Мақал – мәтелдер

Су жетпейін демейді,

Ағаш тамырымен мықты.

Жолдасы жоқ жігіттің

Жаман жолдастан,

Ас адамның - арқауы.

Бауыр шырын, бас тәтті,
Ағайынмен ішкен ас тәтті.

Пышағы бар, сүйгенін жер,

Тарта жесең, тай қалар,

Өле жегенше,

Аз қайғыны ас басады,

Жылқының етін жесең,

Аз ғана асым,

Денің сау болса,

• 
  Әйел, ана және отбасы туралы
  

Еріншек қатынның

Жаман қатын алғанның

Төркіні жақын қатынның

Келіннің бетін кім бұрын ашса,

Астінда атін болса,

Бардін катіні олсе,

Атың жақсы болса пырағын,

Ана сүтін ақтамағанды

• 
  Тіл және шешендік туралы мақалдар
  

Тіл тас жарады,

Басқа пәле тілден.

Бас кеспек болса да,
Тіл кеспек жоқ.

Сөз тапқанға қолқа жоқ.

Жақсы байқап сөйлер,
Жаман шайқап сөйлер.

Сөз сүйектен өтеді,

Ұлы сөзде ұят жоқ.

Жақсы сөз жарым ырыс.

Ауруда шаншу жаман,

Жүздің көркі сақал,

Ең тәтті де тіл,

Көздің аласынан,

Ала сөйлеп, ұлыққа жаққанша,

Артында баласы қалса

Ата көрген оқ жонар,

Жылтырағанның бәрі алтын емес.

Сырлы аяқтын сыры кетсе де,
Сыны кетпейді.

Сабыр түбі сары алтын.

• 
  Білім мен ғылым туралы мақалдар
  

Білім гауһар

Білекті бірді жығады,

Күш – білімде,

Кәргістің ен жаманы:

Түстік өмірің болса,

Білмесең үндеме,

Ақылы жоқтың арманы жоқ.

Қына тастан шығады,
Өнер білім жастан шығады.

• 
  Ақыл, мінез және әдеп туралы мақалдар
  

Тай тайға жеткізер,

Аттан тай озады.

Ат сүрінбей жер танымас,

Жаман атқа жал бітсе,

Арғымақ аттың баласы,

Тістейтін жылқы тісін көрсетпес.

Акылсыз атқа мінсе,
Атасын басып кете жаздайды.

Тегін келген аттың

Сиыр сипағанды білмейді,

Ортақ өгізден,

Өгізге туған күн,

Сиыр судан жериді,

Әңгіме бұзау емізер,

Бас екеу болмай,

Жоғалған пышақтың сабы алтын.

Кісі берген,
Кісіге ырыс болмас.

Малым жанымның садақасы,

Есек семірсе,

Ер тұрманы алтын болса да,

Есекті есек десең,

Бітер істің басына,

Сырласуға дос жақсы,

Ақ сәбиттің жағасы бар,

Көргенді кісі,

Жақсының айтқаны келмейді,

Біреуге ор қазба, өзін түсерсің.

Туа жаман жоқ,
Жүре жаман бар.

Жыланға түк біткен сайын,

Еркектің жаманы,

Жаман байыса,

Жаман адам торшыл.

Жақсыдан жаман туады,
Бір аяқ асқа алғысыз.
Жаманнан жақсы туады,
Адам айтса нанғысыз.

Жаман мақтанса қатынын сабар.

Жақсылыққа жақсылық,
Әр кісінің ісі.
Жамандыққа жақсылық,
Ер кісінің ісі.

Басыңа іс түссе,

Жақсы өз басынан көреді,

Жақсы болса алғанын,

Жақсыны жамандасаң,

Жаман ағайын

Жапалақ мақтанса,

Өзін ғана ойлаған,

Ермек қуған,

Жақсыдан жаман туса,

Жақсы жігіт сапардан:

Жақсыны арман оздырар,

Жақсы әйел,

Жақсының соңынан көп ереді.

Жақсының жақсылығын айт,

Жаман адам кетсе,

Жақсы жігіт

Жақсы силағанның құлы,

Есепті дос айрылмас.

Дұшпан күлдіріп айтады,
Дос жылатып айтады.

Айрылғысы келген дос,

Дос сыртыңнан мақтар,

Адамның көнілі,

Досыңмен көп сөйлеспе,

Күлме досыңа, келер басыңа.

Кемедегінің жаны бір.

Досқа ауырлығыңды салма,

Қарғайын десем жалғызым,

Байлық мұрат емес.

Бай бір жұттық,

Бар болсаң аспа,

Үйдегі есепті,

Базарда мың кісі бар,

Қарға қарғаның көзін шұқымас.

Қоянның қарасын көріп,
Қалжасынан түңіл.

Анкау елге арамза молда.

Қасқырдың аузы жесе де қан,

Ит итті жұмсайды,

Ақ ит, қара ит, бәрі бір ит.

Ұлыңа бес жасқа дейін патшадай қара,
Он бес жасқа дейін қос шыңдай сана,
Он бестен асқан соң досыңа бала.

Сүтпен кірген мінез,

Күйеу – жүз жылдық,

Керек тастың ауырлығы жоқ,

Құдайдан қорықпа,

Ары тартсаң өгіз өледі,

Кең болсаң, кем болмайсың.

Әлі жетпеген, ақыретшіл.

Жаңбыр жауса, жерге сый,

Қойшы көп болса,

Екі қошқардың басы бір қазанға симас.

Ала қойды бөле қырққан
Жүнге жарымайды.

Арық малды асырасаң,

Қойдан қойдың несі артық,

Тоқал ешкі мүйіз сұраймын деп

Ешкі бастаган қой,

Қасқырдан қайрат кетсе,

Соңғы түйенің жүгі ауыр.

• 
  Еңбек пен зейнет туралы мақалдар
  

Еңбек етсен емерсің.

Бейнетің қатты болса,
Татқаның тәтті болар.

Қолы қимылдағанның

Ерте тұрған жігіттің

Ерінген екі істейді.

Бағы тайған адамды,
Түйе үстінен ит қабар.

• 
  Ағайын, туыс жайында мақалдар
  

Алыстағы ағайыннан,

Туыс туыс емес,

Өзі қонақ болып көрмеген,

Ағайынның аразы болса да,

Қонақ келсе ет қызарар,

Асты сұрап бергенше, сабап бер.

Балалығында сағынсан,
Нағашыңа бар.
Жігіттігіңді сағынсаң,
Қайнына бар.

Ағайын, барында аузыңды жалайды,

Жаман туыстан,

Ерінбеген електен су ішеді.

Бетің қисық болса,
Айнаға өкпелеме.
Ниетің қисық болса,
Ағайынға өкпелеме.

Ағайыныңді іске шақырма,

Үйден ұзап шықпасаң,

Бір ауылда мың туысың болғанша,

Жақсы адам қартайса,

Алтыға дейін бала ерке,

Өмір қартайса да,

Қатарынан қалган кәрі жетім.

Бір нәрсе бетінде жоқ ой мен қыр,

Өзінің кіндігінен айналып жүр.

Өзіңе назар салып қарасаңыз,

Аяғы жоқ жүреді,

Қабат-қабат қаттама,

Жапанда бір нәрсе бар аузы жабық,

Ашылар мезгілінде бауырын жазып,

Ішінде толып жатқан қазынасы бар,

Ұзын,ұзын, ұзын жол,

Ұшына жеткен бар ма екен?

Түбі терең қара су,

Түбіне жетіп сол судың,

Қанып ішкен бар ма екен?

Жер көрдім қаласы бар,

Үйлері жоқ мекендейтін.

Көл көрдім, өзен көрдім,

Зерек бала қолданса,

Көңілі тояр.

Жалқау бала қолданса,

Сөзі дана,

Үні жоқ.

Сөйлемейді,

Тілі жоқ.

Қолыңа алсаң – шешен,

Аяғы біреу, қолы жоқ,

Шиыр-шиыр жолы көп.

Өзі сөйлей білмейді.