықпал етеді. Бүл өз кезегінде жеке элементтер мен түтас қимылдарды жете игеріп меңгеруге жетелейді. Осының нәтижесінле_машықтану мерзімі қысқарып, қозғалудың жалпы мәдениеті арта түседі. 2. Бөліп – бөліп машықтандыру әрбір сабақ барысында үйрету процесін нақтылап оны орнықтыра түседі, өйткені шәкірттердің әрбір элементті табысты меңгеруі көнілде канағаттанушылық сезімін оятады. 3. Қорытындаушы жаттыгулардың мол болуы машықтану сабақтарынын әр алуан болып түрленіп , үйрету процесініц тартымды болуына оң ықпал етеді. 4. Қимыл бөліктерін үйрену барысында жинақталатын козгалысты қимыл машықтарының қомақты қоры балалардың қозгалып, қимылдауда тәжирбесін молайту мәселесін табысты етіп шсшуге мүмкіндік береді. 5. Бөліп - бөліп /үйрету әдісін қолдану естен шыққан машық - дағдыларды тез қалпына келтіруге ықпал етеді. 6. Бұл әдіс үйлестіру жағынан күрделі қимылдарды зерттеуде және жекелеген дене буындарына бұлшық ет топтарына әсер етуде аса қажетті. Сонымен бөліп-бөліп әдісі зерттелінетін қимылдарға творчествалық тұрғыдан талдау жасауға көмектеседі және қимылдарды тек олардың сыртқы түр-тұрпатында сезініп, қабылдауға мүмкіндік бермейді. Тұтас үйрету әдісі қимылдарды үйретудің түпкі мақсаты күйінде зерттеуді қарастырады. Бұл әдіс үйретудің кез-келген кезінде қолданыла береді. Егер шәкірттердің дайындық деңгейі жоғары болып, жаттығулар қарапайым да жеңіл болса, бүл кезде қорытындаушы жаттығуларды қолдануға қажеттілік болмай, түтас үйрету әдісі үйретудің алғашқы кездерінде ғана қолданылады. Қорытынды, яғни соңғы кезеңде түтас машықтандыру кез-келген қимылдарды игеру кезінде қолданылады. Егер алғашқы кезеңдерде қимылдар дараланған түрде қолданылса, қорытынды кезеңінде олар міндетті түрде түтасымен орындалады. Өйткені онсыз дене жаттығуларының техникасын жеттілдіру мүмкін емес. Кейбір қимылдар шәкірттердің жақсы дайындығымен салыстырғанда тым қарапайым болуы мүмкін, сондықтан мүндай жағдайда бөліп-бөліп үйрету әдісі педагогика түрғысынан алғанда өзін ақтамайды . Мәжбүрлік - жеңілдету үйрету әдісі "жасанды басқару ортасы " теориялық тұжырымдамасына мінезделінеді. (М.П.Ратов) Оны машықтандыру әдісінің тұтас алғанда вариантты ретінде қарастыруға болады . Бүл ретте қолдан жасалынған және қатаң тәртіппен белгіленген жағдайларда үйретілетін жаттығуларды (немесе оның элементті) ой елесінен өткізіп жаттығушының мүмкіндігін қамтамасыз ететіндей етіп техникалық жабдықтарды, яғни тренажерларді пайдалану керек. Бүл үйренушіге қорытындының жоспарланған денгейінде жаттығуларды орындауға мүмкіндік береді. Бұл әдіс үйренушінің дене дайындығының денгейін көтере отырып, қозғалтқыш дағдыларды қайта жабдықтауда қажет етпейді. Бүл машықтанудың ерте басында – ақ козғалтқыш қимылдық жылдамдық негізінің ырғағы мен бұлшық ет үйлесімділігін реттеу жолымен қол жетеді. Әрбір тренажерлік жабдық қозғалу қимылының нақты бір түріне арналып жасалынады. Спринтірлік жүгіруге үйретуге арналған "озуды жеңілдетін" тренажері жүзу кезінде шыркөбелек айналу техникасына машықтануға арналған.
Ойын әдісі дене тәрбиесіндегі ойындарға тән көптеген белгілерімен сипатталынады. Ойын дене тәрбиесінің құралы ғана емес, сонымен қатар ол үйрету мен тәрбиелеудін тиімді әдісі болып табылады. Сондықтан да ойын әдісінін табиғатын үғыну үшін жалпы ойынның мәнін айқындап түсіне білу керек. Дене тәрбиесіндегі кез келген ойынның мазмүнның негізін адам денесінің дамып , жетілуіне ыкпал ететін қимылдар құрайды. Өйткені , гимнастика , спорт, туризм арасындағы айырмашылық көп жагдайда шартты болып келетінін айта кету керек. Бүл шарттылық олардың дамуы қарқынына карай айкын көріне бастайды. Ойынды белгілі ережелер шегінде орындалатын қимылдарлың жүйесі деп тану керек.
1. Ойын қимылдарындағы айқын көрінетін бәсекелестік пен сезімдідік. 2. Күрес жүргізу шарттарының қимылдарды жасау талаптарының ауытқып өзгеріп отыруы. 3. Қимыл жасауда творчествалық, инициативаға жоғары талаптарды кою. Ойын жағдайларының түрленуі дене жаттығуларының нәтижелігін дербес тандауды талап етеді. 4. Қимылдар мен артык қимыл жүктемесі сипатында қатаң белгіленген уакыт тәртібінің жоқтығы. 5. Әр түрлі қиыл дағдылары мен сапаларының кешенді көрініс табуы. 6. Көп жағдайда ойыншылар арасындағы қарым қатынас қандай бір зат, немесс доп арқылы атқарылады. .
Жарыс тәсілінің өзіне тән белгілері бар. Атап айтқанда жарыс тәсілі арқылы кез-келген дене жаттығуларын орындауға болады. Өзіне тән белгілері бірнеше жолдармен ерекшелінеді: I Жаттығушылардың күшін салыстырып, олардың кимылын белгілі бір дәрежеге сәйкестендіріп , жеңімпаздарды айқындау. 2. Жарыс тәсілі жаттығушылардың функционалды жэне психикалық мүмкіншіліктерін толық ашудағы және дене дайындығын көтерудегі рөлі өте үлкен. 3. Оқушыларға берілген тапсырмаларды бір жүйеге келтіреді және жаттығуларды жетілдіріп, дене сапасын тәрбиелеу барысында шектеулі жағдайда қолданылады . Жарыс кезінде пайда болған мәселелер тез шешім қабылдауды талап етеді. Жарыс тәсілі балаларды аз уақыт ішінде жаттығуларды оқып үйренуге мүмкіншілік туғызады. Жарыс тәсілдерін дүрыс пайдалаудың нәтижесінде оқушылардың ептілік, төзімділік, шыдамдылық қасиеттері жетіледі. Егер сабақ барысында, жарысты өткізу кезінде мұғалім қателіктер жіберсе, (олардың мінез-құлқын дүрыс бағаламау) онда тәрбиелеумен түзелмейтін жағдайларға душар болуы мүмкін. Үйренген қимылдарға, әдістерге сәйкес келетін дене жаттығуларын орындату жақсы нәтижелерге кол жеткізеді. Бүл окыту барысында оқушылардың саналығымен жоғарылатуға, үйретілетін жаңа қозғалыстарды дүрыс кабылдаута жетелеп, оған ұқсас әдістерді тез, әрі жеңіл орындауға септігін титізеді. Мысалы, қар лақтырып ойнаған бала допты нысынаға дәл тигізу машығын қалыптастырады. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №15 Гимнастика жаттығуларының жеке топтары Жоспар 1.Гимнастикалық қабырғадағы, гимнастикалық отырғыштағы жаттығулар Дене тәрбиесінің жалпы мақсаттарына сәйкес, гимнастика амалдарын қолданудың негізгі үш бағыты айқындалды. Гимнастикалық жаттығуларды адам денесінің жалпылама түрде даму процесінде пайдалану (оның қозғаушы ерекшеліктерін көрсету диапозонын кеңейту дене
бар ептіліктерді қалыптастыру үшін қолдану. Күрделі гимнастикалық жаттығуларды интенсивті дене тәрбиесі мен спорттық іс- тәжірибе процесінде игеру. Гимнастикалық жаттығулар гимнастикалық амалдар деп аталатын, әдеттегідей жаттығулардың мына топтарына бірігеді. Спорттық жаттығулар жалпылама дамытушы жаттыгулар қолданбалы жаттығулар еркін жаттығулар көркем гимнастикалық жаттыгулар акробатикалық жаттығулар 7. секірулер снарядтарда орындалатын жаттығулар
Гимнастиканың негізгі амалдарын қысқаша түрде сипаттайтын болсақ: 1. саптық жаттығулар-бұл сабақтарды жақсы үйымдастыру үшін жаттығу мезгілінде шұғылданушыларды рационалды түрде орналастыру үшін пайдаланылатын қызметін сипаттаудағы күрделі емес қозғаушы әрекеттер. Бұл жерде өзіндік жеке маңызға не келісілген ырғақты әрекеттердің дағдыларын қалыптастыру кезінде, музыкалық сүйемелдеумен болатын жүгіру мен жүру кезінде қолданылатын жаттығулар. 2.. жалпылама дамытушы жаттығулар гимнастиканың барлық түрінде қолданылады. Бұл жалпылама түрдегі дене тәрбиесінің мақсаты бойынша орындалатын үйлестіруші күрделі емес қозғаушы әрекет жаттығулар. Олар бүлшық еттің әртүрлі топтарындағы дамуын, дене сапасын жақсарту, кәдімгі қозғаушы дағдыларын қалыптастыру. Затсыз және әртүрлі заттармен орындалатын ауырлық түсіретін заттар мен гимнастикалық және тренажерлық жабдықтарды қолдану арқылы орындалатын көптеген жаттығулар бар. Бүл жерде мынаны айта кеткен жөн жалпылама жаттығулар гимнастикалық снарядтарда орындала береді. Күрделі әрі әмбебап болып табылатын снарядтарда орындалатын жаттығулар гимнастика амалдарының өз алдына бір бөлігі болып табылады. Қолданбалы жаттығулар. Қоршаған ортамен өзара әрекетінің қозғаушы ептіліктермен қалыптастырушы гимнастика амалдары. Гимнастикалық жаттығулардың оны ерекшелейтін өзіндік сипаты форма бойынша қимылдардың қатаң емес регламентациясын сақтау. Тепе-теңдікті сақтау, кедергілерден өту секілді қозғаушы міндетке қол жеткізу үшін жеке шешімге келуге рұқсат белу. Бұл жаттығулар арнайы жабдықтар арқанды, орындықтарды, қабырғада пайдалану арқылы орындалады. Осы сипаттағы көптеген жаттығуларды стандартты және стандартты емес снарядтарда орындауға болады. Бүл жаттығулар гимнастикалықойындар мен эстафеталарды өткізу кедергі жасақтарынан өту кезіндегі негізі болып табылады. Еркін жаттығу. Спорттық гимнастикадағы гимнастикалық көп сайыстың түрінің бірі. Жалпылама дамытушы сипаттағы амал болып табылады. Оны пайдалану үйлестіруші қабілеттерді дамытуға, төзімділікті күшейтуге бағытталады. Көркем гимнастикалық жаттығулар. әйелдер контингенті мен жүргізілетін сабақтарда колданылады. Олар міндеті бойынша еркін жаттығуларға жақын. Алайда олардың затсыз бұзылулар тепе-теңдіктер өзгерістер т.с.с. және заттай заттармен сақина, доп, лента тағы сондайлармен орындалатын өздеріне тән элементтер бар әртүрлі қимылдар оқу және спорттық композициясына бірігеді. Акробаттық жаттығулар. Дене мүшелерін дамытатын батылдық пен тәуекелшілдікке тәрбиелеу өте ықпал жасаушы амал болып табылады.дененің алуан түрлі қимылдары мен жағдайлары соның ішінде бастан жоғары қарай айналып секіру, кеңістіктегі арнайы бағдарды жақсартады. Секірулер. Жалпылама дамытушы тобына жататын қысқа жиіліктен секірістерге қарағанда оған аяқтың және қолдың екпінімен болатын ұшу кезеңі тән мұндай жаттығулар адамда жылдамдық, күштілік қасиеттерінің қимылдардың дәлдігін, ептілікті ерік қасиеттерін дамытады. Снарядтарда орындалатын жаттығулар. Снарядтардың құрылысына сай болатын тірек жағдайының өзгешелігі мен ерекше дене қимылы тән. Спорттық гимнастикада снарядтар ерлер және әйелдер көп сайысының түрлеріне қарай бөлінеді. Соңғы уақытта дәстүрлі гимнастикалық жаттығулар мен қатар жалпылама дамытушы сипаттағы жаттығуларды үй жағдайында орындауға мүмкіндік беретін әртүрлі тренажерлар мен құрылғылар пайда болды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №16 Гимнастика жаттығуларының жазылу түрлері мен ережелері Жоспар 1. Қолға және иық белдеулеріне, аяққа арналған жаттығулыр Дене шынықтыру сабағының білім беру, тәрбиелік және сауықтыру міндеттері бар. Білім беру міндеттеріне: балаларды бағдарламада қаралған дене шынықтыру жаттығуларын орындауға, үйреткен жаттығуларды қалыптастыру. Сол себептен дағды мен ептіліктерін дамытуда берілген жаттығуларды қолдану. Сол себептен білім беру міндетіне балаға дене шынықтыру және спорт жайлы білім алулары, денсаулықты сақтау, дене шынықтыру жаттығуын дұрыс орындау жатады. Дене шынықтыру сабақтарында тәртіптілік, зейінділік, ерік, үқыптық, сол сияқты достық сезімі, жолдастық, табандылық сияқты т.б. сапалар тәрбиеленеді. Дене шынықтыру сабағының дұрыс ұйымдастырылуы мен өткізілуіне үйлесімді костюмдер, сабақ өтетін жердің гигиеналық талаптарға сай болуы, сабақты ашық ауада өткізу - осының бәрі сауықтыру міндеттерін шешу үшін жағдайлар жасайды. Дене шынықтыру сабағын уйымдастыру 3 бөлімнен турады: I бөлім - үйымдастыру, Бүл оқушыларды сабақтың қиын тапсырмаларын орындауға дайындау, яғни кіріспе бөлім. II бөлім - негізгі бөлім, Бүл сабақтың негізгі міндеттерін орындауға бағытталған. III бөлім - қорытынды бөлімі. Сабақ ұйымдастырылған түрде аяқталады. Оның бар бөлімі бір-бірімен тығыз байланысты. Кіріспе бөлім 5-10 минуттан, негізгі бөлім 25-30 минуттан, қорытынды бөлім 3-5 минуттан түрады. Кіріспе бөлімде сапқа тұру элементтері, гимнастикалық сап түзеу, жалпы дамытатын би жаттығулары, ойындар ойналады. Негізгі бөлімде құрал-жабдықтармен және жабдықтарсыз жалпы дамытатын жаттығулар, би жаттығулары: жүріс, жүгіру, секіру, лақтыру, өрмелеу, асылу, акробатикалық жаттығулар, тепе-теңдік, үлкен қозғалыспен айналатын ойындар,сонымен бірге, сол кластың бағдарламасынан кез-келген материал енгізілуі мүмкін. Қорытынды бөлімде организмді бірте-бірте тыныштық қалыпқа өткізу. Сапқа тұру, сабақты қорытындылау, \Үйге тапсырма беру, ұйымдасқан түрде залдан шығу жұмыстары жүргізіледі. Мүғалім сабақтың барысында оқушылардың көңіл-күйі сергек болуын қадағалау керек және оларды жаттығуларды жаксы орындауға қалыптастырған мақұл. Мүғалімнің сабаққа жақсы дайындығы оны жақсы өткізудің кепілі. Ол мүғалім бағдарлама материалымен толық таныс болуы тиіс. Методикалық әдебиеттерді қолдану, өз пәнін жетік меңгеру" басқа педагогтармен тәжірибе алмасып отыруы керек. Әрбір сабақтың жоспары болуы қажет. Сабақтағы денеге түсетін күш әр түрлі болады. Оқушыларға шамадан тыс артық күш түсіруге болмайды. Бүл олардың шаршауына, әлсіреуіне_ алып келеді, сондай-ақ жүктеме өте нашар, аз болмауы керек: Себебі ол кезде дене шынықтыру жаттығуларының әсері жеткіліксіз болады. Біздің айналамызда дене тәрбиесінің орасан бай көздері бар. Оларды терең ойланып пайдалану керек. Бүған үлкендердің тәжірибесі мен мамандардың кеңесі көмектесе алады. Дене тәрбиесі - жас адамның жалпы тәрбиенің бір бөлігі.
1) төменгі 2) орта 3) жоғарғы. Дене тәрбиесінің мақсаты: спорт жағынан жетілген, дене тәрбиесі саласында жоғарғы көрсеткіштер көрсете алатын адамды тәрбиелеу. Өз отанын қорғауда, еңбекте жоғарғы нәтиже, жететін түлғаны даярлау.
Мұғалім алдын ала оқушылардың білім деңгейі мен тәрбие жұмыстарын жоспарлау құжаттарымен мұқият танысады. 1. Әр сыныптың жылдық сағат кестесі мектептің жабдықталуына, жергілікті ауа райына, әр тоқсанда бағдарламаның өтетін бөліміне, спортты түрлеріне бөлінген сағат санына байланысты құрастырылады . 2. Сабақтың жылдық жоспары. 3. Күнтізбелік жоспар. 4. Сабақтың мазмұндама жоспары. 5. Сынақ алу құжаттары.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №17 Сап және жалпы дамыту жаттығулары Жоспар 1.ЖДЖ комплексін көрсету, айту Басапқы қалыпқа тұру үшін берілетін команда жалпы дамытушы жаттығуларды орындау кезінде бастапқы қалықа тұру үшін мынадай командалар беріледі; бастапқы қалыпқа тұрыңыз немесе қой, немесе отыр, немесе жат және т.б, Бастапқы қалыпқа тұру туралы өкім беруде оның қалай орындалатынын көрсету кажет. Мысалы сол аяқ артта, секіре және т.б. Жаттығуды бастау үшін берілетін команда жаттығуды бастау үшін мынадай команда беріледі; жаттығуды бас-та, ал жаттығуды дербес қарқынмен орындау кезінде - жаттығуды орындауға кіріс. Егер жаттығу қандайда бір бағытта немесе қандайда бір қолдан немесе аяқтан басталатын болса алдын ала берілетін командаға мыналар қосылады, мына жаққа, мынадай аяқтан немесе қолдан бас-Та!. Жаттығуды орындау барысында берілетін ескертпелер (жаттығушыларға көмек беру және қателіктерді түзету) Жаттығуларды орында барысында кейбір жаттығушылар қателіктер жібереді. Мұғалім оларды айту, көрсету және есеп жүргізу арқылы тез арада түзеткені дұрыс, ол жаттығуды тоқтатпай-ақ ескертулер жасай беруіне болады. Жаттығушылардың басым көпшілігі қателіктер жіберетін болса онда жаттығуды тоқтатып, қажетті түзетулер енгізген жөн. Жаттығуды аяқтау үшін берілетін команда жаттығуды аяқтау үшін мынадай командалар беріледі: "Тоқта!"-әдетте, "жаттығуды аяқта!" (егер мұның алдында "жаттығуды орындауға кіріс!" командасы берілген болса) Тоқта командасы музыка сөзінің аяқталуына қарай (егер жаттығу музыка әуенімен орындалатын болса) беріледі. "Еркін түр" командасы. әрбір жаттығу аяқталғаннан кейін "Еркін түр" командасы беріледі. Бірақ жаттығулармен алдын ала келісім бойынша "Тоқта" командасынан кейін комндасыз-ақ "Еркін түр" қалпын қабылдауға болады. Егер жаттығу жатып орындалатын болса, онда жаттығушылар "Тоқта" комндасынан кейін отыру қалпын қабылдайды. Оларды тұру қалпына ауыстыру үшін "Тұр" командасы беріледі. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 2. Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина 3. А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №18 Жалпы дамытушы жатты ғулар сипаттамасы. Жоспар 1.Оқу барысында оқытушының үйрету әрекеттерінің жүйелігіне әдістемелік талдау Жаттығуды түсіндіру (жаттығушыларға жаттығу туралы ақпарат беру тәсілі) Жаттығу басталатын бастапқы тұру қалпы аталады. Бастапқы қалып терминология ережелеріне сәйкес бүкіл дене немесе қол, аяқ үшін толық көрсетіледі; нақты, қысқа, қарапайым тілмен беріледі. Жаттығуды орындау барысындағы дене, аяқ-қолдардың қимыл жолдары көрсетіледі (амплитудасы және бағыты бойынша) Қимылды орындау тәсілі түсіндіріледі, яғни кимылды қалай орындау керсктілігі Соңғы қалып , жаттығуды жүргізудің міндеттері мен шарттарына байланысты мұғалім ақпарат берудің әртүрлі тәсілдерін пайдалана алады Басапқы қалыпқа тұру үшін берілетін команда жалпы дамытушы жаттығуларды орындау кезінде бастапқы қалықа тұру үшін мынадай командалар беріледі; бастапқы қалыпқа тұрыңыз немесе қой, немесе отыр, немесе жат және т.б, Бастапқы қалыпқа тұру туралы өкім беруде оның қалай орындалатынын көрсету кажет. Мысалы сол аяқ артта, секіре және т.б. Жаттығуды бастау үшін берілетін команда жаттығуды бастау үшін мынадай команда беріледі; жаттығуды бас-та, ал жаттығуды дербес қарқынмен орындау кезінде - жаттығуды орындауға кіріс. Егер жаттығу қандайда бір бағытта немесе қандайда бір қолдан немесе аяқтан басталатын болса алдын ала берілетін командаға мыналар қосылады, мына жаққа, мынадай аяқтан немесе қолдан бас-Та!. Жаттығуды орындау барысында берілетін ескертпелер (жаттығушыларға көмек беру және қателіктерді түзету) Жаттығуларды орында барысында кейбір жаттығушылар қателіктер жібереді. Мұғалім оларды айту, көрсету және есеп жүргізу арқылы тез арада түзеткені дұрыс, ол жаттығуды тоқтатпай-ақ ескертулер жасай беруіне болады. Жаттығушылардың басым көпшілігі қателіктер жіберетін болса онда жаттығуды тоқтатып, қажетті түзетулер енгізген жөн. Жаттығуды аяқтау үшін берілетін команда жаттығуды аяқтау үшін мынадай командалар беріледі: "Тоқта!"-әдетте, "жаттығуды аяқта!" (егер мұның алдында "жаттығуды орындауға кіріс!" командасы берілген болса) Тоқта командасы музыка сөзінің аяқталуына қарай (егер жаттығу музыка әуенімен орындалатын болса) беріледі. "Еркін түр" командасы. әрбір жаттығу аяқталғаннан кейін "Еркін түр" командасы беріледі. Бірақ жаттығулармен алдын ала келісім бойынша "Тоқта" командасынан кейін комндасыз-ақ "Еркін түр" қалпын қабылдауға болады. Егер жаттығу жатып орындалатын болса, онда жаттығушылар "Тоқта" комндасынан кейін отыру қалпын қабылдайды. Оларды тұру қалпына ауыстыру үшін "Тұр" командасы беріледі. Пайдаланылған әдебиеттер. 1.Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 2.Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
Мұғалімдер мен жаттықтырушылардың көп жылдық тәжірибелік жүмытарының барысында гимнастика сабактарында жалпыдамытушы жаттығулар жүргізудік бірнеше тәсілдері пайда болды. Бүл тәсілдердің әрқайсының өз артықшылықтары мен кемшшікіері бар. Сондықтан қандай да бір тәсілді қолдану үшін мұғалім ол тәсілдерді қолдану жағжайларына байланысты көтеген факторларды есепке алуы керек. Әрбір жаттығу белгілі бір қалыптан басталып сол қалыппен аяқталатын тәсіл бөлшектелген немесе әдеттегі тәсіл деп аталады. Жаттығу бір рет орындалған жағдайда цикл құрылады. Одан ары қарай кешеннің екінші және келесі жаттығуларының циклы жүреді. ЖДЖ бұл тәсілмен жүргізген кезек барлық циклдар арасында үзіліс болады. Бұл тәсіл жағдайларға байланысты негізгі болып саналады:
ол жаттығушылардың жынысына, жасына және дайындық деңгейіне тәуелсіз барлығына бірдей қолайлы түсіндіру, оқыту мүмкіндігі бар (жаттығуды орындар алдында міндетті түрде нақты қоюға және жаттығу орындау барысында қажетті түзетулер енгізуге мүмкіндік береді) салынатын салмақты оңай ауыстырып тұруға болады ЖДЖ жүргізудің әдеттегі тәсілі мүғалім жаттықтырушының кешендегі барлық жаттығуларды мүқият зерделеп алуына, оларды орындау техникасы бойынша ескртулер жасауына , жаттығушылардың жаттығу орындау сапасын сараптауына , жаттығуды орныдау барысында қажетті түзтулер енгізуіне, жіберілген қателіктерді жөндеуіне мүмкіндік береді. Бүл тәсілдің кемшілігі қозғалыс тығыздығының төмендеуі. Ағымды тәсіл. Бұл тәсілдің ерекшелігі -кешендегі жекеклеген жаттығулар арасында үзілістің мүлде немесе жартылай болмауы. Жаттығушылардың жаттығуды орындауға деген қызығушылығын арттырудан баска бұл тәсіл жаттығудын дайындық бөлімінің қысқа мерзімде орындалуын камтамасыз етеді. Ағымдағы тәсілді орындауға арналған жаттығулар кешенін қүруға төмендегілер үсынылады: бұрыннан орындалып келе жатқан, формасы жағынан қарапайым жатығуларды пайдалану бір жаттығудан екінші жаттығуға өтудің логикалығын қамтамасыз ету( бір жаттығудың соңғы қалпын екінші жаттығудың бастапқы қалпы ретінде пайдалану немесе калыпты тез әрі ыңғайлы ауыстыруға жағдай жасау) есеп жүргізудің бір типтес көлемін сақтау Жұмыс тәжірибесінде ағымды тәсілмен жаттығулар кешенін жүргізудің мынадай түрлері бар:
алдыңғы жаттығуды жүргізу барысында келесі орындалатын жаттығудың алдын ала түсіндіру жаттығуды оның орындалу барысында түсіндіру түсіндірусіз Жаттығулар кешенін жүргізудің бірінші нүсқасы қолайлырақ, себебі онда басқа нүсқаларға тән кемшіліктер жоқ. Аталған тәсілмен жаттығу жүргізу барысында мұғалім жаттығушылармен бірге қарым-қатынас жасаудың ерекшелігін есепке алуы керек. Сондықтан әрбір жаттығуды түсіндіру барысында тек қана ең қажеттілерін айтқан дұрыс. Мысалы: жаттығудың атын (еңкею, бүрылу, сермеу және т.б.) қимыл бағытын (алға, бір жанына және т.б.) қимыл басталатын жақты немесе аяқ-қолды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988
ЖДЖ кешенін жүргізудің әр түрлі әдістерін қолдану жаттығушылардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады және дене шынықтыру сабағының алға қойылған міндеттерін толығырақ шешуге көмектеседі. Дегенмен қандай да бір әдісті негізсіз қолдану қалаулы нәтиже бермеуі мүмкін. Сондықтан ЖДЖ жүргізу әдістерін кезектестіріп отырудың белгілі бір ретін сақтаған жөн.
Кешен құрудың мысалы ретінде бұл еңбекте жалпыдамытушы жаттығулардың үш кешені беріліп отыр. Негзгі тәсілдер ретінде , әдетте, бөлшектелген (әдеттегі), өтпелі және ағымды тәсілдер есептеледі. 1. кешен ( серіктестікпен орындалатын ЖДЖ) әдеттегі тәсілмен орындалады, 2 кешен - өтпелі және 3 кешен ( ырғақтық гимнастика) -ағымды. Жаттығулар гимнастика бөлімінің орташа даярлыктағы ( 2-3 курстар ) студенттеріне арналып жинақталған. Кешендер мазмүнының сипаты және құрылымы жағынан айырмашылығы аз, сондықтан қанда да бір кешенді белгілі бір тәсілмен орындау үшін берілетін нұсқалар шартты болып табылады.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция № 21 ЖДЖ үйрету тәсілдері Жоспар 1.Еркін жаттығулар Дене тәрбиесінің нәтижелілігі барлық құрал -жабдықтарды тиімді қолданғанда ғана жеткілікті нәтиже береді, алайда, дене тәрбиесінде артық салмақтан арылу үшін дене жаттығуына келіп тірелеміз. Оның мынандай себептері бар : 1. Барлық педагогикалық мәселелердің ішінде тек дене тәрбиесі ғана қимыл әрекет пәні болып есептеледі. 2. Дене жаттығуы организмнің морфофункциональды жағдайына ғана ықпал жасап қоймайды, жаттығушының жеке басына да ыкпалы зор. 3. Дене жаттығуы - адам ойының және бет әлпетінің қозғалыс жүйесі. 4. Дене жаттығуы - бүл дене тәрбиесі аясында қоғамдық тарихи тәжирбені, оның ғылым және тәжирбелік жетістіктерге жету тәсілі. 5. Алам қозғалысында табиғи мұқтаждықты қанағаттандыратын да дене жаттығуы. Дене жаттығуларын анықтау шарттары Қайталанған дене жаттығулары тиімді болуы да мүмкін, ал керісінше. әр түрлі дене жаттығуларынан бірдей нәтиже байланыстылығының шығуы мүмкін. Бүл дене жаттығуларының өзара үздіксіз дәлелі болып табылады. Демек шарттарды білу дене жаттығуларының тиімдлігін анықтау, педагогикалық процестерді бағыт - бағдарды көтеруге мүмкіндік береді. Шарттардың көп түрлілігі,классификацияланып, мына төмендегіше болуы да мүмкін. І.Мүғалім окушының жеке мінез ерекшеліктері аса маңызды етеді. Оқыту процесі екі жақты процес — мүғалім оқытады, оқушы оқиды, сондықтан кімнің қалай оқытанында, дененің дамуы оқыту мен үйренудің сапасына байланысты. 2.Дене тәрбиесі заңдылығына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттармен бейнеленеді. Неғүрлым дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық, физиологиялык еркшеліктері көбірек анықталса, соғүрлым ( педагогикалық мэселелерді шешу тиімді болмақ. З.Әдістемелік шарттар дене жаттығуларын орындауда кеңейтілген талаптар тобын біріктіреді. Дене жаттығуларын үйренуде және оны басқа да педагогикалық мэселелерді шешуге қолдана отырып, тиімді мүмкіндіктерді, яғни шешімін табатын мақсатты білу және үлкен жетістікке жету, екіншіден , оның қүрылымы, үшіншіден, қайталау тәсілдерін игеру шешуші ол атқарады. Бүл дене жаттығуын жасауда, құралдарды таңдауда және педагогикалық мәселелерді шешудегі дене тәрбие әдістерін анықтайды. Дене жаттығуларының тиімділігі тек аса кеп жүктемелерден кейін байқалады. Дене жаттығуларының нәтижесі оны орындау тәсілдеріне де байланысты.Оны орындауда кәсіпқойлықты , функциональды өзгерістерді, белгілі бір уакытты сақтауды талап етеді. .4. Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгі принциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты - адам өмірін керекті дене жаттығулар вариантарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін , гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек. Қанша жерден педагогикалық процесс жаксы ұйымдастырылғанымен режим бүзылған жағдайда жетістікке жету жағы шамалы ғана болмақ, демек дене жаттығуларының тиімділігі, пайдасы болмайды деген сөз. Гигиеналық шарттар екі салаға бөлінеді: 1) Дене тәрбиесі процесінен белек адам өміріндегі қоғамдық еңбек гигиенасы, демалу , тамақтану нормалары жаттығуларының толық дерлік орындалуын қамтамасыз етеді. 2) Дене тәрбие процесінде гигиеналық нормалардың сақталуы, арнайы тамақтану, ауаның тазалығы тынығу орындары болуы шарт. 5. Метеорологиялық шарттар - дене жаттығуынан көп әсерлі жетістіктерге жету шарттары, іс-қимыл заңдылықтары тобын құрайды. Адам әр кезде қоршаған ортамен тығыз байланыста. Ауа райының бұзылуы, күннің өтуі, атмосфералық қысымдар бәрі-бәрі адам организіміне әсер етпей қоймайды, сондайда дене жаттығуы тиімді. Бүның бәрі дене жаттыгуы техникасында баяндалады. Дене тәрбие процесінде табиғи күшті пайдалану екі бағытта жүргізіледі. 1) Табиғи күштың дене жаттығуы үшін әрекеті аса пайдалы. Олар адам организміндегі қозғалысқа ықпал жасап тиімділігін арттырады және толықтырады. 2) Табиғи күш күн көзінде, суда сауықтыру. шынықтыру құралы іспеттес. Табиғи күшті пайдаланудың басты талаптарының бірі дене жаттығуымен қабат жүйелі және кешенді түрде қолдану. 6. Ықпал жасау шарттарының бірі - дене жаттығуларының соңғы нәтижесін анықтау. Сондай-ақ дене тәрбиесінің негізгі құралдарын ғана емес, қосымша - гигеналық, метеорологиялық өлшемдерді де қарастырады. Әрбір құралдың өзіндік мүмкіндіктері мен адам организмін шынықтырудағы ролді анықтайды .
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 22 Күшті көбейтуге, икемділікке,т.с.с. арналған ЖДЖ сипаттамасы Жоспар 1.Аттап түсу, жүрелей отыру т.с.с. Дене тәрбиесінің нәтижелілігі барлық құрал -жабдықтарды тиімді қолданғанда ғана жеткілікті нәтиже береді, алайда, дене тәрбиесінде артық салмақтан арылу үшін дене жаттығуына келіп тірелеміз. Оның мынандай себептері бар : 1. Барлық педагогикалық мәселелердің ішінде тек дене тәрбиесі ғана қимыл әрекет пәні болып есептеледі. 2. Дене жаттығуы организмнің морфофункциональды жағдайына ғана ықпал жасап қоймайды, жаттығушының жеке басына да ыкпалы зор. 3. Дене жаттығуы - адам ойының және бет әлпетінің қозғалыс жүйесі. 4. Дене жаттығуы - бүл дене тәрбиесі аясында қоғамдық тарихи тәжирбені, оның ғылым және тәжирбелік жетістіктерге жету тәсілі. 5. Алам қозғалысында табиғи мұқтаждықты қанағаттандыратын да дене жаттығуы. Дене жаттығуларын анықтау шарттары Қайталанған дене жаттығулары тиімді болуы да мүмкін, ал керісінше. әр түрлі дене жаттығуларынан бірдей нәтиже байланыстылығының шығуы мүмкін. Бүл дене жаттығуларының өзара үздіксіз дәлелі болып табылады. Демек шарттарды білу дене жаттығуларының тиімдлігін анықтау, педагогикалық процестерді бағыт - бағдарды көтеруге мүмкіндік береді. Шарттардың көп түрлілігі, классификацияланып, мына төмендегіше болуы да мүмкін. І.Мұғалім окушының жеке мінез ерекшеліктері аса маңызды етеді. Оқыту процесі екі жақты процес — мүғалім оқытады, оқушы оқиды, сондықтан кімнің қалай оқытанында, дененің дамуы оқыту мен үйренудің сапасына байланысты. 2.Дене тәрбиесі заңдылығына қарай адам санасының шамасы ғылыми шарттармен бейнеленеді. Неғүрлым дене жаттығуларының педагогикалық, психологиялық, физиологиялык еркшеліктері көбірек анықталса, соғүрлым ( педагогикалық мэселелерді шешу тиімді болмақ. З.Әдістемелік шарттар дене жаттығуларын орындауда кеңейтілген талаптар тобын біріктіреді. Дене жаттығуларын үйренуде және оны басқа да педагогикалық мәселелерді шешуге қолдана отырып, тиімді мүмкіндіктерді, яғни шешімін табатын мақсатты білу және үлкен жетістікке жету, екіншіден , оның қүрылымы, үшіншіден, қайталау тәсілдерін игеру шешуші ол атқарады. Бүл дене жаттығуын жасауда, құралдарды таңдауда және педагогикалық мәселелерді шешудегі дене тәрбие әдістерін анықтайды. Дене жаттығуларының тиімділігі тек аса кеп жүктемелерден кейін байқалады. Дене жаттығуларының нәтижесі оны орындау тәсілдеріне де байланысты.Оны орындауда кәсіпқойлықты , функциональды өзгерістерді, белгілі бір уакытты сақтауды талап етеді. .4. Дене тәрбиесінің жүйесі сауықтыру бағытындағы негізгі принциптері гигиеналық шарттар болып табылады. Олардың мақсаты - адам өмірін керекті дене жаттығулар вариантарын жасау. Ал екінші жағынан сол жаттығулардың тиімділігін , гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық нормаларын қадағалау. Дене тәрбиесінің толық мәнді шешімін табуы үшін гигиеналық тәртіпке аса көңіл бөлуі керек. Қанша жерден педагогикалық процесс жаксы ұйымдастырылғанымен режим бүзылған жағдайда жетістікке жету жағы шамалы ғана болмақ, демек дене жаттығуларының тиімділігі, пайдасы болмайды деген сөз. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №23 Саптық жаттығулардың сипаттамасы. Жоспар 1. Тепе – теңдік қалып, қарғу Дене тәрбиесі мұғаліміне спорт дайындықтарының негізгі сипаттамасын білу қажет. Мәселен, студенттердің дене тәрбиесі жүйесіндегі орнын білу, спорттағы бағдарлау мен іріктеуге белсене қатысу, білімін жан-жақты жетілдіре тусуі кажет. Спорттағы бағдарлау және іріктеу кезінде спорт түрінің талаптарына , студенттің өз басына ерекшеліктеріне, қабілеттілігіне көңіл аударған жөн. Қабілеттелік - студенттің өзі тыңдап алған спорт түрінің қимыл - әрекеттеріне тез нәтижелі меңгере алуы және сол әрекеттердің оған ұнауы. Іріктеу кезінде баланың морфологиялық ерекшеліктеріне Назар аударған жөн. Спорт түрлер адамның морфологиясына әр түрлі талаптар қояды. Мысалы , найза, граната, диск лактырушылардың үзын бойлы , ауыр салмақты болуымен бірге айналу амплитудасы мен ұшу жылдамдығы үшін қолдары да ұзын болуы шарт. Жаттықтырушылар іріктеу мен бағдарлау кезінде көптеген және әр түрлі амалдар қолданады. Спорттық жаттықтыру дегеніміз - қозғалыс ептілігі мен дағдысын қалыптастыру да арнайы білім беру дене қуатын, психологиясын дамыту барысында, жоғарғы спорттық көрсеткіштерге жетуге бағытталған дене тәрбиесінің арнайы педагогикалық үйрету және тәрбиелеу процесі. Спорттық жаттықтырудың әсерін, нәтижесін, спортшы дайындығының деңгейін анықтағанда дайындалғандақ, жаттыққандық және спорттық қальш деген үғымдар қолданылады. Жаттыққандық - жүйелі дене тәрбиесі жаттығуларымен айналысу арқылы спортшының жұмыс қабілеттілігін арттыру және берілген жаттығулардың күш түсіруіндегі организмнің биологиялық қалыптасу деңгейі. Дайьшдалғандық - спортшының дене қуатының қасиеттерін, техникалық шеберлігін, тактикалық және психологиялық дайындықтары арқылы жоғары көрсеткіштерге жетуі. Спорттық қалып - спортшының белгілі бір спорттық цикілдігін жоғары нәтижелер көрсетуге дайын кезі. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №24. Саптық жатгығуларды топтастыру және өткізу әдістемесінің ерекшеліктері Жоспар 1. Гимнастикалық снарядтардағы жаттығулар Спорттық жаттығулардың түрі мен ерекшеліктері өзінің кейбір шарттылығымен сипатталады. Оның жинақтылығы белгілі бір тұрақты біріккен бөлімдердің бір-біріне қарасты заңды және жалпы ұқсастығы сияқты белгілі бір құрылым негізінде іске асырылады. Спорттық жаттығу құрылымы обьекивті заңдылықтармен анықталады (үздіксіздігі, жалпы және арнаулы дайындық бірлігі,циклдігі т.б.) және оның нақты түрдегі құрылуына спорттық жұмыстағы негізгі жағдайлар әсер етеді. Спорттық жаттығу уақыт есебімен қалыптасқан. Спорттық жаттықтыру элементтерін белгілі бір тәртіпте жинақтайтын қортындылайтын бөлім жекеленген тапсырмалардың құрылымы болып саналады. Жаттығу тапсырмалары сабақтан тыс спортпен айналысу сияқты, кез келген үтымды үйымдастырыліан дене тәрбиесі жаттығулары құрылымына арналған жалпы қасиетке ие бола алады. Жекелеген жаттығу тапсырмалары мынадай үш түрге бөлінеді: дайындық бөлімі,(спортта денені қыздыру), негізгі және қортынды бөлім Бұрын айтылған бүл бөлімдердің бір біріне байланыстылығы мен өткізілуі жалпы ереже болып саналады. Спорттық жаттықтыру тапсырмаларды құрылымының ерекшеліктері, ең алдымен тапсырмаға тандалып алынған және соған байланысты жағдайларға сай келеді. Негізінде спортта бөлігі жекеленген тапсырмаларға көп міндет қойған дұрыс емес. Бұл есепте тапсырманың көп болуы спортты жетілдіруде және жекелеген жаттығуларда күш жинақтауға міндет жүктейді де тапсымалар жиынтығын толығымен қаму сабақты көбірек өткізу жолымен жүзеге асырылады. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 25 Гимнастика жаттығуларын үйретудің техникасы мен әдісі Жоспар 1. Аралас және қарапайым асылулар Дене жаттығуларының теориялық қағидаларға сәйкес мұғалімнің педагогикалық мақсатқа сәйкес дене жаттығуларын іріктеу мүмкіндігі бар, Дене жаттығуларының негізгі жүйесін өңдеу; дене жаттығуларының педагогикалық жүйесін толығымен пайдалану, дене жаттығуларына кешенді қосымша қүралдарды тиімді пайдалану. " Дене жаттығуы " үғымы адамның қимыл- әрекеті және қозғалысымен тікелей байланысты . Қозғалыс - организмнің моторлы қызметі секілді, денеде және оның бөлігіндегі өзгеріс. Дене тәрбиесі үшін ерікті қозғалыстың маңызы зор. Әрбірерікті қозғалыстың үш белгісі бар. 1) Ол әрқашанда сана - сезім қызметі болып табылады; 2).Қозғалыс-адам әмірінің ерікті серігі. Қозғалысты үйрену оқушы еркінің төселу деңгейін жоғарылатады. Ерікті қимыл сананың әрекеті болып табылады . Жеке қозғалыстар қимылдың әлементтері болып табылады. Қозғалыстардың өзара байланыстары арқылы қимыл - әрекет іске асады. Мысалы, аяқтың, қолдың, дене қозғалысы қимылын секіру түрінде оқушы еркін аткара алады. Бір ғана қозғалыспен әр түрлі қимыл әрекетпен әр түрлі қозғалысты іске асыруға болады. Яғни бұл былай түсіндіріледі бір ғана қимылдан әр түрлі қозғалыс тууы мүмкін және қайталанған қозғалыстар әр түрлі жылдамдықта іске асады. Алға қойған мақсатты шешу қозғалыс жүйелерінің сапасы мен сәйкестігі қорытындысымен анықталады. Қимылды іс-әрекеттің нақты тәсілі ретінде жүзеге асыруға болады. Мысалы: Оқушылардың оқу іс-әрекеті дене шынықтыру сабағында қозғалыс , жүйесін меңгеруден тұрады . Сондай-ақ бұл мәселеге мемлекеттік бағдарламаларда қаралған. Әрбір қозғалыстың өзіндік әлеуметтік бейнесі бар. Сондай-ақ оқушы қозғалысты қоғамдық тәжірибе мен білімге сүйене отырып жаттығады. Сонымен қатар, қозғалыс кейбір педагогикалық мәселелерді шешуге бағытталған. Мысалы: 6 -сынып оқушысы қысқа қашықтықта жүгіруді, ұзындыққа және биіктікке секіруді, доп лақтыруды үйренгеннен кейін өзін жеңіл атлетика бөлімі бойынша «Еңбек және қорғанысқа дайындық» кешенінің талаптарын орындауға дайындайды. Қозғалыстың көпшілігі оқушы жаттығуының негізінде қалыптасады. Қозғаушы қимыл әрекет дене жаттығуы деп аталады, ол адамның шынығуы үшін таңдалынған. Әрбір қимыл әрекет дене жаттығуы деп атала бермейді, ол тек дене тәрбиесі мақсатында жасалған міндеттерді шешеуге бағытталған. "Дене" сөзі істелінген жүмыстың бейнесі , адам денесінің сыртқы бейнесінде және оның бөлігінде көрінеді. Дене жаттығулары , дәлірек айтқанда, ерікті акт, сана қызметі больш табылады . Ал жаттығу - адамның физикалық жэне психикалык қасиетін арттыруға бағытталған іс-әрекет. Сонымен, дене жаттыгуы . біріншіден, нақты қимыл - әрекет, ал екіншіден, бірнеше рет қайталау процесі. Дене жаттығуларының бейнелі белгілері. І.Дене жаттығуымен педагогикалық мақсат жүзеге асады, еңбек қимылымен өндірістік мақсат жүзеге асады. 2.Дене жаттығулары дене тәрбие заңдылықтарына сәйкес орындалады. Еңбек қимылы-әрекеті - өндіріс заңдылыктарына сәйкес орындалады.Еңбек қимылы мен дене жаттығуларының сыртқы үқсастықтарына қарап, бір-бірімен ауыстыруға болмайды. Барлық козғалыс, қимыл әрекет дене жаттығуы заңдылықтарына бағынады, сондай-ақ оқушы организміне тиімді әсер етеді, ал екінші жағынан, жоғары көрсеткішке жетуге мүмкіндік береді. З.Тек дене жаттығу жүйесі ғана адамның барлық органының дамуына мүмкіндік береді. Еңбек қимылы адамның жан-жақты жетілуіне әсер ету мүмкіндігі жоқ. Сондықтанда мектепте еңбекті үйрену сабағын дене тәрбиесі сабағымен алмастыруға болмайды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция №26 Снарядтардағы гимнастика жаттығуларының сипаттамасы Жоспар 1. Отырыстар: Жамбасқа отыру, т.с.с. Гимнастикалық жаттығулар гимнастикалық амалдар деп аталатын, әдеттегідей жаттығулардың мына топтарына бірігеді. Спорттық жаттығулар жалпылама дамытушы жаттыгулар қолданбалы жаттығулар еркін жаттығулар көркем гимнастикалық жаттыгулар акробатикалық жаттығулар 7. секірулер снарядтарда орындалатын жаттығулар
Гимнастиканың негізгі амалдарын қысқаша түрде сипаттайтын болсақ: 1. саптық жаттығулар-бұл сабақтарды жақсы үйымдастыру үшін жаттығу мезгілінде шұғылданушыларды рационалды түрде орналастыру үшін пайдаланылатын қызметін сипаттаудағы күрделі емес қозғаушы әрекеттер. Бұл жерде өзіндік жеке маңызға не келісілген ырғақты әрекеттердің дағдыларын қалыптастыру кезінде, музыкалық сүйемелдеумен болатын жүгіру мен жүру кезінде қолданылатын жаттығулар. 2.. жалпылама дамытушы жаттығулар гимнастиканың барлық түрінде қолданылады. Бұл жалпылама түрдегі дене тәрбиесінің мақсаты бойынша орындалатын үйлестіруші күрделі емес қозғаушы әрекет жаттығулар. Олар бүлшық еттің әртүрлі топтарындағы дамуын, дене сапасын жақсарту, кәдімгі қозғаушы дағдыларын қалыптастыру. Затсыз және әртүрлі заттармен орындалатын ауырлық түсіретін заттар мен гимнастикалық және тренажерлық жабдықтарды қолдану арқылы орындалатын көптеген жаттығулар бар. Бүл жерде мынаны айта кеткен жөн жалпылама жаттығулар гимнастикалық снарядтарда орындала береді. Күрделі әрі әмбебап болып табылатын снарядтарда орындалатын жаттығулар гимнастика амалдарының өз алдына бір бөлігі болып табылады. Қолданбалы жаттығулар. Қоршаған ортамен өзара әрекетінің қозғаушы ептіліктермен қалыптастырушы гимнастика амалдары. Гимнастикалық жаттығулардың оны ерекшелейтін өзіндік сипаты форма бойынша қимылдардың қатаң емес регламентациясын сақтау. Тепе-теңдікті сақтау, кедергілерден өту секілді қозғаушы міндетке қол жеткізу үшін жеке шешімге келуге рұқсат белу. Бұл жаттығулар арнайы жабдықтар арқанды, орындықтарды, қабырғада пайдалану арқылы орындалады. Осы сипаттағы көптеген жаттығуларды стандартты және стандартты емес снарядтарда орындауға болады. Бүл жаттығулар гимнастикалықойындар мен эстафеталарды өткізу кедергі жасақтарынан өту кезіндегі негізі болып табылады. Еркін жаттығу. Спорттық гимнастикадағы гимнастикалық көп сайыстың түрінің бірі. Жалпылама дамытушы сипаттағы амал болып табылады. Оны пайдалану үйлестіруші қабілеттерді дамытуға, төзімділікті күшейтуге бағытталады. Көркем гимнастикалық жаттығулар. әйелдер контингенті мен жүргізілетін сабақтарда колданылады. Олар міндеті бойынша еркін жаттығуларға жақын. Алайда олардың затсыз бұзылулар тепе-теңдіктер өзгерістер т.с.с. және заттай заттармен сақина, доп, лента тағы сондайлармен орындалатын өздеріне тән элементтер бар әртүрлі қимылдар оқу және спорттық композициясына бірігеді. Акробаттық жаттығулар. Дене мүшелерін дамытатын батылдық пен тәуекелшілдікке тәрбиелеу өте ықпал жасаушы амал болып табылады.дененің алуан түрлі қимылдары мен жағдайлары соның ішінде бастан жоғары қарай айналып секіру, кеңістіктегі арнайы бағдарды жақсартады. Секірулер. Жалпылама дамытушы тобына жататын қысқа жиіліктен секірістерге қарағанда оған аяқтың және қолдың екпінімен болатын ұшу кезеңі тән мұндай жаттығулар адамда жылдамдық, күштілік қасиеттерінің қимылдардың дәлдігін, ептілікті ерік қасиеттерін дамытады. Снарядтарда орындалатын жаттығулар. Снарядтардың құрылысына сай болатын тірек жағдайының өзгешелігі мен ерекше дене қимылы тән. Спорттық гимнастикада снарядтар ерлер және әйелдер көп сайысының түрлеріне қарай бөлінеді. Соңғы уақытта дәстүрлі гимнастикалық жаттығулар мен қатар жалпылама дамытушы сипаттағы жаттығуларды үй жағдайында орындауға мүмкіндік беретін әртүрлі тренажерлар мен құрылғылар пайда болды. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: Лекция№ 27 Техниканың жалпы негізін үйретудегі мақсаты мен мңндеттері Жоспар 1. Көтерілу: аяқпен итеріп, аударылып түсу Педагогика құралдарының әсер етуі дене тәрбиесінің арнайы тәсілдері жаттығуларымен тығыз байланыста болады. Себебі тәрбиелеу мен оқытудың барысы жалпы педагогикалық тәсілсіз -іске асуы мүмкін емес. Бүл тәсілдердің дене тәрбиесінде өз орны мен ерекшеліктері бар. Дене тәрбиесіндегі тәсілдердің негізі жәнс оны жүзеге асырып реттеуші жолы денеге ауыртпалық түсіру мен демалыстың белгілі бір заңдылығымен байланысы. Денеге ауырлық түсірү дегеніміз- белгілі бір қиыншылықтардың әсер ету мөлшері. Негізінен денеге ауырлық түсіру қалжырау арқылы қайта қалпына келіп, дененің жүмыс істеу қабілетін одан әрі дамытады, Егер бір жаттығуды денеге әсер етуші күш деп қарастырсақ, онда ауырлық көлемі оның әсер ету үзақтығымсн созылмалы орындалған жаттығулар көлеміне, ал ауырлық түсіру қарқыны сол кездегі әсер беруші күш көлемінің берілген сәтіне байланысты болады. Денеге ауырлық күші неғүрлым көп түссе , оның қарқыны соғұрлым аз болады. Керісінше, ауырлық бірыңғай денгейде орындалса, үлкен көрсеткіштерге жетуге болады. Дене тәрбиесіндегі демалыс баяу және белсенді болып екіге бөлінеді. Көп жағдайларда бұл екі демалыс қатар орындалады Атап айтқанда, ауыртпалық түсіру кезінде бірінші белсенді демалыс беріліп, артынша баяу демалыс орындалады. Бүл демалулар арасындағы үзілістердің ұзақтығына байланысты аралақ үзілістің үш түрі қолданылады.
Көрнекілік әдістері Дене жаттығуларын көрсету Плакат кинограмма және басқа көрнекілік -құралдарды көрсету Көрнөкілікті қолданудың басқа түрлері (мыс: басқару)
Сөздік әдістер Әңгіме түрінде түсіндіру Сөйлесу
Сөзді пайдаланудың басқа түрлері '(мысалы: ескерту) Тәжірибелік әдістер Жаттығу әдісі Жарыстық әдіс Оқушылардың қозғалыс қимылдарын пайдаланудың басқа түрлері (мыс: салыстыру) Бұл аралық үзілістерді қолдану біркелкі емес . Өйткені әр түрлі тәсілдерді пайдалануда аралық үзілістер ауырлық түсіру санына байланысты болады. Мысалы, 1000 метрлік қашықтықты 5 минуттык аралық үзіліспен жүгіргенде дененің толық жұмыс істеу қабілетін келесі қайталауға дейін сақтауға болады. Ал жаттығуды бірнеше рет қайталаса , толық жүмыс істеу мүмкіншілігі сакталып қалпына келу жағдайы төмендейді. Осының салдарынан дененің бастапқы қалпына келуін толық қамтамасыз ете алмайтын дәрежеге жетеді де, демалуға берілген аралық үзіліске байланысты бүкіл сабақтың тиімділігін өзгертеді. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 28 Гимнастика жаттығуларын үйрету барысында дидактикалық принцптерді іске асыру Жоспар 1. Айналыстар: тіреніп мініп ашып, тіреніп алға және артқа Бала дене тәрбиесінде, әсіресе ете жас кезінде күн режимі басты маңызға ие болады. Күн режимін сақтау (жүйелі ұйқы, тамақ т.б.) баланың ырғақтылығын қамтамасыз етеді, жүйке жүйесін әлсіреуден сақтайды. Күн режимінін тәрбиелік маңызы да зор: белсенділікті, дербестікті, үлгерушілікті арттырады. Бала дамуы үшін санитарлық тазалық құрылымының да зор мәнге ие. Тәртіп пен тазалықты ұстану, бөлменің ауасын. жарығын, жылылығын реттеу, дүрыс киіну - дене тәрбиесіндегі ең басты нэрсе. Бала ағзасын шыңдауда табиғат әсерлері де кеңінен қолданылады, олар: ауа, су және күн. Әр баланың жеке бас ерекшелігіне байланысты шыңдайтын процедураларды жүйелі қабылдау жүйке жүйесін нығайтады, бейімділікті арттырады, аурудың алдын алуға көмектеседі. Дене жаттығулары барлық жастағыларға ортақ. Нәрестелік жастағы балаларды шынықтыру кешеніне бәсең (аяқты бүгу, жазу. қолды кеудеге қысу, оны қапталдарға жазу), белсенді (отырып тұру, түлғаны ию т.б.) және рефлекторлы (табан саусақтарын жазу, бүгу т.б.) жаттығулар жатады. Екі жастан жеті жасқа дейін әр түрлі жаттығулар пайданылады: 1) гимнастикалық:: жүру мен жүгірудің түрлері, тереңдікке, үзындыққа, биіктікке және қапталдан жүгіріп келіп секіру, би қимылдары; 2) сюжетсіз қозғалыс ойындары (жалаушаға дейін жүгіру) және сюжетті ("Аққулар мен қаздар"), спорт ойындарыныц элементтері (бадминтон, стол теннисі); 3) спорт жаттығулары: велосипедпен жүру, шаңғымен сырғанау, т.б.; 4) қарапайым туризм: жаяу қыдыру.
Нәрестелік жастағы бірінші топтағы балаларға жеке ерекшеліктері арқылы сабақ 12-15 жаттығу мен уқалау (сылау,, ысқылау, т.б.) түрлері арқылы өтеді. Бұндай сабақтың ұзақтығы 8-10 мин. Нәрестелік жастағы екінші топтың сабағы екі топқа бөлініп өтіледі: бір жастан бір жарым жасқа дейінгілерге 6 бала қатысады, ал бір жарым жастан екі жасқа дейінгіде 6-10 бала қатысады. Сабақ үзақтығы 10-15 мин. Әр топқа даму қалпы бірдей балалар жинақталады. Жалпы дамытатын, сабақта бір мезгілде бірнеше бала ойнайтын таяқшалар, шеңберлер қолданады жэпс қимылдың барлық түрі ретімен орындалады. Сабақ тыныс алу мүмкіндігін де қарастырады. Мектепке дейінгі балалар үшін сабақ түрі әр түрлі (екі жастан жеті жасқа дейін). Дене тәрбиесі сабақтары - оқу-тәрбие жұмыстарының. ең негізгі түрі болып есептеледі. Сабақтың мақсаты - жаңа қимылды үйрену, бұрынғы өткендерді бекіту, дене сапасын тәрбиелеу. Ол төменгі және орта топтарда 20-25 минуттан аптасында 3 рет, мектепке дейінгі топтарда 30-35 минуттан өтіледі. Сабақ үш бөлімнен түрады: кіріспе, негізгі, қорытынды. Кіріспе бөлімінді жүру, жүгіру, би жаттығулары жасалынады. Негізгі бөлім негізгі қимылдар мен қозғалыс ойындары сияқты жалпы дамытушы ойындар ойналады. Қорытынды бөлімде бәсең қимылды ойындар немесе қарапайым жүру орындалады. Таңғы жаттығу - балабақшадағы ең маңызды сауықтыру шараларының бірі. Ол ағзаның белсенділігі мен жүмысқа қабілетін арттыруға арналған. Төменгі топтарда оның үзақтығы 5-10 мин., Дайындық тобында 12 - 15 мин. Ол үш бөлімнен тұрады: кіріспе (жүру түрлері),, негізгі (негізгі бұлшық ет бөлімдерін дамыту жаттығулары),, қорытынды (қарапайым жүру). Дене тәрбиесінің мезеті - тіл дамыту, математикалык, сабақтарында зейінді аудару үшін қажетті ақыл-ой жүмысын арттыруға қолданады. Ол шаршаудан сақтайды, 2-3 жаттығумен 2-3 минут созылады. Қорғаныс ойындары күнделікті серуен кезінде орындалады. Олар қозғалыс белсенділігін арттырып, көңіл-күйді жақсартады, ерік-жігерді шыңдайды. Балалар жылына 22-25 жаңа ойындармен танысады. Дене тәрбиесі демалысы айына 1-2 рет төменгі топтарда 20-30 мин, жоғарғы және дайындық топтарында 45-50 минуттан өтеді. Демалыс балалардың белсенді демалысын қамтамасыз етеді. Бұл жерде дене тәрбиесі сабақтарынан айырмасы еркін қимыл қарастырылған. Ол үшін көңілді эстафеталар өтеді. Дене тәрбиесі мерекелері жылына екі рет орта және дайындық топтарында өтеді. Оған балалар алдын ала дайындалып, үйренгсн спорт ойындарын,, жаттығуларын, билерін пысықтайды. Мерекеде соларды ортаға салады. Ұзақтығы 1-1,3 сағат. Балалардың дербес қимыл қызметі күннің әр түрлі уақытында жасалады: таңертеңгі асқа дейін, сабақ арасында, күндізгі, кешкі серуенде, түскі ұйқыдан кейін. Ол тәрбиешінің бақылаумен жүзеге асады. Оның түрлері мен ұзақтығы балалардың қабілеті мен қажеттіліктеріне байланысты.
Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 29 Үйрету кезеңдері Жоспар 1. Секірулер: тіренбей секіру т.с.с. Педагогикалық міндеттерге байланысты гимнастика сабақтарын былайша сыныптауға болады: Оқыту сабағы Жаттықтыру сабағы Бақылау сабағы Жарыс сабағы Көрнекі сабақ Құрама сабақ Оқыту сабағы. Бұл сабақтың негізгі міндеті-гимнастиканың жекелеген элементтерін игеру. Сонымен бір мезгілде арнайы жаттығулар құрамалар арқылы дене дамыту, мәнерлікке тәрбиелеу, гимнастика "мектебі" міндеттері де шешіледі.
сақтау, әр түрлі гимнастикалық элементтерді орындау барсында алынған дағдыларды одан әрі дамыту.
бақылаумен қорытындылаған жөн. Мысалы, ағаш аттың ені боиымен "аяқты бүгу" арқылы қолды тірей секіруді игергеннен кейін "ашық сабақ тектес" бақылау сабағын өткізу керек, мұнда орындағаны үшін баға әрбір балаға қойылады. Жарыс сабағы. Сабақтың бұл түрі оның құрылымына жарыс элементтерінің енгізілуімен сипатталады. Қатысушылар немесе қатысушылар тобы арасындағы жарысты дене дайындығы, сондай-ак техникалық дайындық бойынша өткізуге болады. Жарыс
ширығуды, қызуқандылықты төмендету болып табылады. Кернекі сабақ. Спорттық гимнастика танымалдылығының көрнекті ойындар санының күннен-күнге артып келе жатқанына байланысты көрнекті сабақтың қажеттілігі пайда болды. Мұндағы басты нәрсе - таңдалып алынған жаттығулардың қимыл қарқынының, сипатының ауысымдылығымен , жұмыс үйлесімділігімен және қатысушылардың жоғарғы шеберлігімен сипатталатын көрініс кьпыктылығы.
үйлесім табады. Мысалы, оқыту сабағына оны жетілдіре түсу үшін бұрын игерілген жаттығуларды немесе құрамаларды енгізуге болады.Бұл жағдайда әуелі оқыту сабағының міндеттері шешіледі, содан соң жаттығу сабағының міндеттерін шешуге өтуге болады. Осы шешулердің біршама ортақтары мыналар болып табылады: Дайындық бөлігінде- жаттығушыларды бастапқы ұйымдастыру және ағзаны негзгі жаттығуларға функциналды дайындау. Сабақтың негізгі бөлігінде- оқыту және қимыл дағдыларын жетілдірудің адамгершік-жігерлік, физикалық және эстетикалық қасиеттерге тәрбиелеу міндеттері шешіледі. Сабақтың қорытынды бөлігінде- ағзаның функционалды белсенділігін біртіндеп төмендетуді қамтамасыз етуге бағытталады. Сонымен қатар сабақтың әрбір бөлігінде қандай да бір сабақ алдына қойлатын мақсатқа байланысты бірқатар жеке міндеттер шешіледі. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Лекция№ 30. Дене тәрбиесі сабағында үйрету әдістерінің сипаттамасы Жоспар: 1. Тіреніп секіру: Артқа секіріп шығу Дене тәрбиесі сабақтарын сапалы өткізуде мұғалімнің кәсіптік шеберлігі шешуші рол атқарады. Ол мұғалімнің білімі, шеберлігі мен кәсіптік маңызды қасиеттерінен құралады. Дене тәрбиесі мұғалімінің білімі. Білім- мұғалімнің педагогтық қызметіндегі мүмкіндігін анықтайтын себептердің бірі болып табылады. Дене тәрбиесі мұғалімінің білімдарлығы жалпы және арнайы білімдерден тұрады. Жалпы білім - мүғалімнің жалпы мәдениетін көрсетеді. Кәсіптік қызметіне өте қажет арнайы білімді екі топқа бөлуте болады. 1. Психо-педагогтық, медико-биологтық және спорттық-педагогикалык. 2. Теориялык ( дене мәдениеті тарихы, дене тәрбиесі теориясы, гигиена білімдері т.б.) оку бағдарламасы деңгейінлері материалдарды көрсете алу шеберлігі. Дене тәрбиесі мүғалімінің шеберлігі. Шеберлік- ол әрекеттерді немесе барлық дене тәрбиесі қызметін ережелері мен мақсатына сәйкес меңгеру. Дене тәрбиесі мұғалімінің шеберлігі - жоспарлау, коммуникативті,ұйымдастыру, диагностикалық, қимыл ептілігі деп бөлінеді. Жоспарлау шеберлігі мұғалімге келешек іс әрекетті жоспарлауға көмектеседі, яғни сабаққа, дене қуаты қасиетін демытуға, жаттығулар таңдап, іріктеп алу процесін жоспарлауға т.б. Үйымдастыру шеберлігі. Өз қызметінің және оқушылардың іс - әрекетін ұйымдастыру, алға қойылған жоспарларды орындау. Қимыл шеберлігі. Мұғалімнің дене тәрбиесі жаттығулары тәсілін орындауы. Өзі орындап көрсету оқушыларға қатты әсер етеді. Сақтандыру дағдысы мен қолданбалы дағды да қимыл шеберлігіне жатады. Дене тәрбиесі мұғалімінің кәсіптік маңызды қасиеттері. Дене тәрбиесі мұғалімінің барлық кәсіптік қасиеттерін бірнеше топтарга бөлуге болады: Саяси - идеялық қасиет. Мұғалімнің дүние тануын, кезқарасын көрсетеді. Ол әрбір оқушының келешегіне жауапты қарауға тиіс. Өнегелік қасиет. Мұғалімнің өзі жан-жақты өнегелік қасиетіне ие болу керек(адамгершілік, адалдық, талапшылдық, табандылық, сенімділік т.б.). Жігерлілік қасиет. Жылдамдылық, табандылық, өжеттік, қайсарлық, батылдық т.б. талап етеді соған тәрбиелейді. Ақылдылық қасиет. Айқындық және қисынды ойлау. жорамалдау. өнертапқыштық, тапқырлық, сөз тапқыштық. Бұл қасиеттер мұғалімге тәрбие жұмысында және кәсіптік қызметінде дұрыс шешім қабылдауына көмектеседі. Психоқозғалысты қасиет. Мұғалім көрсететін көптеген жаттығулар күшті, икемділікті, жылдамдықты керек етеді. Жас ұлғайған сайын осы қасиеттердің барлығы жоғала бастайды, сондықтан өздері оларды өмір бойы керек деңгейде ұстап отыруы керек. Пайдаланылған әдебиеттер. Брыкин А.Т. Гимнастическая терминология. - М. ФиС,1969 Гимнастика : Учебник для техникумов физической культуры / Иод. Ред.Ьрыкина А.Т., Смолевского В.М. -М: ФиС , 1985 Гимнастика : Учебник для студентов средних физкультурных учебных заведений / Под. Общ ред . Украна М.Л., Шлемина A.M. -M: ФиС ,1971 Голубов В.Н Способы проведения ОРУ (лекция).- Омск, 1983 Методика проведения строевых и общеразвивающих упражнений (методические рекомендации) /Под общ Ред. Брыкина А.Т. Богомолова А.П. -М. ГЦОЛИФТС. 1978 Шепота В.Н. Методические рекомендации по использованию общеразвивающих упражнений в урочных формах занятий. -Алма-Ата: Каз НФК, 1988 Теория и методика физического воспитания: Учебник для институтов физической культуры / Под общ. Ред. Матвеева Л.Н. Новикова А.Д. - М,: ФиС , 1976. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі «Сырдария» университеті 
«Шығармашылық мамандықтар» факультеті «Дене тәрбиесі және спорт» кафедрасы «Гмнастика оқыту әдістемесі » пәні бойынша
Жетісай қаласы VII. Студенттердің өзіндік жұмысы (СӨЖ)
жүктеу/скачать 2,01 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|