Лекциялар жинағы Шымкент-2019 ж. Тақырып 1 Тақырып Нарықты қалыптастыру мәні және қағидалары, теориялық негіздері


кесте. Мемлекеттік мекелер үшін негізгі қорлардың жылдық тозу мөлшері



бет16/122
Дата07.02.2022
өлшемі254,25 Kb.
#83986
түріЛекция
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   122
Байланысты:
Экономика и организация производства

2.1.кесте. Мемлекеттік мекелер үшін негізгі қорлардың жылдық тозу мөлшері

Негізгі қорлардың (активтердің) түрі мен топтары



Тозу мөлшерінің шифры

Жылдық тозу мөл- шері (бас- тапқы құн- мен салыс- тырғандағы % көрсе- тілген)

I. Ғимараттар

010




Өндіріс-шаруашылық үшін қажетті ғимараттар

0101

7

Тұрғын үйлер

0102

2

II. Құрылыс
(жолдар, көпірлер, ескерткіштер, саябақтың және қоғамдық бақтың қоршауы, бұрғы құмыры және басқалары)

011
0111

7


III. Өткізгіш тетіктер (қондырғылар)

012




Электр энергиясының және байланыстың қондырғылары

0121

4

Трансмиссия мен құбырлар

0122

5

IV. Машина мен құрал-жабдықтар

013




Күш беретін машиналар мен құрал-жабдықтар

0131

10

Жұмысшы машиналары мен құрал-жабдықтар

0132

12

Өлшеуіш аспаптары

0133

20

Реттеуіш аспаптар мен құрылғылар

0134

20

Зертхана құрал-жабдықтары

0135

10

Компьютерлік құрал-жабдықтар

0136

25

Медицина құрал-жабдықтары

0137

10

Кеңсе құрал-жабдықтары

0138

10

Басқа да машиналар мен құрал-жабдықтар

0139

15

V. Материалдық емес активтер

014




лицензиялар, мүлік құқықтары, брокерлік орындар, гудвилл, компьютерлік бағдарламалар, ұйымдастыру шығындары және басқалары

0141

10

VI. Көлік құралдары

015




Темір жол, су, автомобиль жылжымалы көліктері
Әуе жылжымалы көліктері
Арба көлігі
Өндірістік көлік
Спорт көлігі

0151
0152
0153
154
0155

15
15
15
20
23

VII. Құрал–сайман, өндірістік және шаруашылық заттары

016



Құрал-сайман

0161

30

Өндірістік заттар

0162

10

Шаруашылық заттары

0163

15

Басқа өндірістік және шаруашылық заттары

0164

10

VIII. Жұмысшы мал

017




Жұмысшы мал

0171

12

IX. Басқа да активтер

019




Көпжылдық өсімдіктер

0191

8

Жерді жақсартуға байланысты күрделі шығындар

0192

12

Типтік жоспарды жасау үшін қажетті құжаттар

0193

10

Техникалық бағдарламалар, оқу кинофильмдері, магнитті дискілер, кассеталар және басқалар

0194


25




Мысалы: Амортизация сомасын қызмет ету мерзімі бойынша анықтау мысалын қарастырайық. Субъектінің сатып алған көшірме құрал -жабдығының бастапқы құны – 30 000 000 теңге, бес жылдық қызмет жасағаннан кейін болжамдық қалдық құны 3 000 000 теңгені құрайды. Осы мәліметтерге сүйене отырып, бір жылдық аморти- зациялық аударым былайша анықталады:

(30 000 000 теңге – 3 000 000 теңге) / 5 =5 400 000 теңге.


Бұл көшірме құрал-жабдығының барлық амортизацияланатын сомасы 27 000 000 теңгеге (30 000 000 – 3 000 000) тең, ал оны пайдалану мерзіміне бөлу арқылы бір жылдық амортизациялық аударым сомасы табылады. Бұл көшірме құрал-жабдығының пайдалану мерзімі 5 жыл болғандықтан барлық амортизациялануға тиісті соманы 100 пайыз деп алып, ал бір жылдық амортизациялық аударым мөлшерін сол соманың 20 пайыз деп те табуға болады (100/5=20%). Осы амортизация мөлшерін пайдалана отырып, жоға- рыдағы көрсеткішке тең соманы табуға болады.


27 000 00020/100 = 5 400 000


Осыған сәкес ай сайынғы амортизация сомасы 450 000 теңге тең болады (5400000:12).




-кесте. Негізгі капиталдың амортизациясын бірқалыпты есептеп шығару әдісі



Мерзімі

Бастапқы құны

Амортизацияның бір жылдық сомасы (теңге)

Жинақталған тозу сомасы (теңге)

Қалдық құны
(теңге)

Сатып алынған кездегі:

30000 000







30000 000

1-ші жылдың соңында

30000 000

5 400 000

5 400 000

24 600 000

2-ші жылдың соңында

30000 000

5 400 000

10 800 000

19 200 000

3-ші жылдың соңында

30000 000

5 400 000

16 200 000

13 800 000

4-ші жылдың соңында

30000 000

5 400 000

21 600 000

8 400 000

5-ші жылдың соңында

30000 000

5 400 000

27 000 000

3 000 000

Бұл кестеден үш жағдайды көруге болады:



  • негізгі капиталдың пайдалану мерзімі ішінде оған есептелетін амортизациялық аударым сомасы өзгермейді (тұрақты);

  • жинақталған тозу сомасы бірқалыпты өсіп (көбейіп) отырады;

  • негізгі капиталдың қалдық құны бірқалыпты азайып отырады.

Негізгі капиталды пайдалану барысында тұрақты бірдей табыс алынатын болып топшыланса ғана, бірқалыпты әдіс пайдаланады, яғни ол нысанның пайдалылығының біртіндеп азайғанын көрсетеді.
Қажет болған жағдайда қалдық құны секілді негізгі капиталдың пайдалы қызмет ету мерзімін, олардың күйін жақсартуға жұмсалған кейінгі шығындарды ескере отырып қайта қарауға болады. Негізгі капиталдың күйін жақсартуға жасалған шаралар қызмет мерзімін арттырады, сондай-ақ, технологиялық өзгерістер, сату нарығындағы өзгерістер немесе шаруашылық қызмет жағдайларының өзгерістері де қызмет мерзімін қысқартатынын ескеру қажет.
Мысалы: Сатып алынған ғимараттың бастапқы құны – 9 000 000 теңге, қалдық құны – 100 000 теңге, пайдалы қызмет ету мерзімі – 40 жыл болса, онда құнды бірқалыпты есептеу кезінде бір жылдық амортизациялық өтемдер келесі соманы құрайды:

(9 000 000 – 100 000) / 40 = 222 500 теңге


Егер бір жылдық амортизациялық аударым осы соманы құрайтын болса, онда он бес жылда жинақталған амортизация сомасы 3 337 500 теңгені құрайтын болады. Он бес жылдан кейін шаруашылық қызмет түрі өзгеруіне байланысты пайдалы қызмет мерзімі және қалдық құны қайта қаралады: қалған қызмет мерзімі 10 жыл (яғни барлығы 25 жыл) және қалдық құны - 2 225 000 теңге деп анықталады. Нақтыланған деректерге сәйкес жылдық амортизациялық аударымдар қалған он жыл үшін келесіні құрайды:


( 9 000 000 – 3337500 ) / 10 = 866 250 теңге


Негізгі капитал нысандарын пайдаланудан түсетін пайда (табыс) оның бүкіл пайдалану мерзімі бойынша әр кезеңінде бірдей, яғни, нысанның қалдық құнының кемуі бірқалыпты болатын жағдайда ғана бір қалыпты есептеу әдісі қолданылады. [27]


Қазіргі кезде, негізгі қорлардың теңдестік құнына пайыздық қатынаспен уақыт бірлігі бойынша белгіленген жекеленген түрдегі бірқалыпты амортизация мөлшері мейлінше қолайлы болып табылады:




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   122




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет