Лекция. Криминалистикалық техниканың ұғымы, криминалитсикалық фотография, бейнетаспа, тарсология және балистика
Сот баллистикасы криминалистикалық техника бөліміне жатады. Баллистика
жүктеу/скачать 150,5 Kb.
|
No2. lekcija. Kriminalistikaly tekhnikany ymy kriminalitsikaly fotografija beinetaspa tarsologija zh ne balistika
| 10. Сот баллистикасы криминалистикалық техника бөліміне жатады.
Баллистика (гр. сөз. «Ьаllе» - «лақтырамын») - ок және бытыраның қозғалысы мен жыддамдығын зерттейтін ғылым. Бал-листика сыртқы және ішкі болып екіге бөлінеді. Ішкі баллистика қару оқпанындағы оқтың козғалысы. Сыртқы баллистика кеңістіктегі октың козғалысы. Сот баллистикасының теориялык және әдістемелік мәселе-лері В.Х. Черваков, С.Д. Кустанович, Ю.М. Кубицков, Б.Н. Ер-моленко, А.ІХ Вакуловский, В.С. Аханов, Ю.Г. Корухов, Б.И. Шев-ченко, Л.Н. Мороз, Г.А. Мозговых, Ә.А. Исаев және т.б. ғалым-дардың енбектерінде карастырылған. Көптеген авторлар сот баллистикасын зерттеу объектісі ретінде карастырған. В.Ф. Черваков сот баллистикасын кылмыстык-техниканын көлемді бөлімі ретінде карастыра отырып, атыс кару-жарақта-рын, оқ-дәріні, гильзаларды, оқты және оқ-дәрі жабдықтарын материалдык кұрамы жағынан, сондай-ак, әр түрлі заттар мен киімдерден табылған порохтар мен өзге де іздерді, атыс кдрула-рын криминалистика және сот-медицина тарапынан зерттеу қажеттілігін көрсетті. А.П. Вакуловский сот баллистикасын криминалистикалык техниканың бір саласына жатқызып, кылмысты ашу мен тергеу мақсатывда колданылатын атыс қаруларын, ок-дәрі жабдыкта-ры мен олардың іздерін табу, бекіту, алу және зерттеу әдіс-тәсіл-дерін оқытатын ілім деп керсеткен. Б.И. Шевченко сот баллистикасы анықтамасын сот баллис-тикалық зерттеу арқылы шешілетін мәселелермен толыктыра-ды. Ол, сот баллистикасын криминалистикалык техниканың бір саласы ретінде қарастыра отырып, атыс қаруларын, ату кезінде пайда болған кұбылыстарды, қылмыскерлер колданған қару-жарақтар мен ок-дәрілердің қай топка жататындығын аныктау және идентификациялау максатывда ату іздерін зерттеу кажет-тілігін, сондай-ак атылған және ок-дәрі жабдыктары арқылы зақым келтірудің техникалык жағдайын анықтау кажеттілігін көрсеткен. Ұзакжылдар бойы жинакталған тәжірибелік материаддарға байланысты сот баллистикасының теориялык мәселелерін зерт-теу кажетгілігі туындады. Атап айткднда: октын атылу занды-лыктары, кылмыс жасау максатында колданылған кару-жарак-тар мен оны колдану нәтижесінде пайда болған соттык дәлел-демелер. Осы зандылықтарды түбегейлі танып (зерттеп) білу, атыс каруларын пайдалану арқылы заттай дәлелдемелерді іздеп табу, бекіту, алу және зерттеу мәселелерін барынша тиімді шешуге мүмкіндікбереді. Сотбаллистикасы өзінің жеке теориялык негіздерінің калып-тасуына байланысты криминалистикалык техниканың бір са-ласы ретінде карастырылады. Оның мазмұнына ату зандылык-тары мен қару-жарақтын тигізетін әсерін зерттеу және осылар-дын негізінде атыс каруларының, оқ-дәрі жабдықтарынын ату кезінде пайда болған іздері мен құбылыстарын табу, бекіту, алу және зерттеу кезінде қолданылатын ғылыми-техникалық әдіс-тәсілдер мен кұрал-жабдықтарды өндеп шығару жатады. Сот баллистикасының ғылыми негізін диалектикалык материализмнің жалпы әдістемесі мен ғылыми-техникалык білім салаларынын ғылыми ережелері кұрайды. Атап айтқанда, оларға: атыс кдрулары мен оның ок-дәрінің кұрылысын, октың бегетке тигізетін әсерін; кару оқпанындағы ату кезіндегі пайда болған кұбылыстарды және октың окпан* нан шықканнан кейінгі козғалысын зерттейтін әскери-техни-калык ғылым салалары жатады. Б.И. Ермоленко өз тарапынан сот баллистикасына катысты келесідей: «ок. және гильзамен байланысқа түсетін кару-жарақ бөлшектерінің өзіндік бедері, қару-жарак белшектері бедер-лерінің түрақтылығы (идентификациялық кезең); оқ-дәрі мен гильзада пайда болған іздердің механизмі; ок және гильзадағы іздерде қару-жарак, бөліктері белгілерін бейнеленуіне әр түрлі факторлардын әсер етуі; сот баллистикасы объектілеріндегі іздерді бекіту женінде ғылыми мәліметтер; сарапшы корытын-ДЬІсын шығару кезінде объектілердің әр түрлі қасиеттері мен белгілерін бағалаудың тәртіптері туралы» ілімдерді көрсетгі. 11.Ғылыми зерттеудің әдістемесін дәстүрлі зерттеу әдістері кұрайды: бақылау, өлшеу, эксперимент, салыстыру, бейнелеу және т.б. Сонымен катар, сот баллистикалык зерттеудің арнайы әдістемесі — октар мен гильзалардағы іздерді микро- және макрофотографиялық әдістермен бекіту, экспериментальды оқтар мен гильзаларды алу әдісі, шашыраған бытыра бойынша ату арақашыктығы экспериментальды түрде аныктау әдістемесі; ату кдру-жарағынын жағдайын аныктаудың әдістемесі және т.б. 12. Сот баллистикалык. зерттеулер екі түрлі процессуальдык. ны-санда жүргізіледі: тергеуші (кейбір жағдайларда маманның катыстырылуымен) жүргізілетін тергеу әрекеті ретінде - оқиға болған жерді карау, атыс кдру-жарағын, ок-дәрі жабдыктарын, ату іздерін карау, атыс кару-жарағы немесе оқ-дәрі жабдықтарымен тергеу экспериментін жүргізу; зерттеуді сот баллистикалык сараптама нысанында жүргізу. Тергеу әрекеттері мен баллистикалык сараптама шеңберінде жүргізілетін баллистикалык зерттеулер кылмыстын объективтік және субъективтік жағынан тұратын жағдайларды аныктауға мүмкіндік береді. Осы жағдайларды екі топка бөліп қарасты-руға болады: идентификациялык; идентификациялык емес. Идентификациялык мәселелерге: окиға болған жерден та-былған немесе мәйіттен алынған октар сезіктіден алынған кдру-жарақтан атылған ба? Окиға болған жерден табылған оқ (гиль-за) пен ашылмаған кылмыстар бойынша алынған ок (гильза) бір кару-жарақтан атылған ба? Окиға болған жерден және мәйітген алынған бытыра (картечь) мен сезіктіден алынған бы-тыра (картечь) бір металдан жасалынған ба немесе бір коспаны қүрай ма? Оқиға болған жерден табылған тығын мен сезіктіден алынған тығын бір материалдан жасалынған ба? Қолдан жаса-лынған кару-жарақ сезіктіден алынған қүрал-жабдықтар мен материалдардан жасалынған ба деген сұрақтарды анықтау жа- тады. Идентификациялық емес мәселелерге (классификациялык, диагностикалык, ситуациялык): қылмыстың жасалу уакыты мен орны, қылмыс жасау кезінде кандай ату күралы колданылған, атудың аракашыктығы мен бағыты, аткан адамнын және жәбірленуші мен баска да окиғаға катысушылардың орналасу жағдайы, кылмыскердің ниеті, октың үшу бағыты, атылған оқтың саны мен кезектілігі, карудың жарамдылығы, өздігінен атылып кету мүмкіндігі туралы мәселелерді, сондай-ак. қаруды, ок-дөрі жабдыктарын жасау әдісін, кандай материалдар колдан-ғандығы, карумен атылған-атылмағандығы, калибр жүйесінін кандай да бір бөлшегі ауыстырылған ба, жок па, ауыстырылса қандай түрімен ауыстырылды, сезікті жейдесінің калтасында металл іздерінің бар-жоктығын және т.б. анықтау жатады. Сот баллистикалық зерттеу объектісі болып негізінен ату және атылу мүмкіндігімен байланысты заттай дәлелдемелер та-былады. Зерттеу объектілері келесідей топтарға белінеді: атыс карулары; ок-дәрі жабдыктары (патрондар), шикі заттары, материалдары, қару-жарақ пен ок-дәріні дайындау кезінде колданылған кұраддар; ату кұраддарын колдану іздері. жүктеу/скачать 150,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|